Subskrybuj nas na Youtube
Organy podatkowe kwestionują możliwość odliczania podatku naliczonego od zakupów związanych z przedsięwzięciami z zakresu CSR. Sytuację mogą jednak zmienić korzystne dla podatników orzeczenia sądowe, a w szczególności niedawny wyrok NSA z 13 czerwca 2018 r.
Przedsiębiorcy, zwłaszcza ci, którzy prowadzą swoją działalność w szerszym zakresie, powinni czuć się społecznie odpowiedzialni i podejmować działania, które przynoszą korzyści nie tylko im samym, ich bezpośrednim kontrahentom, ale również społeczeństwu, w którym funkcjonują. Powyższe stwierdzenie w bardzo ogólny sposób odnosi się do działań z obszaru społecznej odpowiedzialności biznesu (dalej: CSR, z ang. Corporate Social Responsibility). Co więcej, takie tylko ich postrzeganie mogłoby prowadzić do błędnych wniosków dotyczących podatkowych implikacji tego rodzaj aktywności przedsiębiorcy. Wiele wskazuje na to, że właśnie w ten sposób postrzegają działania z obszaru CSR organy podatkowe (w tym dyrektor KIS), kwestionując prawo czynnych podatników VAT do odliczania podatku naliczonego od zakupów związanych z przedsięwzięciami CSR. Na szczęście część składów orzekających sądów administracyjnych uwzględnia rzeczywistych charakter działań CSR – bierze pod uwagę ich specyfikę, a nade wszystko zasady obowiązujące w VAT – i potwierdza uprawnienie podatników do rozliczania VAT od związanych z nimi zakupami. Takim racjonalnym podejściem wykazał się m.in. WSA w Warszawie, który w orzeczeniu z 25 kwietnia 2018 r., sygn. akt III SA/Wa 2348/17 (nieprawomocne) potwierdził, że podatnikowi, który w ramach swojej strategii marketingowej, reklamowej, zarządzania realizuje projekty społeczne w ramach strategii odpowiedzialnego biznesu, przysługuje prawo do rozliczania podatku naliczonego.
Twierdzenie, że podatnikowi przysługuje prawo do rozliczenia VAT naliczonego od zakupów na potrzeby działań CSR, zostało również potwierdzone przez NSA (wyrok z 13 czerwca 2018 r., sygn. akt I FSK 1420/16), który uchylił wyrok WSA w Szczecinie z 19 maja 2016 r. (sygn. akt I SA/Sz 326/16) odmawiający podatnikowi prawa do odliczenia.
Kluczowe znaczenie ma bowiem właśnie to, że działania z obszaru CSR chociaż niosą wymierne korzyści dla lokalnych społeczności, w istocie służą również ograniczaniu różnego rodzaju ryzyk biznesowych (np. związanych z brakiem wykształconych kadr na danym obszarze), a jednocześnie maksymalizują szanse na efektywne, skuteczne funkcjonowanie firmy (patrz ramka).
Obowiązki sprawozdawcze
Zaznaczyć trzeba, że korzyści gospodarcze płynące z aktywności w ramach obszarów CSR zostały dostrzeżone zarówno przez prawodawcę unijnego, jak i krajowego, czego konsekwencją były zmiany wprowadzone 26 stycznia 2017 r. do ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 395 ze zm.). Implementowały one regulacje dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z 22 października 2014 r. zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy (Dz.Urz. UE z 2014 r. L 330, s. 1, ze zm.). Na podstawie tych przepisów podmioty te są zobligowane do szerszej sprawozdawczości, w szczególności mają obowiązek zamieszczania w sprawozdaniu z działalności dodatkowego oświadczenia, elementem którego będzie opis polityk stosowanych przez jednostkę w odniesieniu do zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji, a także opis rezultatów stosowania tych polityk. W konsekwencji jednostki objęte takim obowiązkiem raportują działania z obszaru społecznej odpowiedzialności biznesu. Zatem można tutaj mówić o pewnym przymusie podejmowania działań z obszaru CSR. Powyższe wyraźnie pokazuje, że aktywności CSR służą działalności gospodarczej przedsiębiorcy, są z nią wyraźnie powiązane.
Związek z działalnością opodatkowaną
Specyfika, charakter i skutki działań z obszaru CSR potwierdzają tezę, że organy podatkowe nie powinny kwestionować uprawnienia czynnych podatników VAT, którzy wykonują świadczenia z prawem do rozliczenia podatku naliczonego, do odliczenia VAT od zakupów związanych z taką aktywnością.
Przypomnieć bowiem trzeba, że przecież według art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221 ze zm.), w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czynnemu podatnikowi, co do zasady, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Problem w tym, że coraz częściej na niekorzyść podatników interpretowany jest pogląd, iż dla odliczenia konieczny jest ścisły związek pomiędzy zakupami, a sprzedażą opodatkowaną i to podatnik musi wykazać, że w istocie on występuje.
Jednak pamiętać trzeba, że taki „ścisły związek” z działalnością opodatkowaną podatnika może mieć charakter bezpośredni, jak i pośredni, a ten drugi występuje gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem (ogółem) funkcjonowania przedsiębiorstwa. Stanowisko takie potwierdził m.in. TSUE w wyroku z 22 października 2015 r. w sprawie C-126/14 Sveda UAB, gdzie stwierdził, że podatnikowi przysługuje prawo do rozliczenia VAT naliczonego nie tylko wówczas, gdy istnieje bezpośredni i ścisły związek pomiędzy zakupami a sprzedażą opodatkowaną VAT, ale również wówczas gdy: „poniesione wydatki należą do kosztów ogólnych tego podatnika i jako takie stanowią element cenotwórczy dostarczanych towarów i usług. Takie wydatki mają bowiem bezpośredni związek z całością działalności gospodarczej podatnika”.
Skoro więc wystarczające dla odliczenia VAT jest by zakupy, a zatem wynikający z nich podatek naliczony, powiązane były z ogółem czynności kształtujących zakres działalności gospodarczej podatnika, to warunek taki ponad wszelką wątpliwość spełniają nabywane świadczenia służące aktywności podatnika w obszarze CSR.
Błędem bowiem byłoby oczekiwanie, że dla realizacji prawa do odliczenia podatnik wskaże na rzeczywisty i konkretny związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług a powstaniem obrotu z tytułu dokonania sprzedaży opodatkowanej VAT. Przecież, ponad wszelką wątpliwość – co jest potwierdzane w orzecznictwie sądowym i przez organy – możliwe jest odliczenia VAT od kosztów ogólnych. Przy czym przepisy podatkowe nie definiują pojęcia „kosztów ogólnych”, ale bez wątpienia, można do nich zaliczyć te służące działalności CSR. W moim przekonaniu widać tutaj wyraźną pozytywną relację pomiędzy VAT a podatkami dochodowymi, w których, jak się wydaje, ma swój archetyp pojęcie „kosztów” w VAT.
Co ciekawe, na płaszczyźnie podatków dochodowych akceptowana jest możliwość ujmowania w kosztach podatkowych wydatków CSR. Więcej, podatnicy wnioskujący o wydanie interpretacji w zakresie możliwości rozliczania wydatków w kosztach i odliczenia VAT niejednokrotnie uzyskują pozytywną wykładnię dotyczącą rozliczania kosztów podatkowych już w wyniku postępowania o wydanie interpretacji indywidualnej. Niestety, jednocześnie muszą prowadzić sądowe batalie o potwierdzenie, że przysługuje im prawo do rozliczenia VAT naliczonego (co samo w sobie jest niekiedy pewnym kuriozum).
Tymczasem wyraźna zbieżność celów fiskalnych w CIT/PIT i VAT, jaka występuje, gdy czynny podatnik VAT wykonuje świadczenia z prawem do odliczenia, powinna – pomimo iż mowa jest o różnych podatkach – prowadzić do zbliżonych, o ile nie identycznych, wniosków w zakresie rozliczania kosztów uzyskania i VAT naliczonego.
Jak słusznie zostało stwierdzone w interpretacji indywidualnej dyrektora KIS z 16 marca 2017 r. (nr 1462-IPPB5.4510.1101.2016.1.BC): „Społeczną odpowiedzialność biznesu określa się jako koncepcję, dzięki której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. (…) odpowiedzialność biznesu to efektywna strategia zarządzania, która poprzez prowadzenie dialogu społecznego na poziomie lokalnym przyczynia się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw na poziomie globalnym i jednocześnie kształtowania warunków dla zrównoważonego rozwoju społecznego i ekonomicznego.
Odpowiedzialny biznes to podejście strategiczne, długofalowe, oparte na zasadach dialogu społecznego i poszukiwaniu rozwiązań korzystnych tak dla przedsiębiorstwa, jak i jego całego otoczenia, pracowników, wszystkich interesariuszy i społeczności, w której działa firma. Odpowiedzialność firmy oznacza zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, ochronę środowiska i relacje z otoczeniem firmy, czyli interesariuszami.
Zdaniem Komisji Europejskiej, strategia społecznej odpowiedzialności biznesu prowadzi do trwałego sukcesu przedsiębiorstwa dzięki prowadzeniu dialogu z otoczeniem, uwzględnianiu ochrony środowiska i budowę kapitału społecznego. Dlatego też CSR może przyczynić się do realizacji celów zdefiniowanych w Strategii Lizbońskiej, które są obligujące także dla nowych członków UE, w tym Polski”.
W powyższej interpretacji dyrektor KIS potwierdził możliwość rozliczenia kosztów, równolegle kwestionując prawo podatnika do rozliczania VAT. Przy braku odrębnych i dedykowanych CSR przepisów na płaszczyźnie CIT/PIT i VAT taki dualizm interpretacyjny jest niemożliwy do zaakceptowania.
Ponad wszelką wątpliwość argumentacja wykorzystywana na potrzeby rozliczenia kosztów podatkowych w podatkach dochodowych może i powinna być brana pod uwagę w każdym z tych przypadków, w których czynny podatnik VAT wykonuje wyłącznie czynności niekorzystające ze zwolnienia od VAT. Akceptacja wykładni, wedle której wydatki mogą być kosztem podatkowym, stanowi istotny argument przemawiający za tym, iż dany wydatek powinien być uznany – również jako właśnie koszt ogólny – za uprawniający do odliczenia VAT naliczonego.
Biorąc pod uwagę mocne argumenty przemawiające za prawem podatnika do równego traktowania zakupów służących CSR w podatkach dochodowych, a co za tym idzie za uprawnieniem do odliczenia podatku naliczonego (na zasadach ogólnych), pozostaje więc mieć nadzieję, że pogląd zaprezentowany w wyroku NSA z 13 czerwca br. podzielą inne składy orzekające, a w efekcie i organy podatkowe.
Znaczenie CSR
Działania z zakresu CSR to nowoczesna formuła prowadzenia działalności gospodarczej, w ramach której budowanie trwałych relacji z lokalną społecznością, integracja, świadoma polityka w obszarze ochrony środowiska, rozwoju, edukacji społeczności finalnie pozwala na osiągnięcie wymiernych korzyści biznesowych. Wszystko to prowadzi, czasami w dłuższej perspektywie, do wyraźnego podwyższania skuteczności ekonomicznej podejmowanych działań biznesowych, a co za tym idzie do zwiększania dochodu podatkowego i wartości sprzedaży opodatkowanej VAT.
Próbując wymienić korzyści o charakterze biznesowym działań CSR, nie można stworzyć zamkniętego katalogu, jednak możliwe jest wskazanie podstawowych pozytywnych skutków, do których należy zaliczyć:
- dostrzegalny wzrost zaufania do firmy ze strony pracowników, potencjalnych kontrahentów, co może przekładać się na wydajność pracy, poziom sprzedaży itp
- podniesienie motywacji pracowników oraz ich identyfikacji z wartościami firmy,
- długofalowy wzrost sprzedaży determinowany poprawą wizerunku przedsiębiorcy,
- ograniczenie sytuacji kryzysowych, np. związanych z pozwami do sądu, karami za zanieczyszczanie środowiska, podejmowaniem zbytniego ryzyka, a co za tym idzie zmniejszanie związanych z tym kosztów,
- możliwość bezpośredniego wykorzystania informacji o działaniach CSR w ramach akcji reklamowych.
