Doradcy podatkowi wygrali z fiskusem walkę o MDR

Wyrok dotyczy wyłącznie doradców podatkowych, bo wniosek do trybunału złożyła Krajowa Rada Doradców Podatkowych, a trybunał był związany zakresem tej skargi. Nie odnosi się więc do innych promotorów (np. adwokatów, radców prawnych) ani innych wspomagających (np. księgowych).

Trybunał odniósł się natomiast do raportowania schematów zarówno ustandaryzowanych, możliwych do wdrożenia u więcej niż jednego podatnika, jak i szytych na miarę, czyli dostosowanych do potrzeb danego klienta.

TK podkreślił, że doradcy podatkowi, zgodnie z art. 17 ust. 1 konstytucji, powinni działać w granicach interesu publicznego i jego ochrony. Natomiast celem ich pracy powinno być świadczenie usług uwzględniające dobro i bezpieczeństwo ich klientów.

W związku z tym przepisy prawa podatkowego regulujące tajemnicę zawodową powinny charakteryzować się szczególnie wysokim standardem, gwarantującym pewność prawną podatnikom i obsługującym ich doradcom. „Trybunał uznał, że zaskarżone przepisy tego standardu nie spełniają” – uzasadnił wyrok sędzia Rafał Wojciechowski.

Wyjaśnił, że ustawodawca nie spełnił przesłanek dotyczących trybu i warunków, na jakich może dojść do wyłączenia z tajemnicy zawodowej.

Nie tylko w Polsce

Przypomnijmy, że przepisy o raportowaniu schematów (ang. mandatory disclosure rules – MDR) zakwestionował już wcześniej także belgijski Trybunał Konstytucyjny (w wyrokach z 15 września 2022 r. i 20 lipca 2023 r.). On również uznał je za niekonstytucyjne w zakresie, w jakim naruszają one tajemnicę zawodową.

Głos w sprawie zabrał także 8 grudnia 2022 r. Trybunał Sprawiedliwości UE (sygn. akt C-694/20). Orzekł, że nałożony na adwokatów w Belgii obowiązek informowania pozostałych pośredników zaangażowanych w transgraniczny schemat podatkowy o konieczności jego zgłoszenia fiskusowi narusza prawo do poszanowania komunikacji między adwokatem a jego klientem.

Na to rozstrzygnięcie powołał się wczoraj polski TK.

Skarga konstytucyjna

Zasadniczo prawników wiąże tajemnica zawodowa, ale zgodnie z art. 86b ordynacji podatkowej klient może ich z niej zwolnić. Ordynacja określa też sytuacje, w których przekazanie informacji nie stanowi naruszenia tajemnicy zawodowej (art. 86b par. 7). Chodzi m.in. o zgłaszanie szefowi KAS schematów standaryzowanych.

Przepisy te od początku (zasadniczo weszły w życie w Polsce od 2019 r.) były nie tylko krytykowane, lecz także uważane za niekonstytucyjne. W skardze do trybunału (złożonej w grudniu 2019 r.) Krajowa Rada Doradców Podatkowych podnosiła, że ich obowiązywanie jest nie do pogodzenia z zasadami funkcjonowania zawodu zaufania publicznego, jakim jest profesja doradcy podatkowego. Przekonywała, że z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej może zwolnić tylko sąd (zgodnie z art. 180 kodeksu postępowania karnego).

KRDP kwestionowała też zbyt krótki, tj. 38-dniowy okres vacatio legis, szczególnie że należało też raportować schematy wstecz.

– Co więcej, wprowadzone przepisy są na tyle niejasne, że Ministerstwo Finansów pod koniec grudnia 2019 r. musiało wydać objaśnienia podatkowe w tym zakresie. Ale i one nie rozwiały wszystkich wątpliwości – mówił podczas rozprawy Bartosz Kubista, adwokat, doradca podatkowy i pełnomocnik KRDP.

Podkreślał, że wcale nie było potrzeby pośpiechu we wdrażaniu przepisów o MDR, bo unijna dyrektywa dawała na to czas do końca 2019 r.

KRDP zakwestionowała też obowiązek zgłaszania MDR z okresów sprzed wejścia w życie przepisów, czyli sprzed 2019 r. Argumentowała, że naruszało to zasadę niedziałania prawa wstecz (łac. lex retro non agit).

Uchylone przepisy

Trybunał Konstytucyjny zgodził się wczoraj z KRDR w dwóch kwestiach. Po pierwsze, uznał za niekonstytucyjne zobowiązanie wbrew tajemnicy zawodowej do przekazywania przez doradców podatkowych schematów indywidualnych tworzonych na zlecenie klienta, jak również tych ustrukturyzowanych.

Po drugie, za niezgodne z ustawą zasadniczą uznał przepis, który nakazywał raportowanie MDR wstecz – ale tylko w zakresie schematów krajowych (należało je zaraportować, jeżeli ich wdrażanie rozpoczęło się po 1 listopada 2018 r.).

W pozostałym zakresie trybunał umorzył postępowanie. Wyjaśnił, że wsteczne raportowanie schematów transgranicznych wynikało z unijnej dyrektywy.

Przypomnijmy, że przepisy o MDR wymagają zgłaszania nie tylko schematów transgranicznych, lecz także krajowych.

Nakładają one obowiązek składania informacji MDR-1 przede wszystkim na promotorów, czyli doradców podatkowych, adwokatów, radców prawnych i innych profesjonalistów. Muszą oni to zrobić w ciągu 30 dni od udostępnienia schematu, przygotowania go do wdrożenia albo dokonania pierwszej czynności związanej z takim wdrożeniem – w zależności od tego, co nastąpiło najwcześniej.

Jeśli promotor tego nie uczyni, obowiązek przechodzi kolejno na korzystających (podatników) i wspomagających. ©℗

Przepisy powinny być w całości uchylone

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego potwierdza w całości zasadność skargi, którą miałem przyjemność złożyć w imieniu Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Skarga dotyczyła naruszenia przepisów dotyczących tajemnicy zawodów zaufania publicznego, takich jak doradcy podatkowi, radcowie prawni i adwokaci, w kontekście regulacji dotyczących raportowania schematów podatkowych (choć wyrok odnosi się wyłącznie do przepisów o zawodzie doradcy podatkowego, bo TK był związany zakresem skargi). Przepisy te są niejasne, nieczytelne i budzą wątpliwości o charakterze zasadniczym, dlatego powinny być w całości uchylone. Uznaję ten wyrok za sukces, ale chciałbym podkreślić, że jest to dopiero pierwszy krok w kierunku wyeliminowania tego typu regulacji z polskiego porządku prawnego w przyszłości.

orzecznictwo