Urzędy mają pięć lat na wydanie decyzji w sprawie odpowiedzialności spadkobiercy za zobowiązania spadkodawcy. To teza wczorajszej uchwały NSA (sygn. akt II FPS 6/15). Siedmiu sędziów stwierdziło, że decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkodawcy ma charakter deklaratoryjny (określający) i w związku z tym fiskus ma na jej wydanie pięć lat a nie trzy.
Decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy może zostać wydana do czasu przedawnienia zobowiązania podatkowego spadkodawcy. Termin ten ulega zawieszeniu od dnia od dnia śmierci do dnia uprawomocnienia się postanowienia sadu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie dłużej jednak niż na dwa lata.
Uchwała pozostaje aktualna mimo nowelizacji, która weszła w życie 1 stycznia 2016 r.
Przegrał więc pogląd, że decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy jest decyzją konstytutywną (ustalającą) i powinna zostać wydana w ciągu trzech lat od śmierci spadkodawcy. Takie stanowisko byłoby korzystniejsze dla podatników, bo zdarza się, że organy podatkowe nie zdążą wydać decyzji w ciągu trzech lat. Wówczas sprawa się przedawnia.
Przegrał więc pogląd, że decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy jest decyzją konstytutywną (ustalającą) i powinna zostać wydana w ciągu trzech lat od śmierci spadkodawcy.
Takie stanowisko byłoby korzystniejsze dla podatników, bo zdarza się, że organy podatkowe nie zdążą wydać decyzji w ciągu trzech lat. Wówczas sprawa się przedawnia.
Minusem tego rozwiązania byłoby jednak to, że jeśli urząd zmieściłby się w trzyletnim terminie, to zobowiązanie przedawniałoby się dopiero po ośmiu latach. Organ miałby bowiem trzy lata na wydanie decyzji i dopiero od momentu jej doręczenia liczyłby się pięcioletni termin przedawnienia.
Obydwa sprzeczne ze sobą stanowiska wyraźnie zarysowały się w dotychczasowym orzecznictwie. Sprzeczne wyroki zapadały zarówno w sądach wojewódzkich, jak i Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Dlatego prezes
NSA skierował sprawę pod uchwałę.
Według radcy prawnego Przemysława Antasa uchwała o odmiennej treści nie zmieniłaby jednak sytuacji tych podatników, którzy na podstawie ostatecznych decyzji zapłacili już
podatek. Uchwała nie stanowiłaby bowiem przesłanki do wznowienia zakończonych już postępowań czy stwierdzenia ich nieważności.
Argumenty za trzema latami
Obowiązek wydania przez urząd decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy za zobowiązania podatkowe spadkodawcy wynika z m.in. art. 100 ordynacji podatkowej. Spadkobiercy są zobowiązani do uregulowania zobowiązań w terminie 14 dni od dnia doręczenia im decyzji. Dopóki nie otrzymają decyzji, dopóty nie muszą regulować
podatku.
Za tym, żeby decyzje te były wydawane w ciągu trzech lat (zgodnie z m.in. 68 par. 1 ordynacji), przemawiały liczne argumenty. Jednym z nich było to, że organy podatkowe najpierw przeprowadzają postępowanie podatkowe, a dopiero potem ustalają wysokość zobowiązania poszczególnych spadkobierców. Na dodatek, biorąc pod uwagę możliwości przewidziane w przepisach
prawa cywilnego (odrzucenie spadku, przyjęcie wprost, przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) zobowiązanie u spadkobiercy może w ogóle nie wystąpić albo jego wysokość może być inna niż zobowiązanie spadkodawcy. To jest ustalane dopiero w decyzji – argumentowali zwolennicy tego poglądu.
Zwracali też uwagę na 14-dniowy termin na zapłatę zobowiązania, który jest charakterystyczny dla decyzji ustalających. Powoływano się także na uchwałę
NSA z 1999 r. (sygn. akt FPS 6/99), z której wynika, że decyzje deklaratoryjne (wydawane w ciągu 5 lat) są wydawane wyłącznie wtedy, gdy ich adresat był uprzednio zobowiązany sam obliczyć podatek i go zapłacić, a u spadkobierców jest inaczej – to organ oblicza podatek i podaje go w swojej decyzji. Taki pogląd był reprezentowany m.in. w wyrokach NSA o sygn. akt I FSK 230/14, II FSK 1653/10, II FSK 1654/10, II FSK 1655/10.
Przeważył jednak pogląd, że są to decyzje o charakterze deklaratoryjnym, co oznacza, że mogą być wydawane w ciągu pięciu lat, czyli do czasu przedawnienia zobowiązania podatkowego (art. 70 par. 1 ordynacji podatkowej).
Za tym stanowiskiem przemówiło to, że spadkobiercy podatnika przejmują majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Przechodzą one na spadkobiercę z chwilą śmierci spadkodawcy, bez konieczności wydawania jakiegokolwiek rozstrzygnięcia. Decyzja zaś o odpowiedzialności ma charakter wyłącznie porządkujący, określa zakres i wysokość zobowiązania, ale go nie tworzy– argumentowali zwolennicy tej tezy. Takie stanowisko zostało wyrażone m.in. w wyrokach NSA o sygn. akt II FSK 2384/10, II FSK 2385/10, II FSK 2386/10
Zdaniem Przemysława Antasa, uchwała jest słuszna. – Decyzja o odpowiedzialności spadkobierców stwierdza stan zastany po śmierci podatnika i nie powinna być uznawana za akt kreujący nowe zobowiązania spadkobierców. Jej wydanie jest konieczne, bo różny może być udział spadkobiercy w spadku, a więc także długach podatkowych – tłumaczy ekspert.
Jego zdaniem deklaratoryjny charakter tej decyzji potwierdza także przepis o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia do czasu stwierdzenia spadku (art. 99 ordynacji). Odwołuje się on do terminu, o którym mowa w art. 70 ordynacji (pięć lat), a nie w art. 68 par. 1 (trzy lata).
Uchwała NSA z 23 maja 2016 r., sygn. akt II FPS 6/15.
Subskrybuj nas na Youtube
