Zakaz odliczania VAT przez branżę turystyczną sprzeczny z prawem UE

Weronika Nazarkiewicz z kancelarii Staniek & Partners zauważa z kolei, że dzięki rozstrzygnięciu NSA podatnicy zyskują realną możliwość skutecznej obrony swoich praw. – Ugruntowana linia orzecznicza NSA powinna być traktowana jako silna zachęta do aktywnego dochodzenia prawa do odliczenia VAT od nabywanych usług gastronomicznych, jeżeli są one elementem opodatkowanej usługi turystyki – wskazuje ekspertka.

Niesłusznie uchylony przepis to problem dla branży turystycznej

W najnowszym wyroku NSA – kolejny już raz – stwierdził, że uchylenie w 2008 r. art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o VAT było naruszeniem klauzuli standstill wynikającej z art. 176 dyrektywy 2006/112/WE. Rozszerzało bowiem ograniczenia prawa do odliczenia VAT w porównaniu ze stanem sprzed przystąpienia Polski do UE.

Uchylony przepis umożliwiał odliczenie podatku naliczonego z tytułu nabycia usług noclegowych i gastronomicznych, jeśli zostały one nabyte przez podatników świadczących usługi turystyki opodatkowane na zasadach innych niż określone w art. 119 ustawy o VAT. W tym ostatnim przepisie unormowano szczególną procedurę opodatkowania usług turystyki – opodatkowanie marży. Korzystanie z tej preferencji nie pozwala odliczać podatku naliczonego. Jednak w sprawie, która ostatnio trafiła na wokandę NSA, chodziło o spółkę hotelową, która – mimo że świadczy usługi turystyki – nie korzysta z rozliczenia na zasadach określonych w art. 119 ustawy o VAT.

Gdy w 2004 r. Polska weszła do UE, ustawa o VAT przewidywała ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego przy nabyciu usług noclegowych i gastronomicznych. Jednak nie dotyczyło ono przypadków, gdy usługi te były częścią usługi turystyki, opodatkowanej na innych zasadach niż VAT od marży.

Na mocy nowelizacji z 2008 r. (Dz.U. z 2008 r. nr 209, poz. 1320) wyłączenie to uchylono. Przed 1 grudnia 2008 r. (kiedy nowelizacja weszła w życie) polska ustawa o VAT umożliwiała więc podatnikom z branży turystycznej odliczanie VAT od usług noclegowych i gastronomicznych, a po tej dacie odliczenie stało się niemożliwe.

Od lat sądy administracyjne orzekają, że uchylenie art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o VAT było niezgodne z prawem unijnym. Takie stanowisko zajął NSA m.in. w wyroku z 3 listopada 2020 r. (sygn. akt I FSK 192/18). Chodziło wtedy o prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu śniadań, które spółka zapewniająca miejsca krótkotrwałego zakwaterowania nabywała od swojego kontrahenta w celu ich dalszej odsprzedaży na rzecz klientów.

Dyrektor KIS twierdził, że spółce to prawo nie przysługuje – nawet jeśli nabywane posiłki służą wykonywaniu czynności opodatkowanych. Krakowski WSA (sygn. akt I SA/Kr 852/17) uznał natomiast, że może ona odliczyć VAT.

Zwrócił przede wszystkim uwagę na ścisły związek nabywania usług gastronomicznych z czynnościami opodatkowanymi i stwierdził, że istniejące wcześniej prawo do odliczenia zostało wyeliminowane z krajowego porządku prawnego z naruszeniem klauzuli standstill. Klauzula ta zakazuje państwom członkowskim zaostrzania przepisów w zakresie prawa do odliczenia VAT po przystąpieniu do UE, jeśli wcześniej istniały regulacje korzystniejsze dla podatników

Wyroki korzystne dla podatników z branży turystycznej

Tego samego zdania był NSA. Podobnie sąd ten orzekł m.in. w wyroku z 25 kwietnia 2017 r. (sygn. akt I FSK 1637/15), 18 października 2019 r. (sygn. akt I FSK 1921/16) i 22 listopada 2019 r. (sygn. akt I FSK 1259/17).

Słuszność takiego podejścia potwierdził 2 maja 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wydając wyrok w sprawie C-225/18. Orzekł, że rozszerzenie polskiego zakazu od 1 grudnia 2008 r. i w efekcie pozbawienie podatników świadczących usługi turystyki prawa do odzyskania VAT od usług gastronomicznych i noclegowych naruszyło unijną dyrektywę.

Skarbówka ma na ten temat odmienne zdanie. Przekonała się o tym spółka realizująca budowę hotelu, która zamierza świadczyć usługi noclegowe obejmujące śniadania wliczone w cenę pokoju, a czasami również pełne wyżywienie.

Posiłki te będą nabywane od zewnętrznych dostawców. Dodatkowo w hotelu będzie funkcjonowała restauracja prowadzona przez podmiot zewnętrzny. W związku z tym może dojść do sytuacji, w której gość hotelowy zamówi posiłek w restauracji i poprosi o dopisanie jego ceny do rachunku za nocleg. W takim przypadku restauracja wystawi fakturę spółce, a ta z kolei obciąży gościa. Spółka przewiduje również organizację wydarzeń takich jak konferencje, wesela czy szkolenia, w ramach których będą oferowane posiłki zakupione od zewnętrznych podmiotów (restauracji i dostawców cateringu). Jej zdaniem ma ona prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupionych usług gastronomicznych odsprzedawanych gościom.

Nie zgodził się z tym dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. W interpretacji indywidualnej wydanej w listopadzie 2020 r. – a więc już po wyroku TSUE i licznych orzeczeniach NSA – wskazał, że zgodnie z art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia usług gastronomicznych i noclegowych, z wyjątkiem ściśle określonych sytuacji, które nie mają zastosowania w przypadku spółki.

Naruszenie prawa UE

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie (sygn. akt I SA/Kr 140/21) uchylił interpretację dyrektora KIS. Stwierdził, że usługi świadczone przez spółkę mieszczą się w pojęciu usług turystyki, o których mowa w uchylonym art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o VAT.

WSA wskazał, że skoro przed uchyleniem przepisu prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia usług gastronomicznych przysługiwało podatnikom świadczącym usługi turystyki, to uchylenie tego wyjątku po wejściu Polski do UE było niezgodne z prawem unijnym.

NSA zgodził się ze stanowiskiem sądu I instancji. Orzekł (sygn. akt I FSK 1063/22), że interpretacja organu podatkowego naruszała klauzulę standstill w odniesieniu do wyłączenia odliczania podatku naliczonego od usług gastronomicznych wchodzących w skład usługi turystyki. Uznał, że spółka świadczyła usługi dające jej prawo do odliczenia. ©℗

Podejście organów podatkowych jest nieuprawnione

W świetle konsekwentnego orzecznictwa sądów administracyjnych należy uznać, że pomimo uchylenia art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o VAT podatnicy nadal mogą korzystać z prawa do odliczenia VAT, jeśli spełniają przesłanki określone w tym przepisie. Szczególnie ważne jest, że prawo to dotyczy nie tylko podatników działających w branży turystycznej przed 1 grudnia 2008 r., lecz także tych, którzy rozpoczęli działalność później.

W pełni zgadzam się ze stanowiskiem NSA. Uchylenie tego przepisu po akcesji Polski do UE stanowiło niedopuszczalne pogorszenie sytuacji podatników wbrew unijnym regulacjom. Tymczasem organy podatkowe nadal trwają przy literalnej wykładni krajowej ustawy, pomijając zasady prawa unijnego. To podejście należy uznać za nieuprawnione.

Podatnicy działający w branży turystycznej, którzy są w takiej sytuacji – np. hotelarze oferujący posiłki jako część usługi noclegowej – powinni rozważyć złożenie wniosku o interpretację indywidualną, wskazując na jednolite orzecznictwo NSA. Należy się jednak liczyć z tym, że pozytywne rozstrzygnięcie zapadnie dopiero na etapie sądowym. ©℗

Fiskus powinien respektować dorobek orzeczniczy

Trybunał już ponad sześć lat temu, a polskie sądy jeszcze wcześniej wskazywały, że wprowadzone 1 grudnia 2008 r. ograniczenie prawa do odliczenia VAT dla podmiotów świadczących usługi turystyki jest niezgodne z prawem unijnym. Organy podatkowe doskonale znają te rozstrzygnięcia, jednak opierając się na obecnym brzmieniu polskiej ustawy o VAT, a także własnych wytycznych, wciąż pomijają fundamentalne zasady wykładni unijnego systemu VAT.

W mojej ocenie dopóki ustawodawca nie zdecyduje się na przywrócenie przepisu obowiązującego do 30 listopada 2008 r. lub minister finansów nie wyda jednoznacznego stanowiska w formie interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych, organy podatkowe będą nadal odmawiać stosowania się do orzeczenia trybunału. Jest to o tyle niepokojące, że choć wyroki TSUE formalnie wiążą jedynie sądy, administracja podatkowa powinna kierować się jednak zasadą zgodności krajowego prawa z unijnym i respektować krajowy oraz unijny dorobek orzeczniczy. ©℗

orzecznictwo