Przestępstwo skarbowe. Jak przebiega postępowanie przed sądem?

Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym (w skrócie: kks) przestępstwo skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Z kolei wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli
kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.

Jeżeli akt oskarżenia w sprawie o przestępstwo skarbowe wniósł finansowy organ postępowania przygotowawczego, udział tego organu lub jego przedstawiciela w rozprawie głównej jest obowiązkowy. W sprawach o przestępstwa skarbowe, w których akt oskarżenia wniósł prokurator, finansowy organ dochodzenia lub jego przedstawiciel może działać obok prokuratora w charakterze oskarżyciela publicznego.

W tym miejscu warto wyjaśnić, że finansowym organem postępowania przygotowawczego jest:
1) naczelnik urzędu skarbowego;
2) naczelnik urzędu celno-skarbowego;
3) Szef Krajowej Administracji Skarbowej.

Natomiast niefinansowy organ postępowania przygotowawczego jest to:
1) Straż Graniczna;
2) Policja;
3) Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
4) Żandarmeria Wojskowa;
5) Centralne Biuro Antykorupcyjne.

Niestawiennictwo na rozprawę podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej, któremu prawidłowo doręczono wezwanie, nie stoi na przeszkodzie rozpoznaniu sprawy i wydaniu orzeczenia. Jednakże jeżeli podmiot taki usprawiedliwi swoje niestawiennictwo i jednocześnie wniesie o odroczenie rozprawy, nie można jej prowadzić w czasie nieobecności tego podmiotu w zakresie dotyczącym jego interesu procesowego.

Zgodnie z kodeksem podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej jest to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, którą organ prowadzący postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe wezwał do udziału w tym charakterze.

Z kolei interwenient jest to podmiot, który, nie będąc podejrzanym lub oskarżonym w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, zgłosił w tym postępowaniu roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi.

Po swobodnym wypowiedzeniu się osoby przesłuchiwanej na wezwanie przewodniczącego mogą zadawać jej pytania w następującym porządku: oskarżyciel publiczny,
interwenient, pełnomocnik interwenienta, biegły, podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej, pełnomocnik podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej, obrońca, oskarżony, członkowie składu orzekającego.

Strona, na której wniosek świadek został dopuszczony, zadaje pytania przed pozostałymi stronami. W razie potrzeby członkowie składu orzekającego mogą zadawać dodatkowe pytania poza kolejnością. W przypadku dopuszczenia dowodu z urzędu pytania jako pierwsi zadają członkowie składu orzekającego. Przewodniczący uchyla pytania nieistotne, sugerujące osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi lub gdy z innych powodów uznaje je za niestosowne.

Wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego

Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Wniosek może również dotyczyć wydania określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu. Jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu. Jeżeli jednak w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej (np. podatku VAT, CIT lub akcyzy), a nie została ona w całości uiszczona, sąd uzależnia uwzględnienie takiego wniosku oskarżonego od uiszczenia tej wymagalnej należności w całości w wyznaczonym terminie.

Jeżeli w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe zgłoszono interwencję, sąd nie może przychylić się do wniosku o wydanie wyroku skazującego i orzeczenia przepadku przedmiotów, gdy interwenient temu się sprzeciwi na piśmie albo ustnie do protokołu. Wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego złożony przed rozprawą,
sąd może rozpoznać na posiedzeniu. Sąd, uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem. O terminie posiedzenia zawiadamia się strony, przesyłając im odpis wniosku.

Nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela publicznego, podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej lub interwenienta na rozprawę bądź posiedzenie nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego, jeżeli pozostałe warunki niezbędne do procedowania wniosku są spełnione.

Po zamknięciu przewodu sądowego przewodniczący udziela głosu stronom oraz ich przedstawicielom. Zabierają one głos w następującej kolejności: oskarżyciel publiczny, interwenient, podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej i oskarżony. Przedstawiciele procesowi stron zabierają głos przed stronami, które reprezentują. Jeżeli oskarżyciel publiczny, interwenient lub jego pełnomocnik ponownie zabierają głos, należy również udzielić głosu podmiotowi pociągniętemu do odpowiedzialności posiłkowej, jego pełnomocnikowi, obrońcy i oskarżonemu.

Orzeczenie kończące postępowanie powinno w miarę potrzeby zawierać także rozstrzygnięcie co do przepadku przedmiotów i ściągnięcia ich równowartości pieniężnej, środka karnego przepadku korzyści majątkowej i ściągnięcia jej równowartości pieniężnej, należności publicznoprawnej uszczuplonej czynem zabronionym, odpowiedzialności posiłkowej, zobowiązania podmiotu, który uzyskał korzyść majątkową, do jej zwrotu lub roszczeń interwenienta.

Jeżeli ukarany za wykroczenie skarbowe jest osobą przebywającą jedynie czasowo na terytorium Polski albo nie ma na tym terytorium stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca pobytu, sąd może orzec natychmiastową wykonalność orzeczenia wymierzającego karę grzywny; jednocześnie sąd orzeka zastępczą karę pozbawienia wolności na wypadek nieuiszczenia orzeczonej kary grzywny w terminie 3 dni, a ponadto zarządza zatrzymanie paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy, na czas do uiszczenia orzeczonej kary grzywny lub wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności.

Postępowanie w stosunku do nieobecnych

Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym przeciwko sprawcy przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego przebywającemu stale za granicą albo gdy nie można ustalić jego miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju, postępowanie toczyć się może podczas jego nieobecności. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli:
1) wina sprawcy lub okoliczności popełnienia czynu zabronionego budzą wątpliwości;
2) oskarżony o przestępstwo skarbowe ukrył się po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia, a także wówczas, gdy w toku postępowania przed sądem ustalono jego miejsce zamieszkania lub pobytu w kraju.

Powyższe stosuje się odpowiednio do podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej.

W postępowaniu w stosunku do nieobecnych nie stosuje się przepisów, których stosowanie wymaga obecności oskarżonego lub podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej. O zastosowaniu postępowania w stosunku do nieobecnych organ prowadzący postępowanie wydaje postanowienie. Przy czym w postępowaniu przygotowawczym w sprawach o przestępstwa skarbowe postanowienie to wymaga zatwierdzenia przez prokuratora. Warto mieć na względzie, że postanowienia o zastosowaniu postępowania w stosunku do nieobecnych nie ogłasza się nieobecnej stronie.

Prezes lub referendarz sądowy sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza nieobecnemu oskarżonemu obrońcę z urzędu. Udział obrońcy jest obowiązkowy także w postępowaniu odwoławczym. Przepis ten stosuje się odpowiednio do podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej, gdy nie ma on pełnomocnika.

W razie osobistego zgłoszenia się skazanego do dyspozycji sądu lub ujęcia skazanego doręcza mu się odpis prawomocnego wyroku. Na wniosek skazanego złożony na piśmie w zawitym terminie 14 dni od daty doręczenia sąd, którego wyrok się uprawomocnił, wyznacza niezwłocznie rozprawę, a wydany w tej instancji wyrok traci moc z chwilą stawienia się skazanego na rozprawie.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (zobacz tekst ujednolicony)

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (zobacz tekst ujednolicony)