Brak dobrej wiary podatnika odnośnie relacji z nierzetelnym podatkowo kontrahentem uzasadnia w opinii NSA odebranie mu prawa do odliczenia podatku z fikcyjnych faktur. Chodzi o wyrok NSA ws. prawa do odliczenia VAT z faktur dotyczących sprzedaży wyrobów hutniczych, które fiskus uznał za nierzetelne.
Zgodnie z art. 88 ustawy o podatku od towarów i usług, sprzedaż, która została udokumentowana fakturami wystawionymi przez podmiot nieistniejący lub fakturami stwierdzającymi czynności, które nie zostały dokonane, nie stanowi podstawy do obniżenia podatku należnego oraz jego zwrotu. Podatnik wówczas nie jest uprawniony do skorzystania z prawa do odliczenia VAT. Dodatkową okolicznością obciążającą podatnika jest niedochowanie należytej staranności w ocenie i weryfikacji współpracującego z podatnikiem kontrahenta. Tutaj, na gruncie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pojawia się pojęcie dobrej wiary podatnika.
W jaki sposób podatnik powinien udowodnić, że dokonał wszelkiej staranności przy weryfikacji kontrahenta i jaką rolę odgrywa jego dobra wiara? TSUE w wyroku z 2015 roku wskazuje, że kluczowym elementem rozpatrywania spraw związanych z prawem do odliczenia VAT jest świadomość podatnika. Jeśli ten wiedział, iż bierze udział w przestępczym procederze, bez względu na fakt czerpania z transakcji korzyści majątkowych, powinien zostać uznany za uczestnika nielegalnej transakcji- uznał TSUE. Należy zatem pamiętać, że sąd w podobnych sprawach zdecydować może nie tylko o możliwości odliczenia podatku, ale także o tym czy podatnik brał udział w transakcji związanej z przestępstwem podatkowym, co niosłoby za sobą większe konsekwencje niż te związane z kwestią odliczenia VAT. Wówczas kodeks karny skarbowy przewiduje dla podatnika karę grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności.
Czynności podatnika składające się na proces weryfikacji kontrahenta to m.in. analiza danych na jego temat opublikowana w Krajowym Rejestrze Sądowym czy Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Służy to sprawdzeniu, czy podmiot, z którym podatnik zawiera transakcję, jest czynnym podatnikiem VAT. Nie jest to jednak gwarancja, by sąd uznał, iż podatnik wykazał się należytą starannością w zawieraniu transakcji. Dlatego orzecznictwo w tej kwestii ma indywidualny charakter. Ponadto NSA wskazuje: domniemanie „dobrej wiary” podatnika nie zawsze się sprawdza. Staranny nabywca nie powinien bowiem przyjmować faktur dokumentujących czynności, które nie odzwierciedlają rzeczywistości- orzeka NSA.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
Wyrok NSA z 3 lutego 2016 r., sygn. I FSK 2044/14
Wyrok TSUE (22 października 2015 r., C-277/14)
