Subskrybuj nas na Youtube
Transakcje zawierane pomiędzy podmiotami powiązanymi, warunki narzucone w ramach takich transakcji, a także same ceny transferowe były od zawsze przedmiotem zainteresowania Ministerstwa Finansów. Co więcej, w ostatnim czasie zarówno na arenie międzynarodowej, jak również lokalnie, zagadnieniu badania rynkowego poziomu cen przypisuje się większą wagę.
Przejawia się to m.in. w opracowanym przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) projekcie przeciwdziałania zmniejszaniu podstawy opodatkowania i transferowi zysków (Base Erosion and Profit Shifting – BEPS), pracach Komisji Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego. W ich efekcie zostały wprowadzone krajowe zmiany do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1932), obowiązujące w zakresie raportowania Country-by-Country począwszy od 1 stycznia 2016 r., a w pozostałych obszarach od 1 stycznia 2017 r. Zanim rozszerzony zakres dokumentacji i innych typów raportowania wejdzie w życie, Ministerstwo Finansów jeszcze na kanwie obowiązujących przepisów poddaje weryfikacji rozliczenia pomiędzy jednostkami powiązanymi.
Jeden z priorytetów MF
Zgodnie z zapowiedziami, 2016 r. ma być dla Ministerstwa Finansów czasem wnikliwej analizy transakcji przeprowadzanych pomiędzy podmiotami powiązanymi. Jak podano w komunikacie z 5 lutego 2016 r., działania kontrolujące w II kwartale 2016 r. będą skoncentrowane na podmiotach, które nie płacą podatku CIT mimo wykazywania znacznych przychodów. Oznacza to, że od drugiego kwartału nasilą się kontrole w zakresie cen transferowych. Już w grudniu 2015 r. minister finansów zachęcał podatników do składania korekt za lata ubiegłe i zasugerował, aby zostało to dokonane do końca marca 2016 r. Został więc tylko miesiąc. Ponadto już wtedy MF podkreślało, że weryfikacja cen oraz warunków w transakcjach zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi jest zadaniem priorytetowym w 2016 r. W tym celu miały zostać dokonane odpowiednie zmiany strukturalne i kadrowe pozwalające na przeprowadzanie dodatkowych kontroli weryfikujących procesy optymalizacyjne skierowane na zaniżanie podstawy opodatkowania.
WYNIKI ZAKOŃCZONYCH POSTĘPOWAŃ
Ku przestrodze podatników Ministerstwo Finansów upubliczniło informacje dotyczące zakończonych postępowań w obszarze cen transferowych. Według ministerstwa szczególne nieprawidłowości zostały zaobserwowane m.in. w zakresie:
1) transakcji sprzedaży posiadanych udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w łańcuchu podmiotów powiązanych, w wyniku której doszło do zaniżenia zobowiązania w podatku dochodowym na kwotę 500 mln zł;
2) jednorazowej dużej umowy, w wyniku której doszło do wykazania straty podatkowej na ok. 300 mln zł, która została zakwestionowana przez kontrolujących;
3) nierynkowej wysokości opłaty licencyjnej, której zmniejszenie o 1 proc. spowodowało korektę deklarowanych kosztów podatkowych za 4 lata podatkowe o ok. 25 mln zł;
4) nieprawidłowego klucza podziału kosztów/alokacji zysków w podmiocie krajowym – w toku postępowania kontrolujący określili współczynniki podziału zysków między oddział i centralę.
Nowe narzędzia ułatwiające wykrywanie nieprawidłowości
Narzędzia analityczne odgrywają istotną rolę w ocenie ryzyka związanego z cenami transferowymi. Prawidłowe wytypowanie potencjalnych podmiotów dokonujących nadużyć podatkowych przekłada się na skuteczniejsze i bardziej efektywnie prowadzone kontrole podatkowe oraz skarbowe. OECD poświęciła temu zagadnieniu część podręcznika „Draft Handbook on Transfer Pricing Risk Assessment” opublikowanego 30 kwietnia 2013 r. Zdaniem OECD punktem wyjścia w procesie oceny ryzyka powinny być dane przedstawione przez podatnika w deklaracjach podatkowych. Otrzymane w ten sposób informacje mogą być uzupełniane poprzez analizę informacji pochodzących z innych źródeł, wśród których zostały wymienione sprawozdania dołączane do zeznań podatkowych oraz kwestionariusze wysyłane do wybranych podatników. Zakres informacji wymaganych w sprawozdaniach dołączanych do zeznań podatkowych może być bardzo szeroki i obejmować informacje na temat poszczególnych transakcji zawartych z podmiotami powiązanymi. Dodatkowo zbieranie informacji za pomocą ustandaryzowanego formularza ułatwia wprowadzanie otrzymanych danych do systemów komputerowych administracji podatkowej, co ma istotne znaczenie dla skuteczności i szybkości procesu oceny ryzyka. W zależności od zakresu danych wymaganych przez administrację podatkową danego kraju, informacje otrzymane na podstawie sprawozdań mogą wskazywać m.in. na:
● istotne transakcje zawierane z podmiotami powiązanymi posiadającymi siedzibę w państwach, w których obowiązują niskie stawki podatkowe,
● przenoszenie wartości niematerialnych i prawnych do podmiotów powiązanych,
● restrukturyzacje albo dokonywanie określonych rodzajów płatności (np. odsetek, składek ubezpieczeniowych lub należności licencyjnych).
Informacje uzyskane na podstawie kwestionariuszy wypełnionych przez wybranych podatników są wykorzystywane głównie w tych państwach, w których nie obowiązuje prawny wymóg przygotowania dokumentacji cen transferowych (np. Belgia czy Nowa Zelandia). Kwestionariusze mogą być również wykorzystywane jako skuteczne narzędzie do zbierania danych na temat określonych rodzajów transakcji zawartych z podmiotami powiązanymi, w szczególności o charakterze transgranicznym.
Istotna rola narzędzi analitycznych została potwierdzona przez OECD w Raporcie Podsumowującym Działanie 13 („Action 13: 2015 Final Report”) w ramach projektu BEPS. Zostało w nim podkreślone, że dostęp do odpowiedniego zakresu informacji na wstępnym etapie typowania podmiotów ma kluczowe znaczenie dla całego procesu oceny ryzyka związanego z cenami transferowymi.
Coraz większe znaczenie omawianych narzędzi znajduje odzwierciedlenie w rosnącej liczbie państw, które korzystają z tego typu rozwiązań. Wymóg dołączania odpowiednich formularzy do zeznań podatkowych funkcjonuje m.in. w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, a wkrótce będzie obowiązywał również w Polsce.
Począwszy od 1 stycznia 2017 r. zostanie wprowadzone sprawozdanie CIT-TP, do wypełnienia którego będą zobowiązani podatnicy, których przychody lub koszty przekroczą określone progi. Informacje zawarte w kwestionariuszu pozwolą na identyfikację podmiotów zaniżających podstawę opodatkowania bądź realizujących czynności, które potencjalnie mogą prowadzić do tego typu sytuacji. Oznacza to, że w ramach art. 27 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ustawodawca wprowadził efektywne narzędzie umożliwiające organom kontrolującym celniejsze kierowanie kontroli skarbowych – nie tylko w obszarze cen transferowych.
WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA JAKO NARZĘDZIE W WALCE Z ZANIŻANIEM PODSTAWY OPODATKOWANIA
Oprócz narzędzi analitycznych coraz większą rolę w walce z zaniżaniem podstawy opodatkowania odgrywa również współpraca międzynarodowa. Jednym z elementów tej współpracy jest platforma utworzona w lutym 2012 r. przez Globalne Forum OECD do spraw przejrzystości i wymiany informacji (dalej: Globalne Forum OECD) pozwalająca na wymianę doświadczeń pomiędzy poszczególnymi jurysdykcjami podatkowymi.
Powyższa platforma to tylko jeden z wielu sposobów mających na celu poprawę przejrzystości i wymianę informacji. Globalne Forum OECD skupiające ponad 120 krajów i jurysdykcji zgromadziło zobowiązania od jednostek członkowskich do implementacji nowych standardów w zakresie transparentności i wymiany informacji dla celów podatkowych. W związku z tym ponad 90 jurysdykcji zadeklarowało ich wprowadzenie według określonego harmonogramu do 2017 r. lub 2018 r. Status wprowadzenia powyższych deklaracji w życie w każdym z państw został zweryfikowany w badaniu Globalnego Forum OECD.
Prace w tym zakresie przeprowadzone w ponad 90 krajach i jurysdykcjach podatkowych zostały podzielone na dwie fazy:
● Faza I, której efektem była ocena jakości danej jurysdykcji pod kątem zarówno prawnym, jak i regulacyjnym w zakresie wymiany informacji.
● Faza II, której skutkiem jest recenzja statusu wprowadzenia omawianych regulacji w życie.
W związku z powyższym na początku sierpnia 2015 r. ukazał się Raport OECD „Peer Review Report Phase 2 Implementation of the Standard In Practice, Poland” oceniający Polskę pod kątem statusu wprowadzenia wspomnianych międzynarodowych standardów.
Raport został przygotowany na podstawie prawa, regulacji oraz mechanizmów obowiązujących w Polsce według stanu na 2 marca 2015 r., a także wywiadów przeprowadzonych z członkami Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Ministerstwa Gospodarki.
W latach 2011–2013 Polska otrzymała 1445 zapytań o wymianę informacji związanej z podatkami bezpośrednimi. Ostateczna odpowiedź została udzielona w terminie 90 dni, 180 dni oraz w terminie jednego roku odpowiednio w 61 proc., 79 proc. oraz 92 proc. przypadków. Tylko 1 proc. zapytań pozostawał nierozstrzygnięty (według stanu na 2 marca 2015 r.), niemniej należy mieć na uwadze, że konsekwencją udzielenia ostatecznej odpowiedzi jest zamknięcie sprawy bez względu na to, czy informacja została efektywnie przekazana. Największą liczbę wniosków otrzymano z Niemiec, Francji, Ukrainy, Wielkiej Brytanii oraz Norwegii.
Polska posiada zarówno właściwe procedury organizacyjne, jak i niezbędne środki umożliwiające wymianę informacji. Został jednak zaobserwowany brak systemu informującego jurysdykcję partnerską o aktualnym statusie prac w przypadku, gdy termin odpowiedzi przekroczył 90 dni. OECD przedstawiło rekomendacje, aby system ten został wprowadzony w Polsce. Sytuacje, w których Polska odrzuciła wniosek o wymianę informacji, nie zostały odnotowane, jednak zaobserwowano pojedynczy przypadek niezapewnienia informacji partnerowi, z którym Polska jest związana stosowną umową.
W przypadku Polski do wymiany informacji dochodzi na podstawie regulacji przedłożonych w następujących dokumentach: umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (Double Tax Convention), umowy o wymianie informacji w sprawach podatkowych (Tax Information Exchange Agreements) oraz Konwencji OECD oraz Rady Europy w sprawie wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych (OECD/CoE Convention on Mutual Administrative Assistance in Tax Matters).
Raport zawierał również rekomendacje mające praktyczne znaczenie dla podatników:
● należy utrzymywać informacje dotyczące struktury właścicielskiej od spółek mających miejsce efektywnego zarządzania na terenie Polski,
● należy podjąć kroki mające na celu kontrolę sprawności odpowiednich mechanizmów identyfikujących właścicieli akcji na okaziciela we wszystkich możliwych przypadkach,
● należy wziąć pod uwagę, czy informacje identyfikujące założycieli, członków zarządu, beneficjentów funduszy inwestycyjnych, które podlegają polskiej administracji lub ich członkami zarządu są polscy rezydenci, są dostępne dla odpowiednich organów.
W odpowiedzi na powyższe rekomendacje raport aktualizujący stanowiący podsumowanie kroków podjętych przez Polskę powinien zostać dostarczony do tzw. Peer Review Group w terminie 6 miesięcy od daty ich przyjęcia.
PODSUMOWANIE
Prace Globalnego Forum OECD miały na celu udzielenie jurysdykcjom dodatkowej pomocy w efektywnym wprowadzaniu w życie międzynarodowych standardów związanych z transparentnością i wymianą informacji dla celów podatkowych. W połączeniu ze zmianami w przepisach dotyczącymi cen transferowych, które wchodzą w życie począwszy od 1 stycznia 2016 r. oraz od 1 stycznia 2017 r., oznacza to, że z punktu widzenia polskich podatników, bieżący rok może mieć kluczowe znaczenie.
Warto zauważyć, że to właśnie teraz przedsiębiorcy będą zmuszeni do weryfikacji własnych procedur w zakresie sporządzania dokumentacji podatkowej, tak aby odpowiadały one nowym realiom, a jednocześnie muszą się przygotować do zwiększonego zainteresowania kontrolujących transakcjami realizowanymi z podmiotami powiązanymi.
Działania Ministerstwa Finansów skierowane w stronę implementacji nowych rozwiązań z zakresu cen transferowych zmierzają w kierunku zwiększonej przejrzystości podmiotów zawierających transakcje z podmiotami powiązanymi.
Mając powyższe na uwadze, warto przyjrzeć się obowiązującym standardom w zakresie cen transferowych, tak aby skutecznie zabezpieczyć się przed ewentualnymi ryzykami wynikającymi z niespełnienia warunków ustawowych.