Subskrybuj nas na Youtube
Ministerstwo Finansów nie zapewniło podległym urzędom i izbom możliwości pełnego, bieżącego wykorzystywania danych z jednolitych plików kontrolnych – napisała Najwyższa Izba Kontroli w najnowszym raporcie.
NIK ma też zastrzeżenia do nadzoru nad użyciem tych danych. Mimo to stwierdza, że w badanych okresie (lata 2016–2017 oraz I połowa br.) skokowo wzrosła liczba czynności sprawdzających i analitycznych z wykorzystaniem JPK_VAT. Choć malała ogólna liczba kontroli rozliczeń w zakresie podatku od towarów i usług, były one dużo bardziej efektywne, w tym właśnie dzięki wykorzystaniu JPK_VAT. „Sprzyja to bardziej efektywnej organizacji pracy, a także zmniejszeniu uciążliwości kontroli i postępowań KAS przeprowadzanych bezpośrednio u przedsiębiorców” – czytamy w wystąpieniu pokontrolnym „Wykorzystanie Jednolitego Pliku Kontrolnego w postępowaniach i kontrolach podatkowych”.
Uwagi NIK dotyczą wykorzystywania JPK_VAT przesyłanych przez podatników co miesiąc oraz pozostałych struktur przesyłanych na żądanie (czyli JPK zawierających dane z ksiąg rachunkowych, wyciągów bankowych, magazynu, podatkowej księgi przychodów i rozchodów i ewidencji przychodów). Obowiązki w tym zakresie były nakładane na przedsiębiorców od połowy 2016 r. stopniowo, w zależności od wielkości firmy (patrz infografika).
Efekty zmian
Dane z plików JPK służyły (i służą) fiskusowi do weryfikowania rozliczeń podatników w trzech trybach (w ramach czynności sprawdzających, w postępowaniach podatkowych oraz w kontrolach). Ich wykorzystywanie – jak wynika z raportu NIK – rośnie. W 2016 r. JPK_VAT został użyty tylko w dwóch kontrolach podatkowych, w znikomym stopniu w czynnościach sprawozdających (0,01 proc.), a w postępowaniach podatkowych w ogóle. Stopień wykorzystania JPK_VAT zwiększał się w kolejnych latach: w czynnościach sprawdzających z 11,8 proc. w 2017 r. do 29,6 proc. w I połowie 2018 r., a w kontrolach rozliczeń VAT odpowiednio z 2,6 do 13 proc.
Skutek czynności sprawdzających
Wzrosła także kwota ustaleń i korekt dokonanych podczas czynności sprawdzających z użyciem danych z JPK_VAT – z 46,1 mln zł w 2017 r. do 103,5 mln zł w I półroczu 2018 r. (o 124,3 proc.). W 2017 r. było to 9,6 proc. kwoty ustaleń we wszystkich czynnościach sprawdzających w zakresie VAT, a w I półroczu br. 16,6 proc.
Wskutek tego podatnicy złożyli w 2017 r. korekty na kwotę 34,1 mln zł (co stanowiło 11,5 proc. ogółu korekt wynikających z czynności sprawdzających w zakresie VAT), a w I połowie 2018 r. – na kwotę 92,8 mln zł (jedna piąta ogółu korekt po czynnościach sprawdzających w zakresie VAT).
W wyniku kontroli
W okresie 2017 r. i I połowie br. dane z plików JPK_VAT zostały wykorzystane w 5,6 proc. kontroli rozliczeń VAT przeprowadzonych przez urzędy skarbowe, urzędy kontroli skarbowej i urzędy celno-skarbowe (które od 1 marca 2017 r. zastąpiły UKS). W ich wyniku ujawniono nieprawidłowości na 266,9 mln zł, co stanowiło 1 proc. kwoty wszystkich nieprawidłowości stwierdzonych podczas kontroli rozliczeń VAT w tym okresie.
Średnia kwota korekt złożonych przez podatników po kontrolach z wykorzystaniem JPK_VAT (31,0 tys. zł) była wyższa w I połowie br. o 21,4 proc. od średniej wyliczonej dla kontroli, w których nie wykorzystywano JPK (25,5 tys. zł).
W postępowaniach podatkowych
Najsłabiej wykorzystywano JPK_VAT w postępowaniach podatkowych – w 0,1 proc. w 2017 r. i 0,9 proc. w I półroczu 2018 r. Wskutek tego dodatkowe ustalenia organów podatkowych wyniosły 2,9 mln zł, w tym 1,6 mln zł zatrzymanych wypłat nienależnych zwrotów VAT (co jednak nie przekraczało 1 proc. całości ustaleń w wyniku postępowań prowadzonych w tym okresie).
Egzekucje i zabezpieczenia
Dzięki JPK_VAT skutecznie zajęto w 2017 r. wierzytelności w 22 674 przypadkach, w ramach których wyegzekwowano oraz zabezpieczono łącznie 352,1 mln zł. W I połowie 2018 r. odnotowano 26 246 takich przypadków na sumę 208,2 mln zł.
Pliki z ewidencji VAT
Według NIK skarbówka mogła jednak lepiej wykorzystać pozyskiwane pliki. Izba zarzuca Ministerstwu Finansów, że nie zapewniło organom warunków do bieżącego i pełnego wykorzystania danych.
Zwraca uwagę, że z opóźnieniem wprowadzono system automatycznej analizy danych (z wykorzystaniem narzędzia ANALIZOR_JPK) generujący raporty niezgodności między danymi w plikach JPK-VAT a deklaracjami podatników i ich kontrahentów. Pierwsze raporty wygenerowane z plików JPK_VAT złożonych za luty 2017 r. zostały przekazane izbom administracji skarbowej w kwietniu 2017 r.
NIK przypomina, że początkowo pliki przesyłane przez duże firmy (już od 1 lipca 2016 r.) były mało użyteczne. Przede wszystkim dlatego, że nie zawierały numeru NIP kontrahenta. Zmieniło się to dopiero od 2017 r., gdy ustawodawca wprowadził (w art. 109 ust. 3 ustawy o VAT) obowiązek podawania NIP kontrahenta w ewidencji VAT.
Ponadto w pierwszych miesiącach podatnicy przesyłali pliki, które zawierały bardzo dużo błędów spowodowanych pomyłkami.
Dostęp do danych
NIK zarzuca też MF, że nie dołożyło starań, aby dostarczyć Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) odpowiednich narzędzi do wykorzystywania danych z plików JPK_VAT. Aplikacja WRO-System umożliwiła jednostkom KAS samodzielny dostęp do JPK_VAT dopiero w kwietniu 2017 r., tj. po ośmiu miesiącach od zobowiązania pierwszej grupy podatników (dużych przedsiębiorców) do ich przekazywania – zwraca uwagę izba.
/>
Zdaniem izby powodem słabego wykorzystania gromadzonych informacji było funkcjonujące przed kwietniem 2017 r. rozwiązanie oparte na każdorazowym wnioskowaniu do Centrum Analiz i Planowania Administracji Podatkowej o dostęp do danych.
Inne narzędzie – JPK Lunetka pozwalająca na wyszukiwanie, podgląd i pobranie plików zostało dostarczone po prawie roku (31 sierpnia 2017 r.). W połowie 2018 r. korzystało z niej ponad 2,8 tys. użytkowników, a liczba plików pobranych za jej pomocą wynosiła ponad 265 tys. – czytamy w raporcie.
Na żądanie organu
Jeszcze gorzej – zdaniem NIK – wygląda sytuacja z wykorzystaniem danych z pozostałych struktur JPK, przekazywanych na żądanie (przez dużych przedsiębiorców od 1 lipca 2016 r., a przez pozostałych – od 1 lipca 2018 r.). Nadal nie ma narzędzia umożliwiającego kontrolującym dostęp do tych plików. Dopiero w sierpniu br. MF opracowało wstępne zlecenie jego budowy– wytyka NIK. Do czasu udostępnienia bramki JPK dla schematów innych niż VAT kontrolujący mogą korzystać jedynie z plików przekazywanych przez podatników na informatycznych nośnikach danych.
Nadzór i mierniki
Zdaniem NIK kuleje też nadzór nad wykorzystaniem plików JPK w kontrolach i postępowaniach. Od marca 2017 r., tj. od utworzenia KAS, trzykrotnie zmieniała się organizacja nadzoru nad obsługą i wykorzystaniem plików JPK_VAT.
Ponadto przez rok od wejścia w życie przepisów o JPK nie ustalono żadnych mierników w zakresie wykorzystania nowego narzędzia, a ustalony później odnosił się jedynie do wyników czynności sprawdzających – zwraca uwagę izba. Wytknęła ministerstwu, że nie zostały wprowadzone mierniki umożliwiające ocenę stopnia wykorzystania JPK_VAT w postępowaniach podatkowych i kontrolach podatkowych oraz celno-skarbowych.
W przypadku JPK na żądanie w dalszym ciągu nie określono żadnego miernika, a monitoring w zakresie jego wykorzystania rozpoczęto dopiero w pierwszym półroczu br. – wskazuje NIK.
Dobre zabezpieczenia
Pozytywnie NIK oceniła stabilność i bezpieczeństwo systemu informatycznego służącego do pobierania JPK_VAT od podatników. Z aprobatą wypowiedziała się o szkoleniach dla pracowników obsługujących pliki i obsłudze informatycznej dla organów zgłaszających problemy z JPK_VAT.
OPINIA MINISTERSTWA FINANSÓW
Nie było opóźnień
/>
Nie było opóźnień wprzygotowaniu przez Ministerstwo Finansów rozwiązań wspierających korzystanie zJPK_VAT. Rozwiązania były dostosowane do liczby przesyłanych plików przez podatników oraz do harmonogramu wprowadzania obowiązku JPK. Pierwotnie jednostki miały dostęp do plików poprzez wnioskowanie do Centrum Analiz iPlanowania Administracji Podatkowej. Początkowo obowiązek dotyczył bowiem tylko ok. 6 tys. podatników. Wraz ze zwiększaniem się liczby podatników objętych obowiązkiem JPK_VAT usprawniano przekazywanie plików.
Ministerstwo Finansów udostępniło m.in. aplikacje WroSystem oraz Lunetka JPK dla pracowników urzędów skarbowych (US) wcelu realizacji czynności kontrolnych oraz jako wsparcie dla innych procesów realizowanych przez US (m.in. zwrot VAT oraz rejestracja podatnika VAT).
Z aplikacji WroSystem wcałej Polsce korzysta ok. 23 tys. pracowników resortu finansów. Wszystkich zdarzeń zarejestrowanych przez pracowników US od początku działania systemu (maj 2017 r.) było ponad 12,5 mln. Aplikacja JPK Lunetka pozwala na weryfikację źródłowego pliku JPK_VAT przesłanego przez podatnika. Miesięcznie aplikacja jest wykorzystywana do pobrania do działań kontrolnych ok. 300 tys. plików JPK_VAT.
W wyniku działań kontrolnych prowadzonych przez US podatnicy w2018 r. złożyli ponad 2 mln korekt plików JPK_VAT. W związku ze zidentyfikowanymi niezgodnościami wrozliczeniu VAT na podstawie JPK_VAT Ministerstwo Finansów wysłało w2018 r. łącznie ok. 400 tys. informacji do podatników orozbieżnościach imożliwości dokonania korekty (e-maile, SMS, listy).
US woparciu oudostępnione narzędzia otrzymały do weryfikacji ponad 193 tys. faktur (I–III kw. 2018) wystawionych przez ponad 73 tys. podmiotów niezarejestrowanych jako płatnicy VAT. Kwota VAT tych faktur to ok. 380 mln zł.
Dzięki analizie centralnej JPK_VAT wstrzymano do tej pory wypłatę zwrotów VAT na łączną kwotę 265,9 mln zł.
W wyniku weryfikacji transakcji wJPK_VATUS do tej pory odzyskały ze spłat zidentyfikowanych wierzytelności dłużników fiskusa kwotę ok 700 mln zł.
Od początku obowiązywania JPK_VAT analizujemy ok. 10 mld faktur.
