rozwiń ›

Konferencja została zorganizowana w Izbicku, a jej patronem medialnym był DGP.

Czym jest grupa VAT?

Przypomnijmy, że grupy VAT można tworzyć od 2023 r. Zalety? Znaczne uproszczenie rozliczeń podatkowych, bo członkowie grupy VAT mogą się rozliczać jako jeden podatnik, składać jeden JPK_VAT obejmujący wszystkie transakcje zakupowe i sprzedażowe oraz wpłacać jeden podatek od towarów i usług. Transakcje realizowane pomiędzy członkami grupy nie są opodatkowane.

Problem – co pokazała konferencja – pojawia się, gdy zostanie ogłoszona upadłość jednego z członków grupy VAT. Z art. 15a ust. 15 pkt 1 ustawy o VAT wynika, że taka grupa traci status podatnika z dniem poprzedzającym dzień wystąpienia zmian w stanie faktycznym lub prawnym skutkujących naruszeniem warunków uznania jej za podatnika.

Eksperci zabierający głos podczas konferencji nie mieli wątpliwości, że ogłoszenie upadłości przez jednego z członków grupy VAT jest taką zmianą (w stanie prawnym), która sprawia, że grupa VAT traci status podatnika. Ale wtedy pojawiają się pytania, na które – jak mówiono podczas konferencji – trudno znaleźć odpowiedzi w przepisach podatkowych.

- Ewidentnie przepisy prawa podatkowego rozmijają się w tym zakresie z prawem upadłościowym – mówił dr Piotr Stanisławiszyn, kierownik Katedry Prawa Gospodarczego i Finansowego INP Uniwersytetu Opolskiego, przewodniczący Sekcji INSO Instytutu Allerhanda.

Kto złoży JPK_VAT za miesiąc, w którym doszło do rozwiązania grupy VAT?

Eksperci zwrócili m.in. uwagę na problem, jaki powstaje po ogłoszeniu upadłości przez jednego z członków grupy VAT w kontekście art. 245a prawa upadłościowego. Zgodnie z tym przepisem wierzytelność za okres rozliczeniowy, w którym ogłoszono upadłość, powinna być dzielona proporcjonalnie na część przed- i poupadłościową.

Najprościej zobrazować to następującym przykładem: sąd wydaje 20 kwietnia postanowienie o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy, który jest członkiem grupy VAT. Z tego powodu grupa przestaje istnieć. Jak w takiej sytuacji rozliczyć VAT za kwiecień (do 25 maja)?

Jeśli postanowienie o ogłoszeniu upadłości nastąpiło 20 kwietnia, to – jak wyjaśnił dr Stanisławiszyn – za okres między 1 a 19 kwietnia deklarację powinien złożyć przedstawiciel grupy VAT – która przecież już nie istnieje – a od 20 kwietnia do końca miesiąca powinien zrobić to podatnik już poza grupą VAT, która przestała istnieć.

Kto dostanie zwrot podatku?

Podobne wątpliwości dotyczą zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Zgodnie z art. 8d ust. 3 ustawy o VAT, taki zwrot przysługuje przedstawicielowi grupy, ale co w sytuacji, gdy grupa VAT już nie istnieje, bo doszło do ogłoszenia upadłości jednego z jej członków?

– Ta, ale także inne sytuacje w zakresie grupy VAT obrazują dobitnie, że dwa systemy – podatkowy i upadłościowy – mijają się, zamiast się uzupełniać – komentował podczas konferencji dr Stanisławiszyn. Podkreślał przy tym, że upadłości nie są zdarzeniami incydentalnymi. - To naturalny element każdej gospodarki. Warto więc, by ustawodawca dostrzegł tę lukę i stworzył spójne regulacje. Tym bardziej, że analogiczne problemy występują w kontekście postępowania restrukturyzacyjnego wobec członków, czy też przedstawiciela grupy VAT – wskazał ekspert.

Co z rozliczeniami pomiędzy byłymi członkami grupy VAT?

Upadłość jednego z członków rodzi też pytania o rozliczenia sprzed i po rozwiązaniu grupy VAT. Ale tu łatwiej jest o odpowiedź. - Jeżeli dostawa towarów lub świadczenie usług w ramach grupy miały miejsce przed ogłoszeniem upadłości, to transakcja ta nie podlega opodatkowaniu. – To oznacza, że wierzytelności dotyczące takich transakcji powinny być zgłaszane na listę wierzytelności w kwocie netto, bez podatku VAT – wyjaśniał dr Stanisławiszyn.

Inaczej wygląda to w odniesieniu do transakcji, które miały miejsce po tym, jak grupa utraciła status podatnika. Koniec grupy VAT oznacza, że jej członkowie muszą znów rozliczać się z podatku samodzielnie, a transakcje realizowane pomiędzy nimi są opodatkowane. To oznacza, że wierzytelności powstałe pomiędzy byłymi członkami grupy VAT po dniu ogłoszenia upadłości powinny obejmować również VAT.

Upadłość członka to koniec grupy VAT

Podczas konferencji zwracano uwagę na to, że grupa VAT to byt czysto podatkowy. - Nie ma ona zdolności upadłościowej ani restrukturyzacyjnej. Nie ma organów, odrębnego majątku, nie jest też odrębną osobą prawną. Jest to podmiot, którego status i uprawnienia nie wykraczają poza ramy ustawy o VAT – wskazywała Aleksandra Pientka, doktorantka Szkoły Doktorskiej Uniwersytetu Opolskiego.

Całkiem inaczej – jak podkreślała ekspertka – wygląda sytuacja członków grupy VAT. Ci mogą być podmiotami postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego. Problem polega jedynie na tym, że przepisy ustawy o VAT nie przewidują, co w takiej sytuacji dzieje się z samą grupą.

Zasadniczo – jak zauważyła ekspertka – ogłoszenie upadłości nie likwiduje bytu podatnika, tylko odbiera mu samodzielność. Od daty ogłoszenia upadłości majątkiem upadłego zarządza syndyk. W tym wypadku jest inaczej. - Trudno wyobrazić sobie scenariusz, w którym mimo upadłości członka grupy VAT, sama grupa VAT nie traciłaby statusu podatnika – mówiła Aleksandra Pientka.

Podkreśliła też, że przepisy o VAT wykluczają elastyczność składu grupy. Zgodnie z art. 15a ust. 9 ustawy o VAT grupa nie może być rozszerzona ani pomniejszona o któregokolwiek z jej członków. To oznacza, że nie ma możliwości wyłączenia upadłego członka i kontynuowania działalności w formie grupy przez pozostałych członków. - Konstrukcja grupy VAT charakteryzuje się sztywnością i niezmiennością składu podmiotowego – podkreślała Aleksandra Pientka.

Reaktywacja grupy VAT? To niemożliwe

Co więcej – jak wskazała ekspertka – nawet gdy postępowanie upadłościowe wobec członka grupy VAT zostanie umorzone, nie da się przywrócić statusu uprzednio funkcjonującej grupy. Przepisy nie przewidują też możliwości reaktywacji grupy VAT po jej rozwiązaniu. Jedyna możliwość to ponowne utworzenie grupy, nawet gdyby jej skład miał być identyczny jak poprzednio.