Urzędy skarbowe. Kontrole podatkowe skuteczniejsze, gorzej z egzekucją

Pokazują to dane przekazane DGP przez Ministerstwo Finansów. Szczegółowe informacje publikujemy w tabeli. Dotyczą one działalności urzędów skarbowych (podlegających poszczególnym izbom administracji skarbowej), w tym kontroli podatkowych oraz egzekucji należności publicznoprawnych, zwłaszcza podatków.

Przypomnijmy, że urzędy skarbowe nie zajmują się wyspecjalizowanymi kontrolami, które przeprowadzają urzędy celno-skarbowe (to odrębny pion Krajowej Administracji Skarbowej). Urzędy skarbowe zajmują się kontrolami podatkowymi i czynnościami sprawdzającymi. Te ostatnie są podstawowym trybem weryfikacyjnym, ale danych na ich temat nie ma w tabeli (z wyjątkiem informacji o uszczupleniach wykrytych zarówno w trakcie kontroli podatkowych, jak i czynności sprawdzających).

Czynności sprawdzające

Informacje na ten temat pojawiły się natomiast w odpowiedzi Zbigniewa Stawickiego, zastępcy szefa KAS, z 13 marca 2025 r., na interpelację poselską nr 8255. Potwierdzają one, że liczba czynności sprawdzających wzrasta.

W 2024 r. zakończono prawie 2,4 mln czynności sprawdzających (w 2023 r. 2,3 mln), a wykryte nieprawidłowości (ustalenia) wyniosły 8,6 mld zł (w 2023 r. prawie 7,6 mld zł). Zbigniew Stawicki zwrócił uwagę, że w 2024 r. o 4,9 proc. wzrosła liczba wykonanych czynności sprawdzających w porównaniu z 2023 r., a kwota ustaleń o ponad 1 mld zł.

Spadek liczby kontroli

Konsekwencją tego jest znaczny spadek liczby kontroli podatkowych. Z danych przekazanych redakcji DGP przez MF wynika, że w ubiegłym roku urzędy skarbowe przeprowadziły ich 9,8 tys., czyli o ok. 3,2 tys. mniej niż w 2023 r. i o 8,3 tys. mniej niż w 2022 r. Kontrole przeprowadzone w 2024 r. to zaledwie ułamek kontroli przeprowadzanych w 2018 r. Najbardziej aktywne pod względem liczby kontroli były urzędy podlegające izbom administracji skarbowej w Warszawie (prawie 1,8 tys.), Katowicach (966) i Poznaniu (930). Dla porównania – rok wcześniej najbardziej aktywne były urzędy podlegające IAS w Warszawie (prawie 2,4 tys. kontroli), Krakowie (prawie 1,7 tys.) i we Wrocławiu (ponad 1,2 tys.).

Taki trend nie jest niespodzianką. Od lat bowiem fiskus stara się ograniczać liczbę kontroli podatkowych na rzecz czynności sprawdzających i kontroli prowadzonych przez urzędy celno-skarbowe. Chociaż te ostatnie, jak podkreślił Zbigniew Stawicki w odpowiedzi na interpelację, w 2024 r. były ukierunkowane, zgodnie z ich przeznaczeniem, na zwalczanie oszustw, w tym zorganizowanych grup przestępczych i ich organizatorów, a nie uczciwych przedsiębiorców popełniających błędy.

Nie bez znaczenia jest też to, że skarbówka stawia nie na liczbę kontroli, lecz na skuteczność typowania do nich. Pomaga w tym postępująca elektronizacja rozliczeń podatkowych i wprowadzanie kolejnych instrumentów sprawozdawczości elektronicznej podatników.

Skuteczność kontroli

Dane MF pokazują, że ten cel udaje się realizować. Skuteczność kontroli w ostatnich trzech latach utrzymuje się na wysokim poziomie 97–98 proc. Tyle kontroli zakończyło się dodatkowymi ustaleniami budżetowych należności. Jednak to nie oznacza jeszcze ich wyegzekwowania – o tym dalej.

Ubiegły rok przyniósł największą skuteczność kontroli (czyli dodatkowych ustaleń). Wyniosła ona aż 98,1 proc., podczas gdy w 2023 r. – 97,6 proc., a w 2022 r. – 97,1 proc. Dla porównania – w 2020 r. wskaźnik ten wyniósł zaledwie 85,8 proc.

Najlepsze pod tym względem były w 2024 r. urzędy skarbowe podlegające IAS w Gdańsku, bo aż 99,3 proc. przeprowadzonych przez nie kontroli okazało się skutecznych. Drugie w kolejności były urzędy podlegające IAS w Białymstoku – z wynikiem 99 proc.

Wykryte uszczuplenia

W 2024 r. urzędy skarbowe wykryły w ramach kontroli podatkowych i czynności sprawdzających uszczuplenia na kwotę 10,3 mld zł, a zatem więcej niż rok wcześniej (wtedy było to ok. 9,5 mld zł).

Najlepszymi wynikami mogą się pochwalić urzędy podlegające IAS w Warszawie. W ubiegłym roku wykryły one uszczuplenia w sumie na prawie 3,8 mld zł. Na drugim miejscu są urzędy podlegające katowickiej izbie z wynikiem 1 mld zł.

Skuteczność egzekucji…

Uwagę zwraca natomiast utrzymująca się nieefektywność w zakresie egzekucji, mimo że z roku na rok te wyniki się poprawiają. W odpowiedzi na wspomnianą interpelację Zbigniew Stawicki poinformował, że w 2024 r. organy egzekucyjne KAS wyegzekwowały łącznie prawie 9,1 mld zł, czyli w porównaniu z 2023 r. więcej o ponad 945,7 mln zł. Natomiast jeśli chodzi o egzekucję zaległości podatkowych, to – jak podał zastępca szefa KAS – w 2024 r. organy egzekucyjne KAS wyegzekwowały kwotę ponad 7,7 mld zł, czyli w porównaniu z 2023 r. więcej o 690,6 mln zł.

Wciąż jednak skuteczność egzekucji liczona jako liczba tytułów wykonawczych załatwionych do liczby tytułów wykonawczych do załatwienia pozostaje na relatywnie niskim poziomie, bo nie przekracza 50 proc. Z danych przekazanych redakcji DGP przez MF wynika, że w 2024 r. było to 42,6 proc., a rok wcześniej 41,2 proc.

…i jej szybkość

W 2024 r. wzrosła szybkość podejmowanych przez urzędy skarbowe działań windykacyjnych. Średni czas liczony od daty, kiedy jest możliwe podjęcie takich działań, do momentu wystawienia upomnienia lub tytułu wykonawczego wyniósł w ubiegłym roku 20 dni. Rok wcześniej urzędy skarbowe potrzebowały na to średnio 24 dni, w 2022 r. – 36 dni, w 2021 r. – 51 dni, a w 2020 r., gdy zaczęła się pandemia – aż 95 dni. ©℗