Sprzedaż zwolniona z VAT? Podatnik odzyska nadpłatę

TSUE: polski fiskus nie ma racji

Skarbówka od lat jest zdania, że jeśli nabywcą towaru zwolnionego z opodatkowania VAT była osoba niebędąca podatnikiem, to żadna ze stron transakcji nie może skutecznie wystąpić o zwrot nadpłaty: ani podatnik VAT (bo nie poniósł ciężaru ekonomicznego podatku), ani nabywca (bo nie jest podatnikiem VAT).

Taką wykładnię podważył Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 21 marca 2024 r. dotyczącym polskiej sprawy o sygn. C-606/22. TSUE stwierdził, że podatnik, który błędnie zastosował zawyżoną stawkę VAT, ma prawo wystąpić o zwrot nadpłaty podatku. Urząd może podnieść zarzut bezpodstawnego wzbogacenia tego podatnika wyłącznie wtedy, gdy wykaże, „po dokonaniu analizy ekonomicznej, która uwzględnia wszystkie istotne okoliczności, że ciężar finansowy podatku nienależnie pobranego spoczywający na tym podatniku został w całości zneutralizowany”.

Sprzedaż lokalu zwolniona z VAT

Najnowszy wyrok NSA zapadł w sprawie spółki, która kupiła mieszkanie, a następnie wydzieliła z niego dwa odrębne lokale. Problem powstał na tle sprzedaży jednego z nich. Spółka sprzedała go z 8-proc. VAT, ale potem okazało się, że powinna była zastosować zwolnienie z podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT. Fiskus potwierdził to w interpretacji indywidualnej.

W związku z tym spółka chciała skorygować deklarację VAT i wystąpić o zwrot nadpłaty. Wyjaśniła, że nie zamierza zwracać kupującemu tej różnicy, bo cena lokalu była uzgodniona, została określona w umowie w kwocie brutto, a notariusz nie odprowadził podatku od czynności cywilnoprawnych. Nabywca został uprzedzony, że jeżeli transakcja okaże się zwolniona z VAT, to będzie on musiał uregulować PCC – dodała spółka.

Odmowa prawa do korekty

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej odmówił jej jednak prawa do korekty. Wyjaśnił, że VAT ma charakter cenotwórczy, a jego ciężar ponosi co do zasady ostateczny konsument. Podatnik pełni w tym zakresie jedynie funkcję pośrednika, który przerzuca obowiązek podatkowy na nabywcę towaru lub usługi. Faktyczny ciężar nienależnie naliczonego podatku poniósł nabywca, a nie spółka – podkreślił dyrektor KIS.

Dodał, że zwrot nadpłaty VAT spółce prowadziłby do jej bezpodstawnego wzbogacenia kosztem Skarbu Państwa. Pieniądze trafiłyby bowiem do podmiotu, który tylko formalnie odprowadził podatek, lecz faktycznie go nie zapłacił.

Spółce przysługuje zwrot nadpłaty

Interpretację tę uchylił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie (sygn. akt I SA/Kr 1466/21). Zwrócił uwagę na to, że przepisy ordynacji podatkowej (art. 72 par. 1 pkt 1 oraz art. 73 par. 1 pkt 1) nie uzależniają możliwości zwrotu nadpłaconego podatku od wykazania uszczerbku majątkowego po stronie podatnika ani od ustalenia, kto faktycznie poniósł ciężar ekonomiczny podatku. Wystarczy nadpłacenie lub nienależne zapłacenie podatku.

Sąd odwołał się również do uchwały NSA z 13 lipca 2009 r. (I FPS 4/09), w której stwierdzono, że zwrot nadpłaty należy się także wtedy, gdy ciężar podatku faktycznie poniósł nabywca. Uchwała dotyczyła wprawdzie akcyzy, ale – jak podkreślił krakowski WSA – w jej uzasadnieniu sąd kasacyjny zawarł uniwersalne rozważania co do instytucji nadpłaty.

Nabywca zaakceptował cenę

NSA potwierdził, że spółka miała prawo do korekty i ubiegania się o zwrot nadpłaty wynikającej z zastosowania błędnej stawki VAT. Sąd przywołał wspomniany już wyrok TSUE z 21 marca 2024 r. (C-606/22).

- W tej sprawie nie zachodzą okoliczności, które uzasadniałyby uwzględnienie kwestii bezpodstawnego wzbogacenia lub zubożenia. Ze stanu faktycznego wyraźnie wynika, że mamy do czynienia z ceną rynkową, której żadna ze stron nie kwestionowała. Co więcej, nabywca był świadomy, że podatek mógł być wliczony w cenę bądź nie, i niezależnie od tego zaakceptował ustaloną kwotę – uzasadnił wyrok sędzia Dominik Mączyński.

Wyrok NSA z 3 września 2025 r., sygn. akt I FSK 1248/22