Kluczowe znaczenie dla zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu ma związek z przychodem, a nie to, czy podatnik poniósł go dobrowolnie – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

Zwrócił uwagę na to, że większość wydatków ponoszonych przez podatników ma charakter dobrowolny.

rozwiń ›

Zwrot kosztów gminnej inwestycji

W tej konkretnej sprawie sąd uznał, że dobrowolny zwrot kosztów inwestycji poniesionych przez gminę na terenie strefy ochrony ujęcia wody może zostać uznany za pośredni koszt uzyskania przychodów spółki zajmującej się zbiorowym zaopatrzeniem w wodę. Część akcji tej spółki należy do gminy.

Obszar zaopatrywany przez spółkę w wodę korzysta z ujęcia, które ze względu na swoje uwarunkowania geologiczne ma kluczowe znaczenie dla regionu i wymaga szczególnej ochrony. Gdy zmieniły się przepisy prawa wodnego, dotychczasowa strefa ochrony ujęcia wygasła z końcem 2012 r., a na wniosek spółki została ustanowiona nowa. Choć granice strefy nie zmieniły się, to wprowadzono nowy katalog zakazów i ograniczeń w użytkowaniu gruntów. To istotnie wpłynęło na możliwość realizowania inwestycji przez gminę. Przepisy przewidywały możliwość ubiegania się o odszkodowanie z tego tytułu, ale gmina nie zrobiła tego w terminie.

Zwrot dodatkowych kosztów poniesionych przez gminę

Dopiero później złożyła do spółki dwa wnioski o zwrot nakładów związanych z realizacją inwestycji drogowych na terenie objętym strefą ochrony pośredniej ujęcia wody. Spółka ich nie uwzględniła ze względu na przekroczenie przez gminę terminu wynikającego z przepisów. Zadeklarowała jednak wolę rozmów. Zakończyły się one zawarciem porozumienia pomiędzy akcjonariuszami spółki. W jego ramach dopuszczono możliwość zwrotu dodatkowych nakładów poniesionych przez gminę w związku z inwestycjami realizowanymi w strefie ochrony ujęcia wody.

Co z kosztami podatkowymi?

Spółka chciała się upewnić, czy może zaliczyć planowane zwroty kosztów na rzecz gminy do kosztów uzyskania przychodów oraz czy będą to koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami, potrącalne w dacie ich poniesienia (zgodnie z art. 15 ust. 4d ustawy o CIT).

Argumentowała, że wydatki te mają na celu zabezpieczenie źródła przychodów, ponieważ służą ochronie ujęcia wody, od którego zależy możliwość kontynuowania przez nią działalności gospodarczej. Ponadto zostaną rzeczywiście poniesione, właściwie udokumentowane i nie są wyłączone z kosztów podatkowych na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. Wobec tego mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów – uważała.

Fiskus: nie ma odliczenia

Nie zgodził się z nią dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Zauważył, że spółka nie jest zobowiązana do zwrotu kosztów – dokonuje tego na podstawie dobrowolnego porozumienia, ponieważ gmina jest zobligowana do realizacji inwestycji niezależnie od ewentualnego zwrotu kosztów.

Dlatego uznał, że nie ma w tym przypadku związku przyczynowo-skutkowego między poniesieniem wydatków a osiągnięciem przez spółkę przychodu. Poza tym wydatki dotyczą innego podmiotu (gminy), który prowadzi własną działalność. Zawarcie dobrowolnego porozumienia nie stanowi podstawy do zaliczenia ich do kosztów podatkowych spółki – stwierdził.

Wydatek na rzecz gminy to koszt pośredni

Spółka wygrała w sądach. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu (sygn. akt I SA/Po 5/22) orzekł, że wydatki te, choć wynikają z dobrowolnego porozumienia, mogą być podatkowym kosztem. Mają bowiem pośredni związek z działalnością gospodarczą spółki, polegającą na zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, która generuje przychody.

Sąd podkreślił, że ustawa o CIT nie wymaga, aby wydatek zaliczony do podatkowych kosztów był skutkiem obowiązku wynikającego z prawa lub decyzji administracyjnych. Ma on być racjonalny i mieć uzasadnione gospodarczo znaczenie oraz służyć osiągnięciu przychodu, zabezpieczeniu lub zachowaniu jego źródła.

W ocenie WSA działania spółki podejmowane w celu uniknięcia ryzyk, takich jak dodatkowe koszty oczyszczania wody czy zagrożenie brakiem dostępu do jej ujęcia, spełniają przesłanki uznania ich za pośrednie koszty uzyskania przychodów. Powinny być zatem potrącalne w dacie ich poniesienia, zgodnie z art. 15 ust. 4d ustawy o CIT.

Dobrowolność wydatku nie ma znaczenia

Tego samego zdania był Naczelny Sąd Administracyjny.

- Większość wydatków ponoszonych przez podatników ma charakter dobrowolny. Przyjmując rozumowanie organu podatkowego, moglibyśmy powiedzieć, że wszystkie wydatki, chociażby na reklamę, nie mogą być kosztem podatkowym, bo przecież podatnik może sprzedawać swoje towary bez reklam – zwrócił uwagę sędzia Tomasz Kolanowski.

Wyrok NSA z 30 lipca 2025 r., sygn. akt II FSK 1430/22