Wzrosła liczba kontroli celno-skarbowych. Ale odzyskać udało się tylko 1,7 mld zł

Jak podkreśliło Ministerstwo Finansów, oceniając wyniki kontroli celno-skarbowych w 2024 r. w zakresie podatków, należy uwzględniać zmianę wprowadzoną w działaniu Krajowej Administracji Skarbowej. W 2024 r. ukierunkowano bowiem kontrolę celno-skarbową, zgodnie z jej przeznaczeniem, na wykrywanie i dokumentowanie oszustw (przestępstw) związanych z podatkami, a nie na kontrolowanie podatników popełniających błędy. Drobne pomyłki weryfikowane są obecnie w toku czynności sprawdzających, a nie kontroli. „Takie podejście z założenia skutkuje spadkiem liczby kontroli i wzrostem liczby czynności sprawdzających” – wyjaśnili przedstawiciele MF.

Resort podkreślił też, że w 2024 r. w stosunku do 2023 r. łącznie o prawie 5 proc. wzrosła ogółem liczba działań weryfikacyjnych KAS dotyczących podatków, czyli kontroli celno-skarbowych, kontroli podatkowych i czynności sprawdzających, a jednocześnie wzrosła suma ustaleń z nich wynikających – o prawie 2 proc. W ubiegłym roku przeprowadzono bowiem ponad 2,4 mln kontroli i czynności sprawdzających (w 2023 r. było to ok. 2,3 mln), natomiast ustalenia wyniosły prawie 14,8 mld zł (w 2023 r. było to niemal 14,5 mld zł).

Na ten wynik wpływają jednak w większości działania urzędów skarbowych, co pokazują szczegółowe dane.

Liczba kontroli…

W ubiegłym roku urzędy celno-skarbowe przeprowadziły ok. 7 tys. kontroli w zakresie podatków, czyli 143 mniej niż w 2023 r., ale ponad 3 tys. więcej niż w 2022 r.

Najwięcej kontroli dokonał Mazowiecki Urząd Celno-Skarbowy w Warszawie, bo aż 1104, a najmniej Świętokrzyski Urząd Celno-Skarbowy w Kielcach (127).

Dla porównania liczba kontroli prowadzonych przez urzędy skarbowe w ubiegłym roku wyniosła 9,8 tys., czyli o ok. 3,2 tys. mniej niż w 2023 r. i o 8,3 tys. mniej niż w 2022 r. W 2024 r. zakończono też prawie 2,4 mln czynności sprawdzających (w 2023 r. 2,3 mln).

Wyniki ubiegłorocznych działań urzędów skarbowych podaliśmy w artykule „Kontrole podatkowe skuteczniejsze, gorzej z egzekucją” (DGP nr 77/2025).

…i ich skuteczność

Z danych MF wynika, że od kilku lat skuteczność kontroli prowadzonych przez UCS-y utrzymuje się na wysokim ponad 90-proc. poziomie. W 2024 r. skuteczność była najwyższa i wyniosła prawie 94 proc. (w 2023 r. było to 92,68 proc., w 2022 r. – 91,47 proc., a w 2021 r. 91,34 proc.). Tyle kontroli zakończyło się wykryciem nieprawidłowości. To wynik zdecydowanie lepszy niż w latach wcześniejszych – w 2020 r. skuteczność wyniosła 87,25 proc., a w 2019 r. – 81,04 proc.

Najlepszy pod tym względem w ubiegłym roku był Urząd Celno-Skarbowy w Olsztynie, bo aż 97,98 proc. przeprowadzonych przez niego kontroli okazało się zasadnych. Najsłabsze pod względem skuteczności okazały się kontrole przeprowadzone przez UCS w Kielcach (89,76 proc.).

Urzędy skarbowe są jednak w tym zakresie jeszcze lepsze, bo skuteczność ich kontroli w ostatnich trzech latach utrzymuje się na wysokim poziomie 97–98 proc. W ubiegłym roku wyniosła ona aż 98,1 proc

Ustalenia UCS

Dane MF pokazują też, że ustalenia pokontrolne UCS-ów z roku na rok spadają. W 2024 r. wyniosły niespełna 4,5 mld zł, podczas gdy w 2023 r. było to ponad 4,9 mld zł, a w 2022 r. 6,3 mld zł. Średnie ustalenie z jednej przeprowadzonej kontroli wyniosło ok. 600 tys. zł, podczas gdy w 2022 r. było to ponad 1,5 mln zł.

I pod tym względem urzędy skarbowe wypadły lepiej. W ramach kontroli podatkowych oraz czynności sprawdzających wykryły bowiem w 2024 r. uszczuplenia na ponad 10,3 mld zł.

Nie wiadomo natomiast, jak ustalenia urzędów skarbowych przełożyły się na wpłaty. Te dane znane są tylko w odniesieniu do kontroli przeprowadzonych przez UCS-y. Udział kwoty wpłat do kwoty ustaleń przez UCS-y wyniósł w ubiegłym roku 38,2 proc. Kwota wpłat w wyniku kontroli przeprowadzonych przez UCS-y wyniosła prawie 1,7 mld zł, czyli niemal 663 mln zł mniej niż rok wcześniej i prawie 79 mln zł mniej niż dwa lata wcześniej.

Udział kwoty wpłat do kwoty ustaleń był znacznie mniejszy niż rok wcześniej. W ubiegłym roku wyniósł wspomniane 38,2 proc., a rok wcześniej – 47,8 proc.

Zeszłoroczny wynik jest jednak znacząco lepszy niż w poprzednich latach. W 2022 r. udział wpłat wyniósł bowiem 28,3 proc., w 2021 r. 29,12 proc., a w 2020 r. 18,52 proc. Najniższa proporcja wpłat do ustaleń była w ubiegłym roku w Opolu (8,9 proc.) i w Łodzi (16,9 proc.).

Inne działania

Warto pamiętać, że UCS-y kontrolują nie tylko rozliczenia podatkowe. Sprawdzają też przestrzeganie przepisów celnych, regulacji o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, a także w zakresie automatów do gier.

Do ich obowiązków należy również kontrolowanie, czy są chronione prawa własności intelektualnej (UCS-y zatrzymują towary, które naruszają te prawa, a często stanowią też zagrożenie dla zdrowia użytkowników, np. kosmetyki czy odzież).

Urzędy nadzorują także transgraniczne przemieszczanie odpadów – zatrzymują nielegalne transporty oraz takie, w których stwierdzono braki formalne (brak właściwych dokumentów lub dokumenty źle wypełnione). ©℗

Uwagę zwraca wysoka skuteczność kontroli

O danych dotyczących kontroli celno-skarbowych za 2024 r. można powiedzieć, że nie zaskakują. W wielu obszarach potwierdzają wcześniej obserwowane trendy. Na szczególną uwagę może zasługiwać spadek udziału wpłat w ustaleniach kontrolnych. Może być to efektem deklarowanego przesunięcia ciężaru kontroli celno-skarbowych na zwalczanie zjawisk o charakterze kryminalnym. Nie zaskakuje, że kontrole prowadzone w tym obszarze nie prowadzą do szybkich i dobrowolnych wpłat podatników. Większe znaczenie w tym przypadku może mieć identyfikowanie oszustw i uniemożliwianie ich kontynuowania w przyszłości niż same wpływy z kontroli.

Do refleksji musi także skłaniać stale rosnąca skuteczność kontroli, która w 2024 r. sięga już prawie 94 proc. Tylko w 6 proc. przypadków kontrole kończą się uznaniem, że podatnik prawidłowo wywiązywał się z obowiązków podatkowych. To powinien być mocny sygnał dla każdego podatnika, do którego zawitała kontrola celno-skarbowa.

Wysoka skuteczność może świadczyć zarówno o dobrym typowaniu do kontroli, jak i o skutecznym wykorzystywaniu czynności sprawdzających, które są alternatywą dla intensywnych kontroli. Stale poprawiające się dane mogą jednak stać się pewnego rodzaju pułapką dla samych organów podatkowych, jeśli będą się przekładały na oczekiwanie co do utrzymania obecnego trendu. W coraz bardziej dynamicznym otoczeniu musi być miejsce na uznanie prawidłowości rozliczeń podatnika. Odważnie mówi się obecnie choćby o potrzebie rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika. Do tego kontrolujący muszą mieć przestrzeń również z perspektywy budowanych wobec nich oczekiwań, które nie mogą być nadmiernie wyśrubowane. ©℗