Ordynacja podatkowa i PIT: Rząd przyjął projekty nowelizacji ustaw

Znowelizowane przepisy ustawy kompleksowo regulują zasady opodatkowania podatkiem PIT przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych przez podatnika źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych. Regulacje te są wynikiem wykonania dwóch orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (z 29 lipca 2014 r. i 18 lipca 2013 r.).

W projekcie nowelizacji ustawy o PIT zdefiniowano przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach i przychody ze źródeł nieujawnionych.

Do przychodów, które nie mają pokrycia w ujawnionych źródłach, będą zaliczane przychody ze źródła ujawnionego przez podatnika, ale w nieprawidłowej wysokości. Przykładowo, za niewiarygodne będzie uznane tłumaczenie podatnika, że prowadzona przez niego osobiście firma, czynna 2 razy w tygodniu i nie zatrudniająca innych pracowników (np. zakład fryzjerski), przynosi przychody w wysokości 200 tys. zł tygodniowo, przy czym nie posiada on żadnych dokumentów na potwierdzenie tych przychodów.

Przychodami pochodzącymi z nieujawnionych źródeł będą przychody ze źródeł niewskazanych przez podatnika i nieustalonych przez organ podatkowy lub kontrolę skarbową. W tym przypadku chodzi np. o sytuację, gdy podatnik zakupi nieruchomość bez wskazania żadnych przychodów (dochodów), które pozwoliłyby na sfinansowanie takiego wydatku.

Przychodami nieznajdującymi pokrycia w ujawnionych przez podatnika źródłach lub pochodzącymi ze źródeł nieujawnionych będzie wysokość odpowiadająca nadwyżce wydatku poniesionego w roku podatkowym (tj. w roku kalendarzowym) nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub nie, uzyskanymi przed poniesieniem tego wydatku. Konieczne będzie zatem ustalenie w ujęciu chronologicznym wydatków i przychodów. Dzięki temu będzie można stwierdzić, czy wydatek (lub kolejne wydatki) znajdują pokrycie w uzyskanych wcześniej przychodach (dochodach), i w konsekwencji czy pojawi się nadwyżka wydatków nad przychodami/dochodami opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi.

W projekcie nowelizacji ustawy zdefiniowano wydatek – będzie to wartość zgromadzonego w roku podatkowym mienia, np. nieruchomości, ruchomości, prawa majątkowe, papiery wartościowe lub wysokość wydatkowanych w danym roku podatkowym środków, w przypadku niemożności ustalenia roku podatkowego zgromadzenia tych środków.

Przyjęto, że źródłem pokrycia wydatków poniesionych przez podatnika będą przychody/dochody:

-opodatkowane – czyli generalnie takie, których pochodzenie ustalono i zostały one zgłoszone do opodatkowania lub opodatkowane, np. podatkiem: dochodowym, od spadków darowizn czy rolnym;
- nieopodatkowane – czyli co do zasady takie, których pochodzenie ustalono, przy czym były one: wolne od podatku, zwolnione z opodatkowania, bądź objęte podatkiem, ale doszło do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego mimo braku zapłaty.

Istotne jest, aby przychodami/dochodami opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi podatnik dysponował przed poniesieniem wydatku. Tym samym podatnik nie będzie mógł powiedzieć, że wydatek poniesiony np. w lutym danego roku pokrył przychodem/dochodem (opodatkowanym lub nie), który uzyskał dopiero w czerwcu tego samego roku.

Podstawą opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych będzie w danym roku podatkowym przychód odpowiadający kwocie nadwyżki wydatków nad ww. przychodami/dochodami opodatkowanymi lub nie. Gdy w roku podatkowym wystąpią dwie lub więcej nadwyżek - podstawą opodatkowania będzie ich suma. Dotyczy to m.in. takiej sytuacji, gdy w marcu podatnik zakupił nieruchomość, a następnie w czerwcu zakupił drogi jacht, a jednocześnie nie posiadał przed ww. wydatkami odpowiednich dochodów/przychodów, które pozwoliłyby sfinansować te zakupy. Od tak ustalonej podstawy opodatkowania tj. od ww. nadwyżki lub sumy nadwyżek, zryczałtowany podatek wyniesie 75 proc.

W projekcie nowelizacji ustawy wskazano, że ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów/dochodów opodatkowanych bądź nie, spoczywa na podatniku, ponieważ to on posiada pełną wiedzę o tym, skąd wziął pieniądze na dokonane wydatki.

Obowiązek ten będzie spoczywał na podatniku tylko w odniesieniu do tych przychodów/dochodów, które nie będą znane organowi z urzędu lub nie będzie mógł ich ustalić np. na podstawie posiadanych danych. Jeżeli podatnik nie będzie posiadał dowodów potwierdzających, że wydatek pokrył z przychodów/dochodów opodatkowanych lub nieopodatkowanych, i jednocześnie w stosunku do nich nastąpiło przedawnienie zobowiązania podatkowego – wówczas nie będzie konieczne ich udowodnienie, a jedynie ich uprawdopodobnienie. Wystarczające i bez konieczności udowodnienia będzie wykazanie przez podatnika prawdopodobieństwa ich wystąpienia.

W sytuacjach, gdy podatnik nie dysponuje dowodami potwierdzającymi wartość zgromadzonego mienia w danym roku podatkowym, wartość tego mienia będzie ustalana na podstawie jego wartości rynkowej, np. gdy podatnik kupił dzieło sztuki i nie dysponuje dokumentem potwierdzającym jego cenę, wówczas pod uwagę będzie brana wartość rynkowa tego przedmiotu w dniu poniesienia tego wydatku.

Obowiązywać będzie reguła, zgodnie z którą organy podatkowe będą dążyć do ustalania źródeł pochodzenia przychodów/dochodów, określenia ich prawidłowej wysokości i opodatkowania właściwym podatkiem. Na przykład, gdy poniesiony wydatek sfinansowany został np. z dochodów z najmu, które nie zostały uprzednio opodatkowane i w odniesieniu do tych dochodów nie nastąpiło przedawnienie, to dochody te zostaną opodatkowane według skali podatkowej, a nie podatkiem według 75 proc. stawki podatku.

Nowe przepisy zachowują 5-letni okres przedawnienia zobowiązania podatkowego odnośnie do przychodów, które nie znajdują pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzą z nieujawnionych przez podatnika źródeł.