Od 2018 r. wejdą w życie nowe zasady rachunkowości dla instytucji finansowych. Dla budżetu może to mieć kolosalny skutek. Gra toczy się o miliardy złotych.
Dziś instytucje finansowe, w tym banki, dają budżetowi państwa około 5 mld zł, czyli blisko jedną szóstą rocznego CIT należnego od wszystkich podatników tej daniny (w 2015 r. podatek należny wynosił 31,3 mld zł).
Sprawie przygląda się już Ministerstwo Finansów. W odpowiedzi na pytanie DGP resort poinformował, że trwają uzgodnienia między komórkami merytorycznymi MF zajmującymi się sprawami rachunkowymi i podatkowymi oraz Komisją Nadzoru Finansowego. Cel to ustalenie, czy konieczne są zmiany przepisów dotyczących rozliczeń podatkowych.
Inaczej w podatkach
Obecnie banki prowadzą księgi rachunkowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości i stosują MSR 39. Natomiast dla rozliczeń podatkowych tworzą odrębną ewidencję. Muszą porównywać utworzone dla celów księgowych odpisy aktualizujące do rezerw, jakie musiałyby tworzyć, gdyby stosowały polskie zasady rachunkowości (którym obecnie podlegają głównie banki spółdzielcze). Mniejsza wielkość wyznacza im kwotę, do jakiej ujmują odpisy w kosztach podatkowych.
O 2018 r. instytucje finansowe będą stosowały nowy standard rachunkowości – Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej nr 9 „Instrumenty finansowe”. Ma on zastąpić dotychczasowy MSR 39.
– MSSF 9 w zasadniczy sposób zmieni zasady klasyfikacji i wyceny instrumentów finansowych oraz wprowadzi nowe zasady szacowania odpisów z tytułu utraty ich wartości instrumentów finansowych – tłumaczy Jacek Tomasz Łabanowski, dyrektor w zespole doradztwa dla sektora finansowego EY.
Zwraca uwagę na to, że obecne przepisy ustawy CIT w zakresie odpisów aktualizujących nie będą przystawać do rozwiązań przewidzianych w MSSF 9. – Tym bardziej że konsekwencje wdrożenia nowego standardu nie ograniczą się wyłącznie do ewidencji ekspozycji kredytowych, ale wpłyną również na zmianę ujęcia niektórych instrumentów finansowych – wyjaśnia ekspert. Dodaje, że zmiany mogą mieć także wpływ na podatkowe skutki sprzedaży wierzytelności z tytułu kredytów i pożyczek do funduszy sekurytyzacyjnych.
Zmiany rachunkowe
Według Mariusza Zygierewicza, dyrektora zespołu ekonomiczno-regulacyjnego w Związku Banków Polskich, zastosowanie MSSF 9 może mieć znaczący wpływ na sytuację podatkową banków, m.in. w zakresie możliwości rozpoznawania odpisów aktualizujących jako kosztu uzyskania przychodów dla celów CIT. – Zmiana terminologii tworzonych rezerw wpłynie na możliwość zaliczania nowych odpisów do kosztów uzyskania przychodów – twierdzi ekspert.
Wyjaśnia, że od 2018 r. banki będą musiały rozpoznawać dla celów rachunkowych straty na portfelu kredytowym, które mogą ponieść w trakcie kredytowania. Czyli już nie tylko te straty, które poniosły na skutek braku spłaty rat w przeszłości lub pogorszenia się sytuacji ekonomicznej dłużnika do chwili wyceny portfela. – Nowy MSSF uwzględnia zatem przyszłe wydarzenia, czego obecnie nie wolno robić – podkreśla Mariusz Zygierewicz.
Dodaje, że dziś podział portfela kredytowego dotyczy kredytów w sytuacji nieregularnej i kredytów bez utraty wartości. Po zmianach będzie dotyczył koszyka 1, w którym bank wyliczy utratę wartości portfela w ciągu najbliższych 12 miesięcy, oraz koszyków 2 i 3, gdzie będzie musiał rozpoznać potencjalne straty kredytowe (utratę wartości kredytu) w perspektywie do terminu spłaty kredytu. Do koszyka 1 zalicza się kredyty, w których ryzyko nie wzrosło znacząco od momentu jego udzielenia.
Zmieni się też sposób wyceny części należności banków. Mariusz Zygierewicz tłumaczy, że dziś wszystkie wymienione pozycje kredytowe są wyliczane według zamortyzowanego kosztu (tj. według skorygowanej o odsetki wartości historycznej należności) i z utworzoną rezerwą/odpisem pomniejszającym jej wartość. Po zmianach co do części należności bank będzie musiał wyceniać te pozycje według wartości rynkowej (wartości godziwej). Oznacza to, że nie będzie już w tym wypadku tworzona rezerwa na daną należność, zmieni się natomiast wartość należności. Dlatego w ujęciu wyniku może nie być różnicy, bo dla celów rachunkowych przyjmuje się wartość netto (wartość brutto pomniejszoną o rezerwę).
– Inaczej może być dla celów podatkowych, ponieważ nie będzie rezerwy. Powstaje więc pytanie, czy zmniejszenie wartości rynkowej będzie mogło być uznane za podatkowy kosztu uzyskania przychodów – zastanawia się ekspert z ZBP.
Nadzór czeka na ustalenia
Problemu nie widzi na razie Komisja Nadzoru Finansowego. „Zamiana MSR 39 na MSSF 9 będzie miała wpływ na wyniki finansowe banków oraz kapitały własne, ale nie wpłynie na zasady ustalania zobowiązań podatkowych” – napisała KNF w odpowiedzi na pytanie DGP.
Przypomniała, że temat prowadzenia podwójnej rachunkowości jest dyskutowany od 2005 r.
Mimo tych zapewnień KNF uczestniczy w konsultacjach prowadzonych przez Ministerstwo Finansów.
