Kontynuujemy cykl, w którym eksperci przedstawią praktyczne problemy związane z JPK_CIT, zwracając przy tym uwagę na kwestie zarówno księgowe, jak i podatkowe. Dotychczas ukazał się artykuł „JPK_CIT – największa zmiana w sprawozdawczości finansowej” (dodatek Podatki i Księgowość z 8 września 2025 r., DGP nr 173).

Od 1 stycznia 2026 r. podatników czeka rewolucja w zakresie raportowania. Większość podatników CIT i PIT będzie musiała prowadzić księgi rachunkowe w formie elektronicznej – przy użyciu programów komputerowych – i przekazywać je fiskusowi w jednolitej strukturze logicznej określonej przez ministra finansów. JPK_CIT/JPK_PIT należy przekazać w tym samym terminie co zeznanie podatkowe za dany rok podatkowy. Księgi rachunkowe muszą zostać uzupełnione o dodatkowe dane określone w rozporządzeniu MF. Kluczowe znaczenie ma obowiązek oznaczenia kontrahentów, których dane widnieją w strukturze JPK_KR_PD w dwóch węzłach – „kontrahent” i „dziennik”.

O kogo chodzi

Kontrahent nie jest pojęciem znanym ustawie o CIT. Trzeba się posiłkować przepisami o rachunkowości. W przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej za kontrahenta w rozumieniu rozporządzenia należy uznać wyłącznie taką osobę fizyczną, która została wcześniej zidentyfikowana jako kontrahent w księgach rachunkowych, zgodnie ze stosownymi przepisami o rachunkowości. Oznacza to, że JPK_CIT nie nakłada na podatników nowych obowiązków ewidencyjnych w tym obszarze, jak również nie wymaga identyfikacji każdej strony transakcji np. w przypadku konsumenta.

Uwaga! W strukturze JPK_KR_PD w węźle „Kontrahent” nie wskazuje się kontrahenta podatnika, któremu numer identyfikacji podatkowej nie został nadany.

Niektórzy mają taryfę ulgową w JPK_CIT

Ksiąg za rok podatkowy, który rozpoczyna się po 31 grudnia 2024 r., a przed 1 stycznia 2026 r., nie trzeba uzupełniać o dane dotyczące kontrahenta. Obecnie wszyscy mają więc taryfę ulgową. Pierwsze spółki raportujące JPK_CIT za 2025 r. mogą się tym obowiązkiem na razie nie przejmować. Ale od 2026 r. obowiązek podania danych kontrahenta będzie zmartwieniem (prawie) każdego podmiotu zobowiązanego do raportowania JPK_CIT/JPK_PIT.

Stałą taryfę ulgową mają:

  • banki,
  • zakłady ubezpieczeń,
  • spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,
  • przedsiębiorcy telekomunikacyjni.

Uwaga! Księgi mogą nie być uzupełniane o dane kontrahenta, dotyczące poszczególnych zdarzeń w przypadku tych podmiotów. Nie jest to więc zwolnienie podmiotowe, lecz podmiotowo-przedmiotowe.

Banki nie muszą raportować danych kontrahentów, jeśli zdarzenie dotyczy wykonywania czynności bankowych. Trudnością jest to, że często operacje gospodarcze są bardziej złożone i obejmują nie tylko czynności bankowe, lecz także inne. Podobnie ubezpieczyciele nie muszą uzupełniać danych kontrahenta, jeśli zdarzenie dotyczy wykonywania czynności w ramach działalności ubezpieczeniowej. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe korzystają ze zwolnienia w zakresie zdarzeń dotyczących wykonywania czynności polegających na gromadzeniu środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielaniu im pożyczek i kredytów, przeprowadzaniu na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz wykonywaniu dystrybucji ubezpieczeń. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni nie muszą natomiast uzupełniać danych kontrahentów w zakresie dotyczącym usług telekomunikacyjnych oraz innych usług nieodłącznie związanych ze świadczeniem usług telekomunikacyjnych na rzecz użytkownika końcowego. Korzystanie ze zwolnienia z obowiązku podawania danych kontrahenta będzie jednak pewnym wyzwaniem dla wszystkich tych podmiotów, gdyż pojęcia czynności bankowych, ubezpieczeniowych, czy usług telekomunikacyjnych wcale nie muszą być tak jednoznaczne.

Jakie dane należy podać w JPK_CIT

W węźle dotyczącym kontrahentów podatnik musi przekazać:

  • kod kontrahenta w systemie finansowo-księgowym (T_1),
  • kod kraju nadania identyfikatora podatkowego (T_2),
  • numer identyfikacji podatkowej (T_3), w tym numery zagraniczne.

Sposób nadawania kodu kontrahenta to wewnętrzna sprawa każdej spółki, ważne jest jednak, by kod pozwalał na jednoznaczną identyfikację kontrahenta w systemie finansowo-księgowym jednostki. Nie może więc być sytuacji, w której jednym kodem oznaczonych jest kilka jednostek. W węźle „Kontrahent” należy wskazać dane kontrahentów, z którymi wystąpiły transakcje w raportowanym okresie. Jeśli firma ma w systemie jakiegoś kontrahenta, ale w danym okresie nie wystąpiły z nim żadne transakcje, to nie wykazuje się go.

Kod kraju nadania identyfikatora podatkowego kontrahenta w polu T_2 podawany jest zgodnie ze standardem ISO. Wskazuje się dwuliterowy kod kraju, w którym kontrahent ma nadany identyfikator podatkowy. W przypadku grup VAT, w węźle „Kontrahent” w polu T_1, należy wskazać kod nadany dla grupy VAT, a w polu T_3 należy wskazać numer NIP nadany grupie VAT.

Dane kontrahenta wykazuje się także – w postaci zapisu – w odniesieniu do poszczególnych zdarzeń ujętych w księgach. Kod kontrahenta wskazuje się w polu D_3 w węźle „Dziennik”. W ocenie Ministerstwa Finansów w przypadku dokumentów zbiorczych pole D_3 może nie być wypełniane. W sytuacji więc wystawienia faktury na kilku nabywców – pole nie jest obowiązkowe.

Dlaczego ma to tak duże znaczenie

Nowe regulacje znacznie poszerzą wiedzę administracji skarbowej. Ujawnienie danych kontrahenta w zestawieniu z księgami umożliwi identyfikację stron transakcji. Administracja podatkowa zyska więc zdalny obraz 360 stopni o danej transakcji. Widoczne będzie, jak i kiedy dana transakcja została zaksięgowana po jednej i po drugiej stronie lub że nie została zaksięgowana. To już pozwala na porównanie podejścia stron transakcji.

Uwaga! Podanie numeru identyfikacji podatkowej powoduje, że administracja skarbowa będzie mogła z łatwością ustalić, czy dana transakcja dokonywana jest z podmiotem powiązanym, czy nie.

Co prawda nie wskazujemy wprost, że dany kontrahent jest podmiotem powiązanym, ale to można będzie łatwo zweryfikować przy wykorzystaniu dostępnych baz danych. Możliwość podglądu, jakie transakcje zostały zawarte z podmiotami powiązanymi, otwiera nowe możliwości przed administracją skarbową i po stronie podatnika wymagana będzie większa skrupulatność, jeśli chodzi o zachowanie ceny rynkowej w transakcjach kontrolowanych. Dotychczas więcej uwagi podatnicy poświęcali transakcjom generującym obowiązek dokumentacyjny, które raportowane są w ramach struktur TPR. Po przesłaniu pliku JPK_KR_PD ocenie podlegać będą wszelkie transakcje z podmiotami powiązanymi, które uwidocznione zostaną w księgach rachunkowych. Podatnicy powinni więc przywiązywać większą wagę do rynkowości nie tylko największych transakcji, ale także tych mniejszych.

Warto zwrócić także uwagę, że podanie kodu kraju kontrahenta pozwala na wyodrębnienie tych transakcji, które zostały zawarte z zagranicznymi podmiotami. To jest cicha rewolucja w zakresie podatku u źródła, ponieważ na podstawie JPK_CIT/JPK_PIT administracja skarbowa będzie w stanie sprawdzić, czy dana płatność została wykazana w ramach informacji IFT i czy została opodatkowana u źródła, czy nie. Nawet jeśli firma nie zidentyfikuje swojej roli płatnika podatku u źródła w danej transakcji i nie złoży IFT, fiskus będzie w stanie zrobić to na podstawie przesłanej struktury JPK_KR_PD. Pole dotyczące zapisu w węźle „Dziennik” pozwala na poznanie, czego dotyczyła dana transakcja i ocenę jej pod kątem możliwości wystąpienia podatku u źródła. ©℗

Podstawa prawna

ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 278; ost.zm. Dz.U. z 2025 r. poz. 1074)

rozporządzenie ministra finansów z 16 sierpnia 2024 r. w sprawie dodatkowych danych, o które należy uzupełnić prowadzone księgi rachunkowe podlegające przekazaniu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. poz. 1314)

broszura informacyjna Ministerstwa Finansów dot. struktury JPK_KR_PD