Te podmioty zdaniem organów podatkowych nie mogą być ani podatnikami, ani płatnikami. Są jednak przypadki, że uzyskują NIP. Mało tego – czasem prowadzą działalność o charakterze gospodarczym
Rady rodziców działają (obligatoryjnie) w większości szkół już od kilku lat. Jednak cały czas prowadzone są dyskusje na temat statusu podatkowego takich podmiotów. Trwa spór o to, czy są one samodzielnymi podatnikami podatku dochodowego oraz VAT i w związku z tym powinny prowadzić księgi oraz składać deklaracje podatkowe. Szczególnie że czasem praktyka ich działania bywa odmienna niż wskazania zawarte w interpretacjach organów podatkowych, które zazwyczaj w kwestii rad są jednolite.
Jednak niektóre rady mają numer NIP, konto bankowe i zawierają umowy cywilnoprawne. Czasem gromadzą fundusze dla szkół i placówek z działalności o charakterze typowo gospodarczej (w szczególności handlowej). Skala tego zjawiska może być niemała, bo przecież rada rodziców funkcjonuje niemal w każdej szkole czy przedszkolu. Tą kwestią powinien też być zainteresowany dyrektor szkoły. Szczególnie jeśli się okaże, że działalność np. handlowa była prowadzona błędnie i są zobowiązania z tytułu nieuiszczonego VAT, np. od sprzedaży żywności i napojów w sklepiku szkolnym. Wtedy to właśnie szkoła, a nie rada rodziców jest ponoszącym odpowiedzialność za to zobowiązanie podatnikiem podatku od towarów i usług (patrz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 24 lutego 2010 r., sygn. akt I SA/Ol 13/10, LEX nr 707453). Dlatego właśnie status podatkowy jest kwestią zasadniczą.
Nowy profil działalności, a powrót do zwolnienia z VAT
Nowy profil działalności, a powrót do zwolnienia z VAT

Zobacz również
Status podatkowy w CIT i VAT
Podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych są osoby prawne, spółki w organizacji, jak również jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które nie są spółkami osobowymi (inne zastrzeżenia są nieistotne przy analizie prowadzonej na potrzeby ustalenia statusu podatkowego rady rodziców).
Z kolei jako na podatników VAT ustawodawca podatkowy wskazuje na osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które wykonują działalność gospodarczą. Definicja działalności gospodarczej w VAT jest znacznie szersza niż w innych obszarach prawa (również podatkowego) czy w mowie potocznej i obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalnością gospodarczą są również czynności polegające na wykorzystywaniu w sposób ciągły towarów lub wartości niematerialnych i prawnych dla celów zarobkowych. Istotna przy tym jest samodzielność działania podmiotu, który jest podatnikiem VAT.
Rada rodziców jest organem społecznym, opiniodawczym i wnioskodawczym, reprezentującym rodziców wewnątrz systemu oświaty, ale niemającym osobowości prawnej. A skoro radzie rodziców nie została nadana w przepisach osobowość prawna, to oczywiste jest, że dla ustalenia statusu podatkowego kluczowe jest, czy ma podmiotowość jako jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej. Pomimo pewnego stopnia zorganizowania – materializującego się m.in. w regulaminie funkcjonowania, wewnętrznej strukturze, trybie wyborów – istnieją argumenty przemawiające za tym, że rada rodziców nie powinna być uznawana za jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej.
Wyznaczenie statusu formalnego rady rodziców ma decydujące znaczenie. Zarówno w orzecznictwie sądów administracyjnych, jak i w interpretacjach organów podatkowych dominuje pogląd, że nie powinny one być uznane za jednostki organizacyjne mające osobowość prawną. Konsekwencją takiego stanowiska jest to, że rady rodziców nie są podatnikami podatku dochodowego ani też VAT (zob. m.in. interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 17 kwietnia 2013 r., nr IBPBI/2/423-69/13/AK czy wcześniejszą interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 15 listopada 2010 r., nr IPPB5/423-628/10-2/AM i inne, jak również pismo dyrektora departamentu podatków dochodowych Ministerstwa Finansów opublikowane w Biuletynie Skarbowym nr 3 poz. 22 z 2009 r.). [ramka]
Czy trzeba składać zeznanie roczne
Biorąc pod uwagę to, że rada rodziców nie ma statusu podatnika podatku dochodowego od osób prawnych, oczywiste powinno być, że nie ma obowiązku składania zeznania rocznego CIT-8. W praktyce niektóre rady rodziców decydują się na prowadzenie ksiąg rachunkowych dla zachowania transparentności i przejrzystości rozliczeń (raz jest to pełna księgowość, innym razem – znacznie częściej – uproszczona albo podatkowa księga przychodów i rozchodów; biorąc pod uwagę brak jakiegokolwiek obowiązku, należy to uznać za dopuszczalne). Jak jednak wskazaliśmy w artykule „Składki zbierane przez rady rodziców bez nadzoru” (DGP nr 46 z 9 marca 2015 r.), środki zebrane przez radę rodziców stanowią majątek (aktywa) szkoły, który dyrektor rozdysponowuje zgodnie z wnioskami rady rodziców (to ten organ określa cele, na które mają być przeznaczone, i zasady wydatkowania). Dlatego właściwe jest, aby to szkoła je ujmowała w ewidencji. Sposób, w jaki ma to robić, został opisany we wskazanym artykule.
Podkreślić jednak trzeba, że skoro rada rodziców nie ma i, obiektywnie rzeczy ujmując, nie może mieć statusu podatnika podatku dochodowego, to nawet gdyby na zasadzie całkowitej dobrowolności zdecydowała się na prowadzenie ksiąg rachunkowych, a nawet na sporządzanie rocznego sprawozdania dla potrzeb rozliczeń finansowych, nie miałaby obowiązku przekazywania takiego sprawozdania organowi podatkowemu. Tak samo nawet w takiej sytuacji (przy zaprowadzeniu pełnej księgowości) brak jest uzasadnienia do przygotowania i złożenia w urzędzie skarbowym rocznego zeznania podatkowego CIT-8. Nie istnieje bowiem urząd skarbowy, którym kierowałby naczelnik mający status organu podatkowego właściwego dla rady rodziców.
Dlatego właśnie za pozbawione jakiegokolwiek uzasadnienia prawnego należy uznać pojawiające się twierdzenia, że rada rodziców powinna być uznana za jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, która ma status podatnika CIT i powinna składać zeznanie roczne.
NIP
Niektóre rady rodziców występują do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla szkoły (placówki), przy której funkcjonują, o NIP i go uzyskują (najczęściej jako uzasadnienie podnoszony jest argument, że NIP był niezbędny dla założenia rachunku bankowego).
Obowiązek posiadania NIP dotyczy podatników, płatników podatków, jak również płatników składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenia zdrowotne. Co ważne, NIP nadawany jest osobom fizycznym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej, jak również innym podmiotom, ale jedynie wtedy, gdy są płatnikami składek lub podatków.
W konsekwencji należy stwierdzić, że brak jest jakichkolwiek podstaw, aby (jak to niekiedy twierdzą przedstawiciele urzędów skarbowych, a nawet niektórzy działacze społeczni) rada rodziców uzyskała NIP i posługiwała się nim. Pogląd taki potwierdzany jest w interpretacjach organów podatkowych, np. w interpretacji indywidualnej dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 26 sierpnia 2014 r., nr IBPP1/443-530/14/ES.
Przypomnijmy zadania
Rady rodziców (struktura, kompetencje, zakres działania) zdefiniowane zostały w art. 53 i 54 ustawy o systemie oświaty. Przepisy te decydują, iż ustawodawca nie powołał rady rodziców jako podmiotu autonomicznego, ale jako działający wewnątrz poszczególnych jednostek systemu oświaty i wyłącznie w zakresie przyznanych ustawą kompetencji (wewnętrzny organ regulacyjno-doradczy będący jednostką organizacyjną jednostki samorządu terytorialnego).
Rady rodziców działając w szkołach i placówkach oświatowych, reprezentują ogół rodziców i uczniów wobec dyrektora i innych organów szkoły lub placówki, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny. W ramach takich kompetencji rada rodziców zajmuje się uchwalaniem w porozumieniu z radą pedagogiczną:
a) programu wychowawczego szkoły obejmującego wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym skierowane do uczniów, realizowanego przez nauczycieli,
b) programu profilaktyki dostosowanego do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmującego wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców.
Ponadto do zadań takiego podmiotu należy opiniowanie programu i harmonogramu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania szkoły lub placówki oświatowej oraz opiniowanie projektu planu finansowego składanego przez dyrektora szkoły. Oprócz zadań związanych bezpośrednio z funkcjonowaniem placówki, w której działa, rada rodziców nie ma innych uprawnień ani zadań. Na potrzeby wspierania działalności statutowej placówki rada rodziców pozyskuje środki z dobrowolnych składek rodziców lub innych źródeł.
Co na to sąd i fiskus
Wyznaczenie statusu formalnego rady rodziców ma decydujące znaczenie
(...) rada rodziców nie podlega kontroli lub nadzorowi władzy publicznej. Nie podlega wpisowi do określonego rejestru. Brakuje również właściwego zespołu przepisów określających zakres praw i obowiązków rady rodziców, a stanowiących o jej organizacyjnej odrębności i samodzielności. Rada rodziców nie stanowi ponadto jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, ponieważ przepisy prawa nie dopuszczają możliwości nałożenia na nią obowiązków lub przyznania uprawnień lub skierowania do niej nakazów i zakazów, a także stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa.
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 czerwca 2012 r., sygn. akt I OZ 421/12
Wyłącznie wewnętrzny organ szkoły
Rada Rodziców utworzona przez rodziców uczniów Szkoły Podstawowej, jako ich reprezentant, jest wyłącznie wewnętrznym organem Szkoły. Rada Rodziców zatem, będąc społecznym organem opiniodawczym i wnioskodawczym Szkoły, nie jest podmiotem gospodarki narodowej i nie może samodzielnie występować w obrocie prawnym. Rada Rodziców nie ma osobowości prawnej i nie jest odrębną od Szkoły jednostką organizacyjną. W tej sytuacji Rada Rodziców nie może więc być uznana za podatnika podatku dochodowego w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. (...)
Jak wykazano powyżej, Rada Rodziców jest wyłącznie wewnętrznym organem w systemie oświaty. Wnioskodawca, jako wewnętrzny organ szkoły, nie może samodzielnie występować w obrocie prawnym, nie ma bowiem osobowości prawnej i nie jest samodzielną, odrębną od szkoły jednostką organizacyjną. Nie może więc być uznany za odrębnego od szkoły podatnika podatku dochodowego od osób prawnych w rozumieniu powołanego wyżej art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W związku z powyższym należy stwierdzić, iż Rada Rodziców, będąca wewnętrznym organem Szkoły nie ma obowiązku składania do Urzędu Skarbowego zeznań o wysokości dochodu (straty).
Interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 31 grudnia 2013 r., nr IPPB5/423-795/13-4/KS
Nie ma obowiązku posiadania oddzielnego od szkoły NIP
Czy Rada Rodziców działająca przy szkole jest obowiązana do posiadania oddzielnego od zespołu (placówki) numeru identyfikacji podatkowej (NIP). (...) Rada Rodziców utworzona przez rodziców uczniów szkoły, jako ich reprezentant jest wyłącznie wewnętrznym organem w systemie oświaty. Rada Rodziców, jako wewnętrzny organ szkoły, nie może samodzielnie występować w obrocie prawnym, nie ma bowiem osobowości prawnej i nie jest samodzielną, odrębną od szkoły jednostką organizacyjną. W prawie podatkowym pojęcie „jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej” nie zostało zdefiniowane. W doktrynie przyjmuje się, że jednostką tą jest twór społeczny, przejawiający się w postaci zorganizowanej formy działalności ludzkiej, których funkcjonowanie regulują różne gałęzie prawa (por. uchwała SN z 26 stycznia 1996 r., sygn. akt III CZP 111/95). Jest to kategoria podmiotów wewnętrznie bardzo zróżnicowana i obejmująca instytucje podmiotowe występujące na gruncie różnych gałęzi prawa. Należy zauważyć, że stosunki prawnopodatkowe są stosunkami o charakterze majątkowym, pieniężnym i koncentrują się wokół majątku podatnika. Dlatego też majątek podatnika należałoby uznać za najistotniejszy element składowy konstrukcji podatnika. Innym równie ważnym elementem podatnika jest posiadanie organów zarządzających, których działania lub zaniechania mogłyby zostać przypisane danemu podmiotowi podatku. Posiadanie bowiem autonomii w sferze majątkowej oraz wyodrębnienia organizacyjnego pozwała na wykonanie obowiązku zapłaty podatku oraz odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 4 maja 2006 r. sygn. akt I SA/Wr 348/05). Zatem Rada Rodziców będąc społecznym organem opiniodawczym i wnioskodawczym szkoły, nie jest podmiotem gospodarczym i nie może samodzielnie występować w obrocie prawnym. W świetle powołanych wyżej regulacji prawnych oraz przedstawionego stanu faktycznego należy stwierdzić, że Rada Rodziców nie podlega obowiązkowi ewidencyjnemu i nie jest obowiązana do posiadania oddzielnego od szkoły numeru identyfikacji podatkowej (NIP). Z opisu stanu faktycznego wynika, że Rada Rodziców, o której mowa we wniosku, jest organem reprezentującym ogół rodziców uczniów szkoły, której głównym celem jest działanie na rzecz wychowawczej i opiekuńczej funkcji szkoły. Jest organem społecznym i samorządowym współdziałającym m.in. z Dyrektorem Szkoły, Radą Pedagogiczną, Samorządem Uczniowskim. Jak wskazał Wnioskodawca, Rada Rodziców nie jest podatnikiem lub płatnikiem jakiegokolwiek podatku, nie jest płatnikiem składek ubezpieczeniowych oraz nie prowadzi działalności gospodarczej. Zatem stanowisko Wnioskodawcy, że Rada Rodziców nie podlega obowiązkowi ewidencyjnemu i nie jest obowiązana do posiadania oddzielnego od szkoły numeru identyfikacji podatkowej, należało uznać za prawidłowe”.
Interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 26 sierpnia 2014 r., nr IBPP1/443-530/14/ES
Podstawa prawna
Art. 53 i 54 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.). Art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.). Art. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.). Art. 1 i 2 ustawy z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1314 ze zm.).