Sprawa dotyczyła umowy zamiany, którą rodzice zawarli z synem. Mieli przenieść na niego spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, a on - w zamian – grunt zabudowany dwoma budynkami: mieszkalnym i dobudowanym do niego budynkiem gospodarczym (sklasyfikowanym jako budynek produkcyjny dla rolnictwa). Ani rodzice, ani syn nie prowadzą działalności gospodarczej ani rolniczej.

Zamiana nieruchomości. Co z PCC?

Z wnioskiem o interpretację indywidualną wystąpiła notariuszka, ponieważ miała wątpliwości, czy taka zamiana będzie zwolniona z podatku, czy przeciwnie – notariusz powinna, jako płatnik, obliczyć, pobrać i odprowadzić podatek do urzędu skarbowego.

Notariuszka uważała, że zamiana będzie zwolniona z PCC. Wskazała, że art. 9 pkt 5 ustawy zwalnia z podatku zamianę budynku mieszkalnego lub jego części, lokali mieszkalnych stanowiących odrębną nieruchomość oraz spółdzielczych własnościowych praw do lokalu mieszkalnego, jeżeli stronami umowy są osoby zaliczone do I grupy podatkowej.

Zwolnienie z PCC nie dla budynku gospodarczego

Nie zgodził się z nią dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Stwierdził, że choć zostały spełnione podmiotowe przesłanki zwolnienia (rodzice i syn należą do I grupy podatkowej), to jednak będzie podatek. Skoro bowiem przedmiotem zamiany jest nieruchomość gruntowa zabudowana nie tylko budynkiem mieszkalnym, ale też budynkiem gospodarczym, to cała zamiana podlega opodatkowaniu PCC – wyjaśnił organ.

Mieszkaniowy cel nieruchomości

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (sygn. akt I SA/Gl 1676/23) orzekł inaczej. Stwierdził, że samo istnienie budynku gospodarczego nie może automatycznie pozbawiać prawa do zwolnienia.

Za kluczowe sąd uznał to, że budynek ten jest trwale związany z budynkiem mieszkalnym i służy wyłącznie celom bytowym mieszkańców. Podkreślił, że budynek gospodarczy połączony z budynkiem mieszkalnym, pełniący funkcje pomocnicze dla potrzeb mieszkaniowych, nie zmienia zasadniczo mieszkaniowego charakteru nieruchomości. Zwłaszcza że – jak zauważył WSA – ani rodzice, ani syn nie prowadzą działalności gospodarczej ani rolniczej.

Trzeba wyodrębnić składniki zamiany nieruchomości

Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał ten wyrok w mocy, pomimo – jak stwierdził – błędnego uzasadnienia. Sąd kasacyjny podkreślił, że celem zwolnienia jest nieopodatkowana wymiana nieruchomości mieszkalnych pomiędzy osobami z I grupy podatkowej. Nie zgodził się jednak z WSA, że realizacja tego celu następuje poprzez zwolnienie także budynku, który nie pełni funkcji mieszkaniowej.

- Sąd I instancji dopowiedział sobie stan faktyczny, wskazując, że budynek gospodarczy jest związany z budynkiem mieszkalnym. Z treści wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wynika, że budynek gospodarczy jest budynkiem produkcyjnym przeznaczonym dla rolnictwa, a z samej tylko okoliczności, że strony nie prowadzą działalności rolniczej, nie można jeszcze wyciągnąć takiego wniosku, jaki wyciągnął sąd I instancji – uzasadnił sędzia Wojciech Stachurski.

Dodał natomiast, że WSA słusznie uchylił interpretację organu podatkowego, bo błędne było stanowisko fiskusa, że w tej sprawie opodatkowana jest cała zamiana nieruchomości. - Powinno się wyodrębnić wartość budynku gospodarczego od pozostałych, których zamiana jest zwolniona z podatku na podstawie art. 9 pkt 5 ustawy o PCC – wyjaśnił sędzia Stachurski.

Wyrok NSA z 16 grudnia 2025 r., sygn. akt III FSK 1268/24