rozwiń ›

Na pozór zmiana będzie wyglądać na mało znaczącą, ministerstwo pisze w uzasadnieniu, że nowelizacja „przyczyni się do uzyskania przez podatników pewności prawnej”. W rzeczywistości jej skutki będą dużo większe i bez wątpienia nie z korzyścią dla podatników.

Projekt zmian w tym zakresie to odpowiedź ministerstwa na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 maja 2025 r. (sygn. akt III FPS 2/25). Zdaniem resortu, NSA zinterpretował przepisy „niezgodnie z intencją ustawodawcy”. Resort proponuje więc nowe – aby nie było już wątpliwości, że fiskus ma na dochodzenie zaległego podatku pięć lat, a nie trzy.

Jest już projekt nowelizacji

Chodzi o projekt nowelizacji ustawy o podatku od spadków i darowizn (nr UDER79). Jest on teraz w konsultacjach, pisaliśmy o nim w artykule „Niezgłoszony spadek? Urząd skarbowy będzie mógł przywrócić termin” (DGP nr 168/2025).

Projekt zakłada dwie istotne zmiany:

  • w uzasadnionych przypadkach urząd skarbowy będzie mógł przywrócić sześciomiesięczny termin na zgłoszenie spadku po najbliższych,
  • doprecyzowane zostanie, kiedy powstaje obowiązek podatkowy.

Ale oprócz tych nowości szykuje się jeszcze jedna, niekorzystna dla podatników. Chodzi o przedawnienie w sytuacji, gdy dojdzie do odnowienia obowiązku podatkowego.

Odnowienie obowiązku podatkowego – co to takiego?

Odnowienie obowiązku podatkowego to – przypomnijmy – instytucja nieznana w innych daninach. Oznacza, że obowiązek może powstać ponownie, nawet po latach. Reguluje to art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Organy podatkowe sięgają po ten przepis wtedy, gdy zorientują się, że podatnik dysponuje majątkiem, którego wcześniej nie zgłosił do opodatkowania, np. gdy tłumaczy, że miał pieniądze na zakup domu lub luksusowego auta, bo przed laty dostał duży spadek lub darowiznę. Jeżeli nie zgłosił ich wtedy urzędowi skarbowemu do opodatkowania, to skarbówka ma prawo zażądać daniny, argumentując, że obowiązek podatkowy powstał ponownie (odnowił się).

Po odnowieniu zobowiązanie też się przedawnia

Ile czasu ma w takiej sytuacji urząd skarbowy na wydanie decyzji? Fiskus najchętniej uważałby, że obowiązek podatkowy nigdy się nie przedawnia, skoro zawsze może się on odnowić.

Sądy jednak orzekły już nie raz, że niezgłoszony podatek też się kiedyś przedawnia. Przepis o ponownym powstaniu obowiązku podatkowego nie może być furtką dla urzędu skarbowego do wydania w każdym czasie decyzji wymiarowej. Gdyby tak było, to zobowiązanie nigdy by się nie przedawniło – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 czerwca 2022 r. (sygn. akt III FSK 5058/21). Pisaliśmy o tym w artykule „Podatek od spadków i darowizn też się kiedyś przedawnia” (DGP nr 134/2022).

Po ilu latach fiskus na wydanie decyzji?

Spory toczyły się więc potem już tylko o to, ile lat ma skarbówka na wydanie decyzji wymiarowej, gdy dojdzie do odnowienia obowiązku podatkowego. Fiskus powoływał się tu na art. 68 par. 2 pkt 1 ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli podatnik w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, to organ podatkowy ma pięć lat na wydanie decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy).

NSA: trzy lata na ustalenie podatku

Zakwestionował to Naczelny Sąd Administracyjny. W uchwale z 26 maja 2025 r. (sygn. akt III FPS 2/25) orzekł, że fiskus ma tylko trzy lata na ustalenie podatku. Dlaczego? Ponieważ – jak zauważył sąd – przywoływany przez organy podatkowe art. 68 par. 2 pkt 1 ordynacji zawiera stwierdzenie: „jeżeli podatnik w złożonej deklaracji”. Tymczasem – jak stwierdził NSA – odnowienie się obowiązku podatkowego (na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy) nie nakłada na podatnika obowiązku złożenia deklaracji (zeznania). Ma tu więc zastosowanie całkiem inny przepis ordynacji – art. 68 par. 1 – stwierdził sąd kasacyjny.

W praktyce uchwała oznaczała, że skarbówka ma tylko trzy lata na ustalenie podatku, gdy dojdzie do odnowienia obowiązku podatkowego.

Ministerstwo Finansów ma plan

Ministerstwo Finansów ma więc teraz następujący plan: nałóżmy na podatników obowiązek złożenia zeznania, a wtedy będzie miał zastosowanie art. 68 par. 2 pkt 1 ordynacji, czyli ten przepis, który mówi o pięcioletnim terminie przedawnienia. Do tego zmierza opublikowany projekt.

Zdaniem ministerstwa, w uchwale z 26 maja 2025 r. NSA odczytał dzisiejsze przepisy „niezgodnie z intencją ustawodawcy”. W uzasadnieniu projektu czytamy: „Niezgodnie z intencją ustawodawcy NSA przyjął, że podatnik, który nabył spadek i nie złożył zeznania podatkowego (…) nie ma obowiązku jego złożenia w przypadku, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy, tj. gdy nabycie spadku nie zostało zgłoszone do opodatkowania i obowiązek podatkowy powstał ponownie z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu”.

Co się zmieni?

Zostanie więc zmieniony art. 17a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Będzie z niego wprost wynikać, że podatnicy muszą złożyć zeznanie (formularz SD-3) również wtedy, gdy obowiązek podatkowy się odnowi, czyli powstanie na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy. Będą mieli na to miesiąc. To standardowy termin dla wszystkich podatników podatku od spadków i darowizn, chyba że ktoś korzysta ze zwolnienia przewidzianego dla najbliższych członków rodziny (art. 4a ustawy) – wtedy należy złożyć SD-Z2, jest na to sześć miesięcy.

Przy okazji w art. 17a ma zostać doprecyzowany termin złożenia zeznania w sytuacji, gdy podatnik nie spełnia warunków wspomnianego zwolnienia, a więc gdy nie zgłosi w ciągu sześciu miesięcy:

  • spadku lub darowizny otrzymanych od osoby z najbliższej rodziny, czyli nie złoży SD-Z2 (obowiązek wskazany w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy) albo
  • nabycia w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego własności przedsiębiorstwa osoby fizycznej, czyli nie złoży SD-ZP (obowiązek wskazany w art. 4b ust. 1 pkt 1 ustawy).

W każdej z tych sytuacji niedotrzymanie sześciomiesięcznego terminu powoduje, że podatnik musi zapłacić podatek na zasadach ogólnych i złożyć zeznanie SD-3. Z nowego w art. 17a ust. 1a będzie wprost wynikać, że na złożenie tego zeznania jest miesiąc od dnia upływu terminów określonych w art. 4a ust. 1 pkt 1 lub ust. 2 oraz art. 4b ust. 1 pkt 1 ustawy. ©℗