Już nie tylko zarząd, ale też szeroko pojęte kierownictwo nie może być decyzyjne w tej sprawie. A to w takich spółkach, jak cywilne i osobowe, budzi wątpliwości
Pojawiły się one po tym, jak zmieniono art. 66 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Jeszcze do niedawna wynikało z niego, że biegłego rewidenta wybiera co do zasady organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki. [ramka] Nie mógł to być zarząd, co miało znaczenie dla spółek kapitałowych. Nowelizacja ustawy zamieniła określenie „zarząd” na „kierownik”, co dziś przekłada się na działalność nie tylko spółek z o.o. czy akcyjnych, ale też np. cywilnych, jawnych, czy komandytowych. Ich wspólnicy pytają: kto fizycznie ma wybrać biegłego rewidenta, skoro my w jednej osobie pełnimy często wszystkie funkcje, i kierownicze, i nadzorcze, a w tym zatwierdzające sprawozdania? Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, iż będzie powoływana rada nadzorcza lub jakiś inny organ niewymagany przepisami prawa w celu dokonania wyboru audytora, dlatego że kierownicy jednostki i wspólnicy to te same osoby.
WAŻNE
Podmiot uprawniony do badania sprawozdania nadal musi być niezależny od jednostki i jej kierownictwa. Badanie sprawozdania finansowego jest przecież zweryfikowaniem, czy kierownik jednostki należycie wywiązywał się ze swoich obowiązków w zakresie rachunkowości wskazanych w art. 4 ust. 5 ustawy. Dlatego do tej pory zarząd, a po zmianie – kierownik – nie może dokonać wyboru podmiotu uprawnionego do badania lub przeglądu sprawozdań finansowych. Chodzi o uniknięcie sytuacji, gdy kontrolowany wybiera kontrolującego
Podobnie w przypadku osoby fizycznej prowadzącej indywidualną działalność gospodarczą. Kierownikiem jednostki też jest ta sama osoba, czyli właściciel działalności gospodarczej, który postanawia o zatwierdzeniu sprawozdania.
Szersze pojęcie
Definicja kierownika zawarta w art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowości jest szersza niż określenie zarządu, choćby w świetle ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem (art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowości) jest to członek zarządu lub innego organu zarządzającego, a jeżeli organ jest wieloosobowy – członkowie tego organu, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę. W przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej za kierownika jednostki uważa się wspólników prowadzących sprawy spółki, w przypadku spółki partnerskiej – wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd, a w odniesieniu do spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej – komplementariuszy prowadzących sprawy spółki. W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą za kierownika jednostki uważa się tę osobę. Przepis ten stosuje się odpowiednio do osób wykonujących wolne zawody. Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu upadłościowym, a od 1 stycznia 2016 r. w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Wprowadzona nowelizacja nie zmieni nic w przypadku jednostek, w których powoływany jest zarząd. Nadal członkowie tego organu nie mogą i nie będą mogli dokonać wyboru podmiotu upoważnionego do badania sprawozdania finansowego. Dlatego w praktyce dość często stosowanym rozwiązaniem w spółkach akcyjnych jest zawarcie w statucie postanowienia, że organem uprawnionym do wyboru podmiotu uprawnionego do badania sprawozdania finansowego będzie rada nadzorcza. Podobne rozwiązania funkcjonują też często w bardzo dużych spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, gdzie wybór taki scedowuje się w umowach spółek na komisje rewizyjne lub rady nadzorcze (jeśli są powoływane).
Praktyka nie taka straszna
Wróćmy jednak do spółek cywilnych i osobowych – choć nowe brzmienie przepisów wymusza podział ról, to w praktyce problem ten nie będzie występował, bo biegły, przystępując w nich do badania, nie analizuje, kto jest kierownikiem jednostki. Prosi tylko o uchwałę – odpowiednio: zgromadzenia właścicieli albo wspólników, na mocy której dokonano wyboru. Zatem w praktyce, mimo zmiany w ustawie, osoba prowadząca działalność gospodarczą, wybierając podmiot uprawniony do badania sprawozdania finansowego, będzie występowała jako osoba uprawniona do zatwierdzenia sprawozdania, a nie jako osoba odpowiedzialna za prowadzenie bieżących spraw tej jednostki, czyli kierownik. Podobnie w przypadku spółek, np. cywilnych lub jawnych. Wspólnicy będą pełnili funkcję kierownika jednostki, a na zgromadzeniu wspólników będą zapominali o tej roli i jako zgromadzenie wspólników będą dokonywali wyboru podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych. Oczywiście bardziej klarowna sytuacja będzie miała miejsce w tych spółkach wtedy, gdy nie wszyscy wspólnicy są uprawnieni do bieżącego prowadzenia spraw spółki. Podkreślić należy, że nowelizacja nie została przyjęta, aby zagmatwać kwestię wyboru audytora w tych wskazanych powyżej jednostkach, ale po to, by nie było wątpliwości w jednostkach, w których zarząd formalnie nie funkcjonuje. Przepis wskazuje, że co do zasady należy rozdzielić funkcje kierownicze od funkcji kontrolnych i temu zakaz wyboru audytora przez kierownika jednostki ma służyć. A że praktyka gospodarcza nierzadko płata figle – przykładem jest choćby kwestia spółek jawnych czy osób fizycznych. Należy też zauważyć, że dotąd nie budził wątpliwości co do umocowania prawnego wybór biegłego rewidenta w spółce z o.o. przez walne zgromadzenie udziałowców, gdzie ci wszyscy udziałowcy byli członkami zarządu.
Jak zaklasyfikować wydatek z tytułu służebności gruntu

Zobacz również
Prawidłowa procedura
Dokonując wyboru audytora, zarówno przed, jak i po nowelizacji ustawy, należy uwzględnić art. 56 ust. 2–4 ustawy z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i wynikające z niego zasady bezstronności i niezależności biegłego rewidenta. Badanie przeprowadzone z naruszeniem określonych tam zasad jest nieważne z mocy prawa (por. art. 66 ust. 6 ustawy o rachunkowości).
Ponadto w jednostkach zainteresowania publicznego należy mieć na uwadze art. 89 ww. ustawy o biegłych rewidentach. Określono tam, że kluczowy biegły rewident (podpisujący opinię i raport) nie może wykonywać czynności rewizji finansowej w tej samej jednostce zainteresowania publicznego w okresie dłuższym niż pięć lat i ponownie może je wykonywać dopiero po upływie dwóch lat. Przy czym ograniczenie to dotyczy biegłych rewidentów, a nie firm audytorskich (podmiotów uprawnionych).
Przypomnieć należy, że uchwała o wyborze biegłego rewidenta powinna zawierać co najmniej:
wwskazanie numeru uchwały i organu, który jej dokonuje (rada nadzorcza, zgromadzenie udziałowców),
wdatę jej podjęcia,
wwskazanie podmiotu uprawnionego do badania sprawozdania finansowego, który został wybrany,
wwskazanie sprawozdania finansowego, które będzie podlegało badaniu (np. sprawozdanie finansowe spółki za 2015 r.),
wwskazanie, że uchwała wchodzi w życie z dniem powzięcia.
Dodatkowo warto w takiej umowie wskazać:
wtermin badania,
wzobowiązanie kierownika jednostki do zawarcia umowy z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdania finansowego, (choć wynika to wprost z art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości),
wpodstawę prawną do podjęcia tej uchwały.
Organ dokonujący wyboru podmiotu uprawnionego nie zawiera umowy o badanie sprawozdania finansowego. Zgodnie z art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości umowę z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych zawiera kierownik jednostki.
Warto podkreślić, że odpowiedzialność za niewywiązanie się z obowiązku poddania badaniu sprawozdania finansowego ponosi kierownik jednostki jako osoba odpowiedzialna za wykonywanie obowiązków z zakresu rachunkowości. Jeśli roczne sprawozdanie finansowe nie zostanie poddane badaniu przez biegłego rewidenta mimo ustawowego obowiązku, to kierownikowi jednostki grożą sankcje przewidziane w art. 79 pkt 1 ustawy o rachunkowości: „Kto wbrew przepisom ustawy nie poddaje sprawozdania finansowego badaniu przez biegłego rewidenta, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”.
Zadania
Biegły rewident ma za zadanie zweryfikować, czy sprawozdanie finansowe wiernie i rzetelnie odzwierciedla obraz sytuacji majątkowej, finansowej i wynik finansowy jednostki, czy zostało przygotowane zgodnie z obowiązującymi jednostkę regulacjami prawa i czy we właściwy sposób zastosowano postanowienia polityki rachunkowości. Jest to zatem ocena tego, jak kierownictwo jednostki wywiązało się ze swoich obowiązków w zakresie:
wopracowania i stosowania przyjętych zasad (polityki) rachunkowości;
wprowadzenia na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych;
wokresowego ustalania lub sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów;
wwyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego;
wterminowego i zgodnego z obowiązującymi jednostkę przepisami nie tylko prawa bilansowego sporządzania sprawozdań finansowych;
wgromadzenia i przechowywania dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą;
wpoddania badaniu, składania do właściwego rejestru sądowego, udostępniania i ogłaszania sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą (w szczególności dotyczy to sprawozdania za poprzedni okres).
Kierownik jednostki jest odpowiedzialny za te zadania, mimo że nie wypełnia ich osobiście – odpowiada z tytułu nadzoru. ©?
Wyboru biegłego dokonuje:
ww spółce akcyjnej – zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy,
ww spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – zwyczajne zgromadzenie wspólników,
ww spółce komandytowo-akcyjnej – walne zgromadzenie,
ww spółce komandytowej – wspólnicy,
ww spółce partnerskiej – wspólnicy,
ww spółce jawnej – wspólnicy,
ww spółce cywilnej – wspólnicy,
wu osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą – ta osoba, która prowadzi działalność gospodarczą,
ww spółdzielni – walne zgromadzenie spółdzielców,
ww spółkach Skarbu Państwa – organ założycielski (minister Skarbu Państwa lub wojewoda),
ww samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej – organ stanowiący w jednostce tworzącej, np. rada gminy, rada powiatu,
ww instytucie badawczym – minister nadzorujący,
ww instytucji kultury – organ zarządzający organizatora, np. burmistrz, wójt, chyba że statut tej instytucji wskazuje, iż organem zatwierdzającym będzie organ stanowiący organizatora instytucji kultury, tj. rada gminy.
Podsumowanie
Od 1 stycznia 2016 r., bo nowelizacja ustawy ma obowiązkowe zastosowanie do sprawozdań za okresy sprawozdawcze rozpoczynające się 1 stycznia 2016 r. lub później, należy zwrócić szczególną uwagę na to, że członkowie organu uprawnionego do zatwierdzenia sprawozdania finansowego będą występować z pozycji kontrolnej, dokonując wyboru podmiotu audytora. Dlatego nie powinni podejmować tej decyzji przez pryzmat swoich codziennych obowiązków związanych z bieżącym zarządzaniem jednostką, prowadzeniem jej spraw, jeśli oczywiście jednocześnie są kierownikami jednostki poddającej swoje sprawozdanie finansowe badaniu przez biegłego. W jednostkach, gdzie funkcje w organach kierowniczych i organach uprawnionych do zatwierdzania sprawozdań są osobowo rozdzielone, nowelizacja ustawy nie przyniosła żadnych zmian.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.). Ustawa z 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1333). Ustawa z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1011 ze zm.).