Sprawa dotyczyła towarzystwa funduszy inwestycyjnych, które wypłaca swoim pracownikom część zmiennych składników wynagrodzenia w formie jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, objętych obowiązkowymi okresami wstrzymania i odroczenia. Pracownicy najpierw nabywają prawo do takich jednostek, a następnie są one zapisywane na ich rejestrze. Pracownicy nie mogą nimi dysponować aż do zakończenia odpowiednich okresów wstrzymania lub odroczenia. Dopiero w końcowym etapie mogą one zostać umorzone (spieniężone).

Przychód z jednostek uczestnictwa powstaje w momencie umorzenia

Towarzystwo uważało, że przychód u pracownika powstanie dopiero w momencie umorzenia jednostek uczestnictwa i będzie to przychód z kapitałów pieniężnych, a więc opodatkowany 19-proc. podatkiem, zgodnie z art. 30a ust. 1 ustawy o PIT.

Argumentowało, że przyznanie jednostek uczestnictwa jest dla pracownika tylko potencjalnym przysporzeniem, którego wartość może się zmienić. Opodatkowanie już w tym momencie mogłoby prowadzić do sytuacji, w której pracownik musiałby zapłacić PIT od wartości, której nigdy nie otrzyma – tłumaczyło towarzystwo.

Podkreślało również, że jeżeli przychód powstałby zarówno w chwili nabycia jednostek uczestnictwa, jak i w momencie ich umorzenia, to w istocie doszłoby do podwójnego opodatkowania tego samego świadczenia.

Fiskus: przychód powstaje wcześniej

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał jednak, że przekazanie pracownikom jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego jest świadczeniem w naturze, które mieści się w pojęciu przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT. Jest to więc świadczenie uzyskiwane w ramach stosunku pracy.

Przychód z tego tytułu powstaje w momencie, w którym jednostki uczestnictwa są przekazywane pracownikowi do jego dyspozycji, czyli po upływie okresu wstrzymania lub odroczenia – wyjaśnił organ.

Przychód powstaje w momencie spieniężenia jednostek uczestnictwa

Wojewódzki Sąd Administracyjny (sygn. akt III SA/Wa 581/22) przyznał rację towarzystwu. Orzekł, że pracownicy nie uzyskują przychodu w momencie przyznania ani nabycia jednostek uczestnictwa, ponieważ nie jest to jeszcze dla nich definitywne przysporzenie majątkowe. Wartość tych instrumentów jest zmienna, przez co w chwili ich przyznania nie można ustalić rzeczywistej wartości przysporzenia – podkreślił sąd.

Zgodził się więc z towarzystwem, że przychód powstanie dopiero w momencie umorzenia (spieniężenia) jednostek uczestnictwa i będzie to przychód z kapitałów pieniężnych.

Przychód to element wynagrodzenia pracownika

Okazało się jednak, że ani spółka, ani organ podatkowy nie mieli w pełni racji. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że przychód rzeczywiście występuje w momencie umorzenia jednostek uczestnictwa, ale jego źródłem nie są kapitały pieniężne, lecz stosunek pracy.

- Niewątpliwie przesłanką przyznania jednostek uczestnictwa jest to, że określony pracownik świadczy pracę, a więc przychód wynika ze stosunku pracy – wyjaśnił sędzia Tomasz Zborzyński. Dodał, że art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT, który mówi o przychodach z tytułu udziału w funduszach kapitałowych, dotyczy podatników inwestujących w jednostki funduszy inwestycyjnych, a nie pracowników otrzymujących przychody z tego tytułu na podstawie umowy o pracę.

Tak samo sąd kasacyjny orzekł m.in. 5 października 2023 r. (sygn. akt II FSK 1446/21). Wtedy również stwierdził, że „przychód z praw wynikających z jednostek uczestnictwa otrzymanych tytułem wynagrodzenia za pracę powstaje w momencie ich umorzenia (...) i należy kwalifikować go do źródła, o którym mowa w art. 12 ust. 1” ustawy o PIT.

Wyrok NSA z 20 listopada 2025 r., sygn. akt II FSK 252/23