Zgodność regulacji dotyczących zagranicznej spółki kontrolowanej z umowami zapobiegającymi nadmiernemu opodatkowaniu międzynarodowych przedsięwzięć jest kwestionowana na całym świecie
W komentarzu do modelowej konwencji Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) znalazło się jednoznaczne stwierdzenie, że co do zasady krajowe regulacje w zakresie CFC nie są sprzeczne z postanowieniami umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Ich stosowanie nie jest więc uzależnione od zawarcia odpowiedniej klauzuli w poszczególnych umowach.
W praktyce jednak zgodność regulacji CFC z konwencją modelową OECD nie jest oczywista, a Komentarz do modelowej konwencji chociaż ma charakter oficjalny, nie jest źródłem prawa.
Należy pamiętać, że zasadniczym celem umów nie jest przeciwdziałanie unikaniu danin przez podatników, tylko zapobieganie nadmiernemu opodatkowaniu międzynarodowych przedsięwzięć. Umowy wskazują wielokrotnie, że dane rodzaje dochodu spółki prowadzącej działalność w jednym z krajów sygnatariuszy będą podlegać opodatkowaniu wyłącznie w tym właśnie państwie. Przepisy o CFC są natomiast istotnym wyłomem od tej zasady. Na ich podstawie dochód spółki, który zgodnie z umową powinien być opodatkowany tylko w kraju rezydencji, podlega również daninie jako dochód przypisany do spółki mającej siedzibę w innym kraju.
Analizując rozstrzygnięcia sądów krajowych oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), możemy dostrzec wyraźny konflikt pomiędzy regulacjami o CFC a postanowieniami poszczególnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
TSUE: są granice
Istotny w tym zakresie był wyrok TSUE z 12 września 2006 r. w sprawie C-196/04 Cadbury Schweppes. TSUE zauważył, że regulacje o CFC w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej przekraczają granicę środków, które mogą zostać użyte w celu zapobiegania zjawisku unikania podwójnego opodatkowania, łamiąc podstawowe swobody europejskie.
Trybunał wskazał także, że regulacje o CFC powinny być proporcjonalne, tj. nie powinny wykraczać ponad to, co jest niezbędne do osiągnięcia celu, jakim jest przeciwdziałanie praktykom, których celem jest uniknięcie podatku należnego od dochodu osiągniętego z działalności wykonywanej na terytorium kraju. Środek krajowy, który ogranicza unijną zasadę swobody przedsiębiorczości, może być usprawiedliwiony wyłącznie wtedy, gdy dotyczy struktur o charakterze sztucznym, utworzonych w oderwaniu od przyczyn ekonomicznych, ukierunkowanych na uniknięcie stosowania przepisów danego państwa.
TSUE podkreślił także, że istnienie korzyści wynikającej z niższego opodatkowania spółki zależnej samo w sobie nie upoważnia państwa członkowskiego siedziby spółki dominującej do wyrównywania tej korzyści przez mniej korzystne podatkowo traktowanie spółki dominującej.
Brazylijskie nie
W niedawnym wyroku Wyższego Sądu Sprawiedliwości w Brazylii (sprawa Vale) podważono zgodność brazylijskich przepisów o CFC z modelową konwencją OECD. Sąd zakwestionował regulacje CFC poddające opodatkowaniu dochody uzyskiwane przez zagraniczną spółkę kontrolowaną w stawce 34 proc. z treścią umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, które Brazylia zawarła z Danią, Belgią oraz Luksemburgiem. W każdej ze wspomnianych umów uregulowany został nakaz opodatkowania zysków przedsiębiorstwa danego państwa wyłącznie w tym państwie.
Brazylijski sąd wskazał, że przepisy o CFC znajdą zastosowanie tylko wtedy, gdy zagraniczna spółka kontrolowana będzie miała swoją siedzibę w kraju, z którym Brazylia nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
W innym wyroku (sprawa Petrobras) brazylijski sąd administracyjny wskazał, wbrew stanowisku komentarza do modelowej konwencji OECD, że przepisy o CFC są niezgodne z modelową konwencją, a w konsekwencji z opartymi na niej międzynarodowymi umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania. Sąd uznał, że przepisy o CFC, które obligowałyby spółkę do opłacenia podatku dochodowego od dochodów argentyńskiej spółki powiązanej oraz dwóch spółek kontrolowanych w Holandii, są niezgodne z postanowieniami umów międzynarodowych zawartych z Holandią i Argentyną. Sąd zauważył, że zawarte umowy nie pozwalają na pobranie podatku. Z przywołanych umów wynika bowiem, że zyski przedsiębiorstwa danego kraju powinny podlegać opodatkowaniu tylko w tym państwie.
Także w Europie
W uzasadnieniu do polskiej ustawy wprowadzającej regulacje o CFC Ministerstwo Finansów wskazało, że „regulacja typu CFC jest powszechnie akceptowanym na arenie międzynarodowej mechanizmem zwalczania nadużyć podatkowych oraz jednym ze skuteczniejszych narzędzi walki ze zjawiskiem unikania opodatkowania. Stosuje ją wiele państw”.
A jednak nie tylko brazylijskie sądy kwestionują zgodność przepisów o CFC z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania. Holandia oraz Luksemburg wykluczyły wprowadzenie regulacji dotyczących CFC, natomiast w Wielkiej Brytanii trwają prace nad zniesieniem tych regulacji.
Marta Drążkowska konsultant w Kancelarii Ożóg Tomczykowski