Z podatkowego punktu widzenia inaczej należy potraktować sytuację, w której wierzyciel umarza już naliczone odsetki, a inaczej rezygnację z obciążenia nimi dłużnika
Jeszcze inaczej należy natomiast ocenić skutki zawarcia nieoprocentowanej umowy, np. pożyczki.
W praktyce niejednokrotnie zdarza się, że wierzyciel nie nalicza niesolidnemu dłużnikowi odsetek za opóźnienie w zapłacie lub je umarza. Skutki podatkowe takiego zachowania były przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie.
Jest umorzenie, jest obowiązek
Z najnowszych wyroków sądów administracyjnych wynika, że co do zasady dłużnik, który skorzysta na niezapłaceniu odsetek, nie uniknie obowiązku rozpoznania z tego tytułu przychodu podatkowego.
Gdy wierzyciel umorzy naliczone odsetki, podstawą uzyskania przychodu będzie art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem przychodem jest w szczególności wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań. Dłużnik powinien rozpoznać z tego tytułu przychód na moment umorzenia odsetek (por. wyrok WSA w Rzeszowie z 9 października 2014 r., sygn. akt I SA/Rz 555/14, w którym sąd jako podstawę prawną powstania przychodu podaje art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT).
PRZYKŁAD
A sp. z o.o. wykonała na rzecz B sp. z o.o. usługę. Spółka B opóźnia się z zapłatą. Za czas opóźnienia w zapłacie spółka A nalicza odsetki. W związku z trudną sytuacją finansową spółki B strony spisują porozumienie, zgodnie z którym w zamian za jednorazową spłatę należności głównej spółka A umorzy odsetki naliczone za okres od dnia wymagalności do dnia zapłaty należności głównej. Na dzień spłaty należności głównej po stronie B powstanie przychód w wysokości kwoty umorzonych odsetek.
Sam montaż jest bez paragonu
Sam montaż jest bez paragonu

Zobacz również
Naliczenie to nie obowiązek
Od umorzenia już wymagalnych odsetek należy odróżnić samo uprawnienie do ich naliczenia. Art. 481 par. 1 kodeksu cywilnego przewiduje możliwość żądania od dłużnika odsetek za opóźnienie się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Przyznaje on zatem wierzycielowi prawo, a nie obowiązek dochodzenia kwoty odsetek za opóźnienie. Jeżeli wierzyciel nie skorzysta z takiego prawa, nie spowoduje to dla dłużnika przysporzenia majątkowego, a w konsekwencji nie powstaną skutki w podatku dochodowym. W takim przypadku odsetki nie stają się bowiem wymagalne z mocy prawa, a tym samym dłużnik nie jest zobowiązany do ich zapłaty (por. uzasadnienie wyroku WSA w Szczecinie z 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt I SA/Sz 794/12).
W transakcjach handlowych
Należy jednak zwrócić uwagę na szczególne uregulowania zawarte w ustawie z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 403). Zgodnie z jej art. 7 ust. 1 w transakcjach handlowych (z wyłączeniem tych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny) wierzycielowi bez wezwania przysługują odsetki w wysokości odsetek za zwłokę określanej na podstawie art. 56 par. 1 ordynacji podatkowej (chyba że strony uzgodniły je wyższe) za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli wierzyciel spełnił swoje świadczenie, lecz nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie albo wezwaniu.
W orzecznictwie wskazuje się, że art. 7 ustawy ma charakter szczególny w stosunku do art. 481 par. 2 k.c. (por. wyrok SA w Warszawie z 5 września 2014 r., sygn. akt I ACa 287/14). To oznacza, że gdy spełnione są warunki zastosowania art. 7, to wyłączone jest stosowanie normy ogólnej wyrażonej w art. 481 par. 1 k.c.
Posłużenie się przez ustawodawcę w art. 7 sformułowaniem, że wierzycielowi przysługują bez wezwania odsetki w wysokości odsetek za zwłokę, każe się zastanowić, jaki będzie skutek podatkowy nienaliczenia ich przez wierzyciela. Z literalnego brzmienia przepisu można wnioskować, że należne z mocy prawa odsetki powinno się traktować analogicznie jak odsetki wymagalne, a rezygnacja przez wierzyciela z ich dochodzenia powinna być rozpatrywana w kategorii umorzenia skutkującego u dłużnika powstaniem przysporzenia (przychodu). Gdyby nie rezygnacja z nich przez wierzyciela, to dłużnik byłby zobowiązany do ich uiszczenia. To z kolei powodowałoby uszczuplenie jego majątku. Można zatem zaryzykować konkluzję, że w przypadku transakcji, do których zastosowanie ma ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, nawet odstąpienie od naliczania odsetek może spowodować powstanie przysporzenia po stronie dłużnika stanowiącego przychód podatkowy. Przychód ten powstanie w momencie przedawnienia się wierzytelności o odsetki (art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT).
PRZYKŁAD
A sp. z o.o. wykonała na rzecz B sp. z o.o. usługę. Spółka B opóźnia się z zapłatą. Za czas opóźnienia w zapłacie spółka A nie zamierza dochodzić odsetek. Po stronie B powstanie przychód podatkowy w momencie przedawnienia się roszczenia o odsetki za opóźnienie w zapłacie. Z reguły będzie to okres 3 lat przewidziany dla świadczeń okresowych.
Inna ocena umowy pożyczki
Inaczej należy ocenić skutki zawarcia nieoprocentowanej umowy, np. pożyczki. Należy to rozpatrywać przez pryzmat przychodu z nieodpłatnych świadczeń. Jak wynika z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT, przychodami jest w szczególności wartość otrzymanych rzeczy lub praw, a także wartość innych świadczeń w naturze, w tym rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń.
Nieodpłatność świadczenia w przypadku nieoprocentowanych umów pożyczek wyraża się w tym, że dłużnik osiąga korzyść majątkową o konkretnym wymiarze, bo jest uprawniony do nieodpłatnego dysponowania pożyczonym kapitałem. Znajduje się w sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do podmiotów, które korzystały z pożyczek za wynagrodzeniem (por. interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 7 lutego 2014 r. ILPB4/423-455/13-2/ŁM).