Firmy nadal nie wykorzystują potencjału ulg podatkowych

Dane Ministerstwa Finansów

Tak wynika z najnowszych danych Ministerstwa Finansów. Opublikowała je w swoim raporcie firma Grant Thornton. Chodzi o trzy ulgi obowiązujące od 2022 r.

Jeżeli idzie o pozostałe preferencje, to dane resortu pokazują, iż na podobnym poziomie utrzymuje się zainteresowanie ulgą na działalność badawczo-rozwojową (B+R). Przybyło natomiast podatników korzystających z ulgi IP Box, czyli 5-proc. stawki podatku dla dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.

– Nadal jednak potencjał ulg nie jest w pełni wykorzystany – komentuje Michał Rodak, doradca podatkowy w Grant Thornton. W jego przekonaniu podatnicy wolą się wstrzymać z wykorzystaniem ulg do czasu rozwiązania kwestii spornych (a jest ich dużo) przez Naczelny Sąd Administracyjny. Niewykluczone więc, że podatnicy skorzystają z tych preferencji dopiero w korekcie złożonych już zeznań.

Ekspert zwraca też uwagę na to, że niektóre spółki, zamiast ulg, wolą przejść na estoński CIT. Ten może być dla nich korzystniejszy, mimo że przekreśla możliwość korzystania z podatkowych ulg i ze zwolnień strefowych.

Ulga B+R

Z ulgi na badania i rozwój co roku korzysta kilka tysięcy podatników PIT i CIT. W 2024 r. sięgnęło po nią 3541 podmiotów. Dla porównania, rok wcześniej – 3552 firmy. Więcej korzystających to podatnicy CIT – w 2024 r. było ich 2450, a rok wcześniej 2401. Wzrosła kwota odliczeń z tytułu kosztów kwalifikowanych – z ok. 9 mld zł w 2023 r. do prawie 11 mld zł w 2024 r.

Ministerstwo Finansów pracuje obecnie nad zmianami w zakresie tej ulgi. Nie przewiduje jej likwidacji, ale – jak wyjaśnia Michał Rodak – chce ją zmienić, m.in. dostosować do podatników, którzy są objęci podatkiem globalnym.

Z raportu GT wynika, że podatnicy najczęściej, w ramach tej preferencji, odliczają koszty wynagrodzeń pracowników. Obecnie można z tego tytułu potrącić dodatkowe 200 proc.

Przypomnijmy, że w wyroku z 12 sierpnia 2025 r. (sygn. akt II FSK 1515/22) Naczelny Sąd Administracyjny po raz kolejny potwierdził, że wynagrodzenia za czas urlopu i choroby są kosztem kwalifikowanym. Zarazem jednak stwierdził, że przy obliczaniu proporcji należy brać pod uwagę nominalny, a nie faktycznie przepracowany wymiar czasu pracy (patrz: „Ulga B+R. Wygrana w sprawie wynagrodzeń, przegrana w sprawie czasu pracy”, DGP nr 161/2025).

IP Box

Z 7009 do 7650 wzrosła w 2024 r. liczba podatników zainteresowanych ulgą IP Box, czyli zastosowaniem 5-proc. stawki w odniesieniu do dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej – wynika z danych MF. Zwiększyła się też kwota podatku z tego tytułu – z 224,9 mln zł w 2023 r. do 255,4 mln zł w 2024 r. W zakresie PIT było to 117 mln zł, a w zakresie CIT – 138,4 mln zł.

O 657 zwiększyła się liczba podatników PIT, którzy skorzystali z tej preferencji, natomiast spadła liczba podatników CIT.

– Od lat podatnicy CIT mają problem z zastosowaniem tej ulgi, gdy patent dotyczy tylko części produktu. Nadal nie wiadomo, do jakiej części ceny zastosować 5-proc. stawkę podatku – wskazuje Michał Rodak. W związku z tym – jak dodaje – obecnie preferencję tę stosują głównie firmy z branży IT. Pozostali wstrzymują się do momentu, aż MF wyda wyjaśnienia. Do tego czasu na bieżąco przygotowują sobie natomiast odpowiednie ewidencje.

Ulga na ekspansję

Jeżeli chodzi o preferencje obowiązujące od 2022 r., to najwięcej podatników skorzystało w 2024 r. z ulgi na ekspansję – łącznie 588 podmiotów, z czego 291 to podatnicy PIT, a 297 podatnicy CIT. Pierwsi odliczyli 42,5 mln zł, drudzy – 128,4 mln zł, co łącznie dało kwotę 170,9 mln zł odliczeń.

Przypomnijmy, że ulga na ekspansję pozwala po raz drugi potrącić wydatki poniesione w celu zwiększenia przychodów ze sprzedaży produktów, np. na uczestnictwo w targach, działania promocyjno-informacyjne. Raz są one odliczane jako koszty uzyskania przychodu, a drugi raz – w ramach tej właśnie preferencji, nie więcej jednak niż 1 mln zł rocznie. Warunkiem jest jakikolwiek wzrost przychodów ze sprzedaży produktów w okresie dwóch lat lub uzyskanie przychodu ze zbycia nowych produktów.

Ministerstwo Finansów nadal nie opublikowało objaśnień podatkowych w tym zakresie, chociaż sam projekt został opublikowany w 2023 r. Jak przypomina Michał Rodak, ministerstwo nie zgodziło się wtedy na potrącanie w ramach ulgi kosztów wynagrodzeń pracowników marketingu. W ślad za tym dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zaczął wydawać niekorzystne interpretacje.

Na robotyzację

Z ulgi na robotyzację skorzystało – w rozliczeniu za 2024 r. – 427 podatników, w tym 142 podatników PIT i 285 podatników CIT. Łącznie odliczyli 212,3 mln zł, z czego 13 mln zł odjęli podatnicy PIT, a 199,3 mln zł podatnicy CIT.

Preferencja ta polega na możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania dodatkowo 50 proc. kosztów uzyskania przychodów (czyli łącznie 150 proc.) poniesionych na robotyzację w latach 2022–2026. Ministerstwo Finansów nie planuje jej przedłużenia.

Fiskus pozwala na korzystanie z tej preferencji wraz z dokonywaniem odpisów amortyzacyjnych, co oznacza możliwość zaliczenia do podatkowych kosztów w sumie 150 proc. odpisów amortyzacyjnych od robotów przemysłowych oraz innych maszyn i urządzeń.

Co innego wynika jednak z wyroków niektórych wojewódzkich sądów administracyjnych. Sądy orzekły, że można jednorazowo odliczyć połowę wydatków poniesionych na zakup robotów. Przykładem są nieprawomocne orzeczenia WSA: w Poznaniu z 10 czerwca 2025 r. (I SA/Po 167/25), w Krakowie z 27 maja 2025 r. (I SA/Kr 265/25), w Łodzi z 9 stycznia 2025 r. (I SA/Łd 713/24) i w Warszawie z 21 grudnia 2023 r. (III SA/Wa 1993/23). Pisaliśmy o tym w artykule „Ulga na robotyzację z jednorazowym odliczeniem” (DGP nr 131/2025).

Na prototyp

Najgorzej pod względem wykorzystania nowych preferencji wypada ulga na prototyp. W rozliczeniu za 2024 r. skorzystało z niej zaledwie 124 podatników. Odliczyli łącznie 20 mln zł, z tego 67 podatników PIT potrąciło 3,3 mln zł, a 57 podatników CIT – 16,7 mln zł.

Preferencja ta pozwala odliczyć od podstawy opodatkowania dodatkowo 30 proc. kosztów produkcji próbnej nowego produktu i wprowadzenia takiego produktu na rynek (czyli w sumie 130 proc.). Wysokość odliczenia w roku podatkowym nie może przekroczyć 10 proc. dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodów niż działalność gospodarcza.

Za koszty produkcji próbnej nowego produktu uznaje się m.in. cenę nabycia lub koszt wytworzenia fabrycznie nowych środków trwałych niezbędnych do uruchomienia produkcji próbnej nowego produktu, zaliczonych do grup 3–6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych. ©℗

Ulga na ekspansję

Ulga na robotyzację

Ulga na prototyp

Ulga na działalność badawczo-rozwojową:

Ulga IP Box