Optymalizacja podatku VAT. Jakie korzyści może uzyskać przedsiębiorca budowlany?

Utrudnienia w VAT dla branży budowlanej

Najbardziej palącym – choć nie jedynym – problemem jest obecnie stosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia w VAT na etapie wykonywania usług budowlanych przez podwykonawców. Nie oznacza to jednak, że branża budowlana jest obarczona szczególnie bolesnymi restrykcjami podatkowymi w porównaniu do innych branż, jak chociażby paliwowej. Należy zatem szukać takich rozwiązań podatkowych, które w oparciu o przepisy prawa pozwolą branży budowlanej zneutralizować wysokość zobowiązań podatkowych i nie będą zagrożeniem dla funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Nie ulega wątpliwości, że zobowiązania podatkowe wszystkich grup podatników są efektem umów zawieranych z kontrahentami, które generują określone transakcje gospodarcze. Zakres tych transakcji, a w konsekwencji skutki prawnopodatkowe, przedsiębiorca winien rozpoznawać już na etapie kształtowania relacji gospodarczych z klientem poprzez szczegółowe dopracowanie postanowień umowy. Jest to szczególnie istotne w takich obszarach działalności gospodarczej, w których zaciera się różnica pomiędzy dostawą towarów a świadczeniem usług.

Stawki podatku VAT dla branży budowlanej

Na przykład w podatku VAT od lat sporną kwestią jest opodatkowanie czynności polegających na dostarczeniu betonu na teren budowy. Z jednej strony można bowiem uznać, że jest to klasyczna dostawa towaru opodatkowana stawką VAT 23%, z drugiej natomiast uzasadniony jest pogląd, iż mamy do czynienia ze świadczeniem usługi betoniarskiej opodatkowanej stawką 8% w sytuacji, gdy są świadczone w obiektach budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym (art. 41 ust. 12 ustawy VAT). To, co jest przedmiotem sprzedaży wynika jednakże bezpośrednio z postanowień umowy z kontrahentem.

Zdaniem organów podatkowych, świadczenie kompleksowej usługi betoniarskiej (polegającej na wyprodukowaniu betonu, dostarczeniu go na plac budowy specjalistycznym sprzętem, wpompowaniu lub wylaniu go w elementy konstrukcyjne), wykonywanej w obiektach zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, będzie opodatkowane preferencyjną stawką podatku od towarów i usług, wynoszącą 8%.

Wobec tego, jeżeli przedmiotem sprzedaży ma być konkretna usługa, nie powinno się wyodrębniać poszczególnych jej elementów i opodatkowywać ich osobno (ponieważ usługodawca sprzedaje określoną usługę w całości, a nie tylko jej elementy). Powyższe kwestie trafnie ujął także Trybunał Sprawiedliwości UE, którego wnioski mają zastosowanie również na gruncie polskiego prawa. I tak, jeżeli elementem dominującym w ramach danej transakcji będzie wydanie towaru w celu przeniesienia prawa do rozporządzania nim jak właściciel, natomiast pozostałe czynności będą miały charakter pomocniczy lub uboczny, wówczas transakcja powinna być traktowana jako dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy VAT; natomiast w przypadku, gdy istotą transakcji będą inne czynności to, mimo że w ramach takiej transakcji może także wystąpić wydanie towaru, powinna być ona traktowana jako świadczenie usług.

Korzyści z odwróconego obciążenia VAT

Tożsame wnioski można zastosować analogicznie do wspomnianego już mechanizmu odwrotnego obciążenia, który sprawia problemy wielu przedsiębiorcom budowlanym. Należy bowiem zauważyć, że w sytuacji, gdy z zawartej pomiędzy podwykonawcą a wykonawcą (zlecającym) umowy wynika, że przedmiotem sprzedaży jest usługa (budowlana, instalacyjna, budowlano-montażowa), a zatem celem całości świadczenia jest wykonanie montażu lub instalacji, a nie sprzedaż towaru, to świadczenie takie nie powinno być dzielone.

Dla przedsiębiorcy jest to korzystne rozwiązanie, ponieważ występując w charakterze podwykonawcy nie będzie on zobowiązany do rozliczenia podatku należnego od całego świadczenia kompleksowego, obejmującego dostawę wraz z montażem. Taki model transakcji może się okazać korzystny także dla generalnego wykonawcy, bo jako nabywca usługi kompleksowej jednocześnie zadeklaruje (oraz, co do zasady, odliczy) ten podatek, o ile ma pełne prawo do odliczenia. Oznacza to, że w rzeczywistości generalny wykonawca dokona rozliczenia księgowego kwot podatku bez angażowania środków własnych na kwotę podatku należnego przy dokonywaniu płatności za całą usługę kompleksową wykonaną przez podwykonawcę.

Jednym z warunków zastosowania podatkowej preferencji jest jednak sklasyfikowanie świadczonych usług kompleksowych zgodnie z PKWiU w taki sposób, aby były to usługi wymienione w poz. 2-48 załącznika nr 14 do ustawy. W sytuacji powzięcia przez podatnika wątpliwości, czy świadczone czynności stanowią usługę, czy też dostawę towarów, przedsiębiorca powinien wystąpić do Urzędu Statystycznego w Łodzi z wnioskiem o poprawne sklasyfikowanie takiej czynności.