Po dwóch tygodniach od uruchomienia elektroniczny wykaz czynnych podatników VAT działa sprawniej. Przedsiębiorcy nadal jednak zgłaszają problemy, z którymi zetknęli się już pierwszego dnia września. I nie tylko oni.
W opublikowanym w piątek komunikacie Ministerstwo Finansów zaapelowało, aby wszelkie błędy i nieprawidłowości podatnicy wyjaśniali nie tylko z właściwymi urzędami skarbowymi, ale też zgłaszali je na adres e-mail: wykazpodatnikow@mf.gov.pl.
Wyjaśniło też, co powinien zrobić podatnik, gdy nie znajdzie na białej liście numeru swojego rachunku (patrz ramka).
Nieoficjalnie wiemy, że z nowego rozwiązania nie do końca jest zadowolony sektor bankowy. Na ubiegłotygodniowym spotkaniu z przedstawicielami resortu finansów bankowcy zwracali uwagę na ograniczenia w dostępie do białej listy (można zadać dziennie do 10 zapytań o maksymalnie 30 podmiotów, czyli w sumie 300). Narzekali, że z tego powodu nie są w stanie zaoferować klientom pomocy w weryfikowaniu numerów rachunków bankowych kontrahentów.
Znikające rachunki
W efekcie ciężar weryfikacji spoczywa na barkach przedsiębiorców. A tych najbardziej niepokoi brak na liście licznych numerów rachunków bankowych i prowadzonych w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.
Z założeń obowiązującej od września br. nowelizacji (Dz.U. z 2019 r. poz. 1018) wynikało, że w wykazie będą wszystkie rachunki firmowe zgłoszone do urzędów skarbowych. W praktyce tak się nie stało, co potwierdzają kolejne sygnały napływające do redakcji DGP.
Jaki jest tego powód? Jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie nie znają ani przedsiębiorcy, ani pytani przez nich urzędnicy skarbówki. Nie udzielą jej też eksperci.
– Powodów może być co najmniej kilka. Część z tych rachunków, wbrew przekonaniu przedsiębiorców, może nie spełniać definicji rachunku rozliczeniowego w rozumieniu art. 49 prawa bankowego i z tego powodu nie znalazły się one na białej liście – komentuje Marcin Madej, doradca podatkowy w nip-inspektor.pl. Dodaje, że część rachunków mogła nie zostać skutecznie zgłoszona w urzędzie skarbowym (bo np. zaginął papierowy dokument rejestracyjny lub aktualizacyjny).
Zdarzają się jednak sytuacje, gdy w wykazie nie ma numerów rachunków, które ewidentnie zostały wcześniej zgłoszone. Ta sytuacja jest najbardziej kłopotliwa, bo już od 1 stycznia 2020 r. będą się z tym wiązać konsekwencje. Wpłata na nieznany fiskusowi rachunek nie będzie kosztem uzyskania przychodu w PIT lub CIT.
Nabywca będzie więc miał dwa wyjścia: albo przekona kontrahenta do założenia innego numeru rachunku (i zgłoszenia go fiskusowi), albo sam będzie informować urząd skarbowy o każdej płatności powyżej 15 tys. zł (chodzi o wartość całej transakcji), która trafi na niezgłoszony rachunek.
Problem z wykreślonymi
Wciąż nierozwiązane pozostają wszystkie problemy, o których pisaliśmy w DGP 170/2019 „Biała lista podatników VAT daleka od ideału”. Przede wszystkim kłopot jest ze sprawdzaniem kontrahentów wstecz. Z białej listy często wynika, że dany podmiot nigdy nie był podatnikiem VAT, mimo że prawda jest inna – figurował on w rejestrze, a dopiero potem został z niego wykreślony. Ma to istotne znaczenie dla prawa do odliczenia podatku naliczonego (fiskus konsekwentnie zabrania odliczenia podatku z faktury wystawionej przez podmiot niezarejestrowany).
Zdarzają się też (na razie sporadycznie) sytuacje, w których data rejestracji firmy dla celów VAT nie zgadza się z podaną w wykazie. Przedsiębiorcy, którzy próbują to wyjaśniać we właściwym urzędzie skarbowym, słyszą, że… nie leży to w jego kompetencji.
Problemy mają też nadal przedsiębiorcy, którzy handlują z zagranicznymi podmiotami zarejestrowanymi dla celów VAT w Polsce. Nie znajdują na białej liście numerów zagranicznych rachunków bankowych, na które płacą za towary i usługi. Co więcej, nie zanosi się na zmianę w tym zakresie w najbliższym czasie. Na białej liście są bowiem tylko 26-cyfrowe numery rachunków, a to nie jest standardem za granicą.
Jest jeszcze czas
Co na to Ministerstwo Finansów? W opublikowanym w piątek komunikacie po raz kolejny przypomniało, że do końca 2019 r. wszelkie płatności na rachunki niewidniejące na białej liście mogą być jeszcze zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.
Resort zaapelował również, by podatnicy wykorzystali ostatnie cztery miesiące roku na zweryfikowanie, czy ich dane są aktualne i czy ich rachunki widnieją w wykazie.
Informatyczne poprawki
Eksperci przyznają, że wykaz działa coraz sprawniej pod względem informatycznym, bo MF stara się jak najszybciej eliminować wykryte błędy.
Marcin Madej wyjaśnia, że resort finansów co najmniej kilka razy poprawił już pierwszą wersję interfejsu programistycznego API.
– Stabilnie działa też sama strona www, co przy dużej liczbie przeprowadzanych weryfikacji jest dobrą informacją. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami założono też captchę trzeciej generacji (rodzaj techniki stosowanej na stronach www, aby zabezpieczyć je przed spamem, automatycznymi zapytaniami, czy też zakładaniem kont na portalach przez boty, z ang. Completely Automated Public Turing test to tell Computers and Humans Apart). To mocno ogranicza możliwość stosowania botów – podkreśla ekspert.
Zmiany już w listopadzie
W listopadzie resort finansów uruchomi inne narzędzie, za pomocą którego będzie można masowo sprawdzać rachunki bankowe kontrahentów. To plik tekstowy, który będzie codziennie aktualizowany i będzie go można pobrać w celu wykonania nieograniczonej liczby sprawdzeń. Weryfikacja za jego pomocą będzie możliwa pod warunkiem, że podatnik będzie znał zarówno NIP kontrahenta, jak i numer jego rachunku bankowego.
– Nie ma jednak dalszych szczegółowych informacji o pliku, co oznacza że mamy coraz mniej czasu, by do stycznia 2020 r. wdrożyć u naszych klientów właściwe oprogramowanie – zauważa Ernest Frankowski, doradca podatkowy z firmy doradczej IT9.
Elektroniczne zawiadomienia
W najbliższym czasie zostanie też wydane rozporządzenie, w którym będzie określony elektroniczny wzór zawiadomienia o płatności na rachunek niezgłoszony na białą listę VAT. Resort finansów opublikuje też formularz, na którym będzie można zgłosić takie zawiadomienie. Zawiadomienie będzie mógł złożyć tylko nabywca, który zapłaci na niezarejestrowane konto.
Co ma zrobić podatnik, gdy zauważy, że na białej liście nie ma jego numeru rachunku
■ Sprawdzić, czy zgłosił rachunek do urzędu skarbowego; oraz
■ sprawdzić, czy zgłoszony rachunek jest rachunkiem rozliczeniowym lub rachunkiem w SKOK otwartym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
■ Złożyć zgłoszenie rejestracyjne lub aktualizacyjne w urzędzie skarbowym. Spółki zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym składają taką aktualizację na druku NIP-8, a spółki cywilne na druku NIP-2. Przedsiębiorcy, którzy prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą powinni zaktualizować numer rachunku przez Centralną Ewidencję i Informację o Działalności Gospodarczej. Pozostali przedsiębiorcy (niepodlegający rejestracji w CEIDG) powinni wysłać zgłoszenie aktualizacyjne na druku NIP-7 i dołączyć załącznik o rachunkach (druk NIP-B).
Źródło: komunikat MF
Jeśli powiadomi niewłaściwy urząd (z założenia informacja powinna trafić do urzędu właściwego dla wystawcy faktury), to urzędnicy przekażą sobie zgłoszenie według właściwości. O problemie z tym związanym pisaliśmy szerzej w DGP 175/2019 „Tylko ten, kto opłacił fakturę na zły rachunek, sprostuje błąd”.
Czytaj więcej w tygodniku dla prenumeratorów „Podatki i księgowość”
TRZY PYTANIA
Dane z rejestru nie są aktualizowane na czas
Z Michałem Rodakiem, doradcą podatkowym z Grant Thornton rozmawia Agnieszka Pokojska
Dwa tygodnie temu została uruchomiona biała lista podatników VAT. Czy działa prawidłowo?
Raczej nie. Rejestr, zgodnie ze znowelizowanymi przepisami ustawy o VAT, powinien być uaktualniany w dni robocze raz na dobę. W praktyce to nie działa. Znam przypadek, w którym rachunek zgłoszony przez przedsiębiorcę w niedzielę, pojawił się w wykazie dopiero w czwartek, czyli po kilku dniach. Co więcej, z listy wynika, że rachunek tego podatnika widniał już w poniedziałek. Na białej liście można sprawdzić informacje na konkretny dzień. Obawiam się, że problem z nieaktualizowaniem danych na bieżąco może pojawić się też z innymi danymi podatników.
Jakie to rodzi zagrożenia?
Kontrahenci podatników, których dane nie będą na bieżąco aktualizowane w wykazie, mogą obawiać się regulowania płatności. W ekstremalnych przypadkach mogą zerwać współpracę. Problem nasili się od przyszłego roku, gdy wejdą w życie przepisy wprowadzające sankcje za wpłaty na niezgłoszone konto.
Ministerstwo Finansów deklaruje, że do końca grudnia naprawi wszystkie usterki. Co pana zdaniem trzeba poprawić?
Przede wszystkim szybkość aktualizacji danych. Obecnie przedsiębiorcy przeprowadzają transakcje ekspresowo. Skoro fiskus wymaga od podatników, aby sprawdzali kontrahentów, z którymi robią biznes, niech umożliwi im dokonywanie tego w szybszym tempie. Brak bieżącej aktualizacji wykazu może powodować stres dla obydwu stron transakcji. Dostawca będzie się niepokoił o zapłatę za sprzedany towar, a nabywca, obawiając się sankcji, nie będzie chciał wykonać przelewu.
Jest wiele niewiadomych związanych z białą listą. Dlatego wszyscy bardzo liczą na zapowiedziane objaśnienia MF, które – miejmy nadzieją – rozwieją wszelkie wątpliwości. Jako przykład wątpliwości związanych z białą listą mogę podać następującą sytuację: polski podatnik VAT korzysta z usług faktoringu. Faktor jest podmiotem zagranicznym – nie ma obowiązku rejestracji na VAT w Polsce. Ze względu na swoich klientów w Polsce ma otwarte konto w polskim banku. Faktorant na wystawianych przez siebie fakturach wskazuje rachunek bankowy (polski rachunek) zagranicznego faktora. Klienci faktoranta nie znajdą rachunku bankowego faktora na białej liście, bo też dlaczego mieliby go tam znaleźć, skoro faktor nie ma obowiązku go zgłaszać? Co w takiej sytuacji? Faktorant straci klientów, ponieważ nie będą oni chcieli wykonywać przelewów na rachunek bankowy, który nie widnieje w wykazie. Nawet gdyby chcieli wykonać przelew, musieliby za każdym razem składać zawiadomienie do urzędu skarbowego faktoranta. Cała więc nadzieja w objaśnieniach.
