Fiskus często przychodzi na kontrolę bez zapowiedzi

Z raportu wynika, że w 2024 r. tylko 14,6 proc. kontroli podatkowych zostało wszczętych przez urzędy skarbowe po uprzednim zawiadomieniu. W 2023 r. i w trzech ostatnich kwartałach 2022 r. takich przypadków było jeszcze mniej, bo około 10 proc.

Doręczenie zawiadomienia najczęściej poprzedzało kontrole związane z akcyzą, natomiast najrzadziej – rozliczeń w zakresie PIT i VAT (czyli tych podatków, które są najczęściej kontrolowane).

– Regułą jest, że kontrole podatkowe powinny być wszczynane po zawiadomieniu, ale to stało się wyjątkiem – komentuje Jakub Warnieło, doradca podatkowy, szef zespołu postępowań podatkowych i sądowych w MDDP.

Kiedy kontrola bez zawiadomienia

Przypomnijmy, że kontrolę bez zawiadomienia można wszcząć w sytuacjach wskazanych w art. 282c par. 1 ordynacji podatkowej, np. gdy:

• dotyczy ona zasadności zwrotu VAT,
• ma być wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
• jest niezbędna dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.

Jakie skutki braku zawiadomienia?

Brak zawiadomienia oznacza, że kontroler przychodzi bez zapowiedzi i rozpoczyna działania po okazaniu legitymacji służbowej.

– Taki tryb nie dość, że uniemożliwia podatnikowi przygotowanie się do kontroli i utrudnia mu funkcjonowanie, to również wyklucza możliwość skorygowania przed kontrolą deklaracji podatkowej – zwraca uwagę Jakub Warnieło.

Co innego, gdy podatnik zostaje zawiadomiony o kontroli – wówczas raz jeszcze przegląda swoje rozliczenia i jeśli dostrzeże, że popełnił błąd, sam je koryguje. To – jak podkreśla ekspert – pozwala zaoszczędzić czas samemu fiskusowi, czyli uniknąć przedłużających się kontroli.

Czas kontroli

Z danych MF wynika, że w 2024 r. średni czas trwania kontroli wyniósł w zakresie:

• CIT – 156 dni (nieco ponad pięć miesięcy),
• VAT – 143 dni (niecałe pięć miesięcy),
• PIT – 110 dni (nieco ponad trzy i pół miesiąca),
• akcyzy – 69 dni (nieco ponad dwa miesiące).

Tymczasem, zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorcy (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 236 ze zm.), czas kontroli nie może przekraczać w odniesieniu do:

• mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych,
• małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych,
• średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych,
• pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

Tych ograniczeń nie stosuje się jednak w przypadkach wymienionych w art. 55 ust. 2 prawa przedsiębiorcy, np. gdy kontrola dotyczy zasadności zwrotu VAT lub gdy jest niezbędna dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.

Naliczane odsetki za zwłokę

W czasie kontroli, jak podkreśla Jakub Warnieło, są naliczane odsetki od zaległości podatkowych. Ma to się dopiero zmienić. W jednym z projektów deregulacyjnych zapisano, że podatnik nie będzie płacił odsetek za zwłokę za czas kontroli podatkowej (a także celno-skarbowej), jeśli potrwa ona dłużej niż sześć miesięcy. Zasada ta nie będzie stosowana, jeżeli do opóźnienia w wydaniu decyzji lub zakończeniu kontroli przyczyni się strona, kontrolowany lub ich przedstawiciel albo opóźnienie powstanie z przyczyn niezależnych od organu.

Takie zmiany zaproponowano w projekcie nowelizacji ordynacji podatkowej (nr UDER26), który został skierowany do rozpatrzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów.

Szansa na zmianę

Z danych MF wynika, że liczba kontroli podatkowych zmniejsza się na rzecz czynności sprawdzających. Pisaliśmy o tym w artykule „Kontrole podatkowe skuteczniejsze, gorzej z egzekucją” (DGP nr 77/2025).

Mówił o tym również w wywiadzie dla DGP Zbigniew Stawicki, zastępca szefa Krajowej Administracji Skarbowej (patrz: „Nie będzie kolejnych odroczeń KSeF”, DGP nr 105/2025). ©℗