Subskrybuj nas na Youtube
Jeżeli w umowie darowizny małżonkowie zastrzegają sobie dożywotnią służebność mieszkania, to nie można twierdzić, że prawo to, ustanowione na rzecz jednego współmałżonka, jest ciężarem dla drugiego i odwrotnie – orzekł NSA.
Sąd wyjaśnił, że służebność osobista ustanowiona w tym samym akcie notarialnym na rzecz obojga małżonków obciąża nieruchomość, a nie prawa małżonków wzajemnie.
Chodziło o małżeństwo, które podarowało bratankowi zabudowaną działkę. W tym samym akcie notarialnym bratanek ustanowił na ich rzecz dożywotnią służebność osobistą mieszkania. Dzięki temu mieli oni zagwarantowane, że do końca życia będą mogli mieszkać i korzystać z jednego pokoju w budynku znajdującym się na podarowanej działce. Małżonkowie zdawali sobie sprawę z tego, że od ustanowienia na ich rzecz służebności mieszkania muszą zapłacić podatek od spadków i darowizn. Nie zgadzali się ze sposobem jego obliczenia. Z art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2015 r. poz. 86 ze zm.) wynika, że podstawą opodatkowania jest czysta wartość otrzymanych rzeczy i praw majątkowych, czyli po potrąceniu długów i ciężarów. Takim ciężarem jest również obowiązek wykonania polecenia lub zapisu (art. 7 ust. 2).
Małżonkowie uważali, że przy ustaleniu podstawy opodatkowania u każdego z nich należy więc uwzględnić – jako dług i obciążenie – służebność ustanowioną na rzecz drugiego małżonka. Czyli w praktyce podzielić po połowie wartość nabytego przez nich prawa służebności i ustalić podatek tylko od połowy.
Organy podatkowe się z tym nie zgadzały. Uważały, że należy wziąć pod uwagę tylko te obciążenia, które istniały już na moment ustanawiania nieodpłatnej służebności osobistej (np. istniejące już służebności, hipotekę, użytkowanie). Nie ma zaś podstaw do uwzględniania wartości służebności ustanowionej tego samego dnia, w tym samym akcie notarialnym. Nie powinno więc mieć znaczenia, że jednocześnie, w tym samym akcie, zostało ustanowione prawo nieodpłatnej dożywotniej służebności osobistej na rzecz drugiego małżonka.
Tego samego zdania był Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach. Orzekł, że decydujący jest stan rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia prawa służebności osobistej. A w tym dniu nieruchomość nie była obciążona służebnością ustanowioną na rzecz drugiego małżonka. Nie był to więc ciężar obciążający nieruchomość.
Stanowisko to podzielił Naczelny Sąd Administracyjny. Nie można uznać, że prawo majątkowe (służebność osobista) ustanowione na rzecz małżonki obciąża prawo majątkowe ustanowione na rzecz małżonka i odwrotnie – stwierdził. Wyjaśnił, że prawo małżonki i prawo małżonka obciążają jedynie nieruchomość będącą przedmiotem darowizny, a nie siebie wzajemnie – stwierdził sąd.
ORZECZNICTWO
Wyrok NSA z 29 października 2015 r., sygn. akt II FSK 2267/13, II FSK 2268/13.