Niezgłoszony spadek? Urząd skarbowy będzie mógł przywrócić termin

Najważniejsza zmiana dotyczy osób, które chcą skorzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Dzięki temu przepisowi już dziś nie ma podatku od spadków odziedziczonych po osobie najbliższej: małżonku, zstępnych, wstępnych, rodzeństwu, pasierbie, ojczymie, macosze.

Ale jest warunek – trzeba zgłosić spadek do urzędu skarbowego (na formularzu SD-Z2), chyba że jego wartość nie przekracza kwoty wolnej od podatku. Spadkobierca ma na to sześć miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

Kto przekroczy sześciomiesięczny termin, musi zapłacić podatek. Terminu tego nie da się dziś przywrócić, co potwierdziły sądy administracyjne. To oznacza, że nawet ten, kto nie z własnej winy (bo np. przebywał w szpitalu po wypadku) nie dochował sześciomiesięcznego terminu, musi zapłacić podatek od spadku.

… będzie możliwe. Kiedy MF da drugą szansę na przywrócenie terminu?

Po apelach podatników i rzecznika praw obywatelskich Ministerstwo Finansów proponuje dodać art. 4c do ustawy o podatku od spadków i darowizn. Na jego podstawie urząd skarbowy będzie mógł przywrócić sześciomiesięczny termin na zgłoszenia nabycia:

• w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych (art. 4a ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy),
• w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego własności przedsiębiorstwa osoby fizycznej lub udziału w nim (art. 4b ust. 1 pkt 1 ustawy).

Podatnik będzie musiał:

• złożyć wniosek w tej sprawie,
• uprawdopodobnić, że uchybienie terminu nastąpiło bez jego winy.

Przewidziany jest przepis przejściowy – art. 2 ust. 1 nowelizacji. Dzięki niemu urząd skarbowy będzie mógł w przyszłości przywrócić termin na zgłoszenie spadku, który w momencie wejścia w życie nowych przepisów jeszcze nie upłynął.

Dla tych, co muszą złożyć SD-3

Druga planowana zmiana jest ważna dla osób, które nie korzystają ze zwolnienia na podstawie art. 4a ustawy, tylko muszą zapłacić podatek i złożyć zeznanie SD-3. Dla nich kluczowe jest to, kiedy powstaje obowiązek podatkowy, bo od tego momentu mają miesiąc na złożenie zeznania SD-3, czyli poinformowanie urzędu skarbowego o otrzymanym spadku.

Dziś obowiązek ten powstaje już z chwilą przyjęcia spadku. Tak wynika z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy. To dla spadkobierców problem, bo przepis nie uwzględnia tego, że skutki prawne nabycia spadku (z chwilą śmierci spadkodawcy) mogą zostać zniweczone:

• z woli samego spadkobiercy – gdy odrzuci on spadek (pozwala na to art. 1020 kodeksu cywilnego),
• z mocy orzeczenia sądu – jeżeli spadkobierca zostanie uznany za niegodnego dziedziczenia (art. 928 k.c.),
• z mocy orzeczenia sądu – jeżeli małżonek zostanie wyłączony od dziedziczenia (art. 940 k.c.).

Przepis a praktyka

Z tego problemu zdają sobie sprawę urzędy skarbowe. Wiedzą, że trudno jest „załatwić” sprawę spadkową i dysponować pełnymi informacjami o nabytym majątku, gdy nie ma się w ręku postanowienia sądu o nabyciu spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.

Dlatego przyjmują, że dopóki nie uprawomocni się orzeczenie sądu stwierdzające nabycie spadku, dopóty nie biegnie miesięczny termin na złożenie zeznania SD-3.

Tak zresztą wynika z objaśnień zamieszczonych w przypisach do formularza SD-3.

To się zmieni

Dlatego w ślad za tym Ministerstwo Finansów proponuje, aby z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy wynikało wprost, że obowiązek podatkowy nie powstaje z chwilą przyjęcia spadku, tylko z chwilą:

• uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku,
• zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo - wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

Jeżeli nabycie spadku stwierdzi organ innego państwa (niebędący sądem), to decydujący będzie moment wydania dokumentu stwierdzającego nabycie spadku przez ten organ.