Opisany mechanizm wynika z art. 12 ust. 5a ustawy o CIT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 z późn. zm.). Zgodnie z nim, jeżeli podatnik nabył rzeczy lub prawa częściowo nieodpłatnie, do przychodów podatkowych zalicza się różnicę między wartością rynkową tych rzeczy lub praw a faktyczną zapłatą. Analogiczną zasadę dotyczącą częściowo nieodpłatnie nabytych świadczeń (usług) przewiduje art. 12 ust. 6a ustawy o CIT.
Reguły ustalania wartości początkowej środków trwałych nabytych częściowo nieodpłatnie określa natomiast art. 16g ust. 1 pkt 1a ustawy o CIT. Jest to cena ich nabycia podwyższona o przychód obliczony zgodnie z art. 12 ust. 5a. Ustawodawca nie odwołuje się w tym zakresie do art. 12 ust. 6a dotyczącego częściowo nieodpłatnych usług.
Z literalnego brzmienia przepisów wynikałoby więc, że uzyskany nieodpłatnie montaż maszyny czy też inne nieodpłatne świadczenia związane z instalacją lub uruchomieniem środków trwałych (także wartości niematerialnych i prawnych) będą z jednej strony stanowić przychód podatkowy, ale z drugiej nie zwiększą podstawy amortyzacji.
Nie wydaje się jednak, by był to prawidłowy wniosek. Należy zauważyć, że koszty montażu stanowią – zgodnie z art. 16g ust. 3 ustawy o CIT – element składowy wartości środka trwałego. Jeżeli zatem usługi te są darmowe, to będziemy mieli do czynienia nie z nieodpłatnymi świadczeniami jako takimi, lecz z częściowo nieodpłatnym otrzymaniem środka trwałego jako całości (nawet jeżeli usługi te są wykonywane przez inny podmiot niż dostawca środka trwałego).
W efekcie wartość tych świadczeń powinna być ujawniona nie tylko po stronie przychodowej, jako nieodpłatne świadczenia, lecz także po stronie kosztowej – poprzez podwyższenie wartości początkowej środka trwałego. Przeciwny wniosek prowadziłby do nieusprawiedliwionego różnicowania sytuacji podatników otrzymujących częściowo nieodpłatne świadczenia i środki trwałe.

Rafał Ciołek doradca podatkowy, dyrektor w firmie doradczej KPMG