Subskrybuj nas na Youtube
Dlatego nie może zostać wykorzystane na odtworzenie mienia bądź naprawę szkód. Choć tak czasem myślą kierownicy i dziwią się, że trzeba te pieniądze odprowadzić do budżetu.
Jednym z podstawowych obowiązków kierownika jednostki budżetowej jest zabezpieczenie jej mienia. Jednostki te dysponują bowiem majątkiem publicznym, który musi być chroniony przed zniszczeniem i utratą. Podstawową formą zabezpieczenia majątku jest jego ubezpieczenie od kradzieży i zdarzeń losowych.
W przypadku ich wystąpienia jednostka budżetowa otrzyma odszkodowanie. Często jednak zdziwienie wywołuje fakt, że odszkodowanie to musi zostać odprowadzone do budżetu i nie może zostać wykorzystane na odtworzenie mienia bądź naprawę szkód. Dlaczego tak jest? Bo zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych są dochodami publicznymi w rozumieniu tej ustawy.
Oznacza to, że również odszkodowanie od ubezpieczyciela za utracone lub uszkodzone mienie stanowi dochód budżetowy jednostki budżetowej i jako takie powinno zostać odprowadzone odpowiednio do budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Ewentualne wydatki na odtworzenie lub naprawę mienia jednostka musi sfinansować ze środków na wydatki budżetowe określone w jej rocznym planie finansowym, ponieważ przeznaczenie na ten cel środków otrzymanych od ubezpieczyciela byłoby przeznaczeniem osiągniętych przez jednostkę dochodów na własne wydatki, co jest elementarnym naruszeniem zasady finansowania brutto i dyscypliny finansów publicznych.
Może to stanowić problem w przypadku znacznych szkód lub też bardzo ograniczonego budżetu. Jednostka może mieć bowiem problem z wygospodarowaniem środków z wydatków na usunięcie szkody mimo otrzymanego odszkodowania, ponieważ nie może go bezpośrednio wykorzystać.
Oczywiście w takiej sytuacji kierownik jednostki powinien zawnioskować o zwiększenie planu finansowego jednostki.
Alternatywne rozwiązanie czy obejście przepisów
Z punktu widzenia jednostki i zabezpieczenia mienia publicznego bardzo istotne jest szybkie naprawienie szkody lub odtworzenie mienia, szczególnie jeśli jest to kluczowe z punktu widzenia realizacji podstawowych zadań jednostki lub też jeśli może powiększyć straty w mieniu i finansach publicznych (np. uszkodzony dach, który może spowodować zalanie kolejnych pomieszczeń). Natomiast w przypadku konieczności zmiany planu finansowego, przede wszystkim jeśli zachodzi potrzeba jego zwiększenia, może to potrwać. Dlatego jednostki szukają rozwiązań pozwalających na szybkie i skuteczne rozwiązanie problemu naprawienia (usunięcia) szkód w mieniu.
Jednym z takich sposobów jest usunięcie szkody przez ubezpieczyciela (na koszt ubezpieczyciela) zamiast wypłaty odszkodowania. Powstaje jednak pytanie, czy jest to prawidłowe z punktu widzenia finansów publicznych i czy w przypadku kontroli takie postępowanie nie zostanie potraktowane jako wybieg mający na celu ominięcie obowiązujących przepisów.
Należy jednak pamiętać, że sposób likwidacji szkody zależy od warunków ubezpieczenia zawartych w umowie z ubezpieczycielem. Jeśli umowa dopuszcza taki sposób likwidacji szkody, czyli nie wypłatę odszkodowania, ale uregulowanie przez firmę ubezpieczeniową należności za usunięcie szkody wykonane przez firmę, to jednostka może postąpić w ten sposób.
Rozwiązanie takie jest prawidłowe z punktu widzenia przepisów o finansach publicznych, jeśli majątek publiczny na nim nie traci. Jeżeli bowiem wypłacone przez ubezpieczyciela odszkodowanie byłoby wyższe od poniesionych kosztów usunięcia szkody, może być to potraktowane jako nieracjonalne gospodarowanie środkami publicznymi.
Należy również zwrócić uwagę na to, że rozwiązanie takie może zostać zastosowane, jeśli umowa ubezpieczenia je dopuszcza. W takiej sytuacji faktycznie nie następuje żaden przepływ pieniężny pomiędzy ubezpieczycielem a jednostką.
Sytuacje szczególne a odpowiedzialność
W niektórych sytuacjach strat w mieniu kierownik jednostki budżetowej może stanąć przed dylematem, ponieważ odszkodowania nie może przeznaczyć na likwidację szkody (zresztą jego wypłata to proces, który obejmuje dłuższy czas i wypłata nie następuje od razu). Natomiast w planie finansowym jednostki nie ma środków na usunięcie szkody, bo nie przewidziano takiej potrzeby, szczególnie jeśli szkoda jest znaczna (np. zniszczony całkowicie dach). Dotyczy to szczególnie strat spektakularnych i dużych, gdzie nieusunięcie ich szybko i sprawnie może spowodować dalsze i znacznie większe szkody (np. trwałe uszkodzenie budynku, zniszczenie kolejnych składników mienia itp.).
Oczywiście nawet w tak trudnych sytuacjach przepisy w zakresie finansów publicznych nie przestają obowiązywać kierownika jednostki i to na nim spoczywa ciężar podjęcia określonych decyzji. Warto jednak pamiętać, że przepisy ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych takie sytuacje przewidują i stanowią, że nie dochodzi się odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny w przypadku działania lub zaniechania podjętego wyłącznie w celu ograniczenia skutków zdarzenia losowego (art. 27 cytowanej ustawy).
Przepis ten precyzuje również, że za zdarzenie losowe uważa się zdarzenie wywołane czynnikiem zewnętrznym, którego nie można przewidzieć z pewnością, w szczególności zagrażające bezpośrednio życiu lub zdrowiu ludzi lub grożące powstaniem szkody niewspółmiernie większej niż spowodowana działaniem lub zaniechaniem naruszającym dyscyplinę finansów publicznych.
Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że naruszenie dyscypliny finansów publicznych w takim przypadku następuje, a czy wystąpiły okoliczności określone w art. 27 skutkujące niedochodzeniem odpowiedzialności za to naruszenie, wyjaśni komisja dyscyplinarna w prowadzonym postępowaniu.
Analizując orzecznictwo, warto pamiętać, że:
– podstawę niedochodzenia odpowiedzialności stanowi zapobieganie skutkom zdarzenia losowego, a nie zapobieganie samemu zdarzeniu losowemu (zapobieganie jego wystąpieniu),
– art. 27 dotyczy zapobiegania skutkom zdarzeń losowych, a nie zdarzeń, które nastąpiły wskutek działań, niezależnie od tego, czy sprawca tych działań był świadomy skutków, jakie mogą one wywołać, czy też nie.
Szkoda w mieniu to już nie strata
Należy zauważyć, że do końca ubiegłego roku szkody w mieniu wywołane zdarzeniami losowymi, tak jak i inne zdarzenia o charakterze nadzwyczajnym niezwiązane z normalną działalnością jednostki, stanowiły straty nadzwyczajne. Zmiana rozporządzenia w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont z 2 listopada 2015 r., która weszła w życie 1 stycznia br., zniosła pojęcia zysków i strat nadzwyczajnych, a w planach kont usunięto konta 770 Zyski nadzwyczajne i 771 Straty nadzwyczajne.
Kategorie te zniknęły również z rachunku zysków i strat.
Należy więc pamiętać, że szkody w mieniu, zgodnie ze znowelizowanym rozporządzeniem, są zaliczane do pozostałych kosztów operacyjnych i ewidencjonowane na koncie 761. Odszkodowania natomiast stanowią pozostałe przychody operacyjne.
Ewidencja otrzymanego odszkodowania może obejmować wcześniejsze zarachowanie go jako należności (wariant 1) bądź też zaksięgowany może zostać jedynie wpływ odszkodowania (wariant 2).
Oprócz kwalifikacji na kontach księgowych odszkodowanie za mienie należy zakwalifikować do odpowiedniego paragrafu klasyfikacji budżetowej. Paragrafem właściwym dla wszystkich odszkodowań otrzymywanych od ubezpieczycieli jest paragraf 097 „Wpływy z różnych dochodów”.
PRZYKŁAD 1
Uszkodzony dach
Jednostka budżetowa w ramach posiadanego ubezpieczenia majątku zgłosiła ubezpieczycielowi szkodę – uszkodzenie części pokrycia dachowego wskutek opadów gradu.
Szkoda została uznana, wyceniona, a ubezpieczyciel przekazał na rachunek bieżący jednostki odszkodowanie w kwocie 13 000 zł.
Jednostka zleciła naprawę uszkodzonego pokrycia dachowego, koszty remontu wyniosły 12 480 zł.
1. Przypisanie należności od ubezpieczyciela w związku z otrzymaną decyzją o przyznanym odszkodowaniu kwota 13 000 zł: Wn 240 Pozostałe rozrachunki, Ma 760 Pozostałe przychody operacyjne;
2. Wpływ odszkodowania od ubezpieczyciela na rachunek bieżący jednostki kwota 13 000 zł: Wn 130 Rachunek bieżący (dochody), Ma 240 Pozostałe rozrachunki;
3. Odprowadzenie dochodu z tytułu odszkodowania na rachunek budżetu kwota 13 000 zł: Wn 222 Rozliczenie dochodów budżetowych, Ma 130 Rachunek bieżący (dochody);
4. Faktura za remont pokrycia dachu kwota 12 480 zł: Wn 761 Pozostałe koszty operacyjne, Ma 201 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami;
5. Zapłata zobowiązań za remont kwota 12 480 zł: Wn 201 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami, Ma 130 Rachunek bieżący (wydatki).
Konto 761 i 760
Konto 761 Pozostałe koszty operacyjne służy do ewidencji kosztów niezwiązanych bezpośrednio z działalnością jednostki. A odszkodowania to pozostałe przychody operacyjne.
| Wn 761 Pozostałe koszty operacyjne● kary● przedawnione, umorzone należności● koszty postępowania spornego● koszty postępowania egzekucyjnego● nieodpłatnie przekazane aktywa obrotowe● koszty o nadzwyczajnej wartości● koszty, które wystąpiły incydentalnie | Ma 760 Pozostałe przychody operacyjne● przychody ze sprzedaży materiałów i środków trwałych● odpisane przedawnione zobowiązania● otrzymane kary● przychody o nadzwyczajnej wartości● przychody, które wystąpiły incydentalnie |
SCHEMAT
Wariant 1. Wcześniejsze zarachowanie jako należności
/>
Objaśnienia:
1. Zarachowanie należności z tytułu odszkodowania za mienie na podstawie decyzji – informacji otrzymanej od ubezpieczyciela,
2. Wpływ odszkodowania.
Wariant 2. Wpływ na rachunek
/>
Objaśnienie:
1. Odszkodowanie po otrzymaniu go przez jednostkę na rachunek bankowy (na podstawie WB).
Podstawa prawna
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047).
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.).
Ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 168).
Rozporządzenie ministra finansów z 2 listopada 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. poz. 1954).