Urząd nie może odmówić gminie prawa do odjęcia podatku naliczonego, powołując się na to, że nie uwzględniła ona w korekcie deklaracji rozliczeń zakładu i jednostki budżetowej – wynika z precedensowego wyroku WSA w Gdańsku.
W orzeczeniu z 27 kwietnia br. (sygn. akt I SA/Gd 273/16) sąd dodał, że jeżeli fiskus uzna korektę za błędną, powinien sam wskazać, jakie jest prawidłowe rozliczenie, wydając stosowną decyzję.
Odmowa fiskusa
Sprawa dotyczyła gminy, która złożyła korektę deklaracji VAT za poszczególne miesiące 2010 r. i zażądała zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym na rachunek bankowy. W korekcie uwzględniła kwoty podatku wynikające z faktur dokumentujących wydatki na budowę i przebudowę kanalizacji. Gdy sieć kanalizacji powstała, gmina udostępniła ją nieodpłatnie zakładowi budżetowemu, a ten wykorzystywał ją do świadczenia odpłatnych usług zbiorowego dostarczania wody (czyli do prowadzenia działalności gospodarczej).
Początkowo ani gmina, ani zakład nie odliczyli VAT od zakupów. Potem jednak gmina doszła do wniosku, że takie prawo jej przysługuje, i złożyła korektę deklaracji. Powołała się m.in. na uchwałę NSA z 26 października 2015 r. (sygn. akt I FPS 4/15), z której wynika, że jednostki samorządu terytorialnego mają prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z budową infrastruktury, która jest nieodpłatnie przekazana do gminnego zakładu budżetowego i służy temu zakładowi do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT.
Samorządy zniechęcane do korygowania VAT wstecz
Samorządy zniechęcane do korygowania VAT wstecz

Zobacz również
Organy podatkowe uznały jednak, że gmina nie ma prawa odliczyć VAT od wydatków na budowę kanalizacji. Uważały, że miałaby ona takie prawo jedynie w sytuacji, gdyby za okresy, których dotyczy zwrot, uwzględniła rozliczenia zarówno swoje, jak i swoich jednostek organizacyjnych. A zatem warunkiem odliczenia miała być centralizacja rozliczeń VAT gminy, jej zakładu budżetowego i jednostek budżetowych. Fiskus twierdził, że nie można części rozliczeń VAT dokonywać w modelu scentralizowanym (wspólnie – gmina i jej jednostki), a części w modelu zdecentralizowanym (gmina odrębnie i jej jednostki odrębnie).
Przesądziła uchwała
Gdy sprawa trafiła do WSA w Gdańsku, ten, czując się związany uchwałą NSA, zgodził się ze stanowiskiem w niej wyrażonym. Zakwestionował więc twierdzenia organów podatkowych, że warunkiem odliczenia jest centralizacja rozliczeń gminy i jej jednostek organizacyjnych. – Nie można odmawiać gminie prawa do odliczenia podatku naliczonego, powołując się na brak rozliczenia tego podatku w sposób scentralizowany, tj. bez uwzględnienia całościowego rozliczenia podatku przez gminę i podległe jej jednostki budżetowe – orzekł sąd.
Dodał, że jeżeli zdaniem organu podatkowego gmina błędnie rozliczyła VAT, bo nie uwzględniła wszystkich kwot niezbędnych do prawidłowego obliczenia podatku, to powinien zweryfikować to w postępowaniu podatkowym i wydać decyzję, w której określi prawidłową wysokość odliczenia VAT.
Niewygodna zmiana
Tomasz Ciszewski, doradca podatkowy i partner w BT&A Group, zwraca uwagę, że minister finansów przez wiele lat odmawiał jednostkom samorządu terytorialnego prawa do odliczenia podatku VAT od inwestycji, które są wykorzystywane odpłatnie (dla celów czynności opodatkowanych VAT) przez jednostki lub zakłady budżetowe. Argumentował bowiem, że inny podatnik VAT realizował inwestycję (gmina, powiat, województwo), a inny wykorzystywał ją do czynności opodatkowanych (jednostka budżetowa, zakład budżetowy). – Gdy okazało się, że przez te wszystkie lata minister prezentował całkowicie błędne stanowisko, argumentacja się zmieniła – zauważa ekspert. Wyjaśnia, że minister uznał, iż gmina ma prawo do odliczenia VAT, ale musi spełnić dodatkowe kryteria, których – jak podkreśla Tomasz Ciszewski – próżno szukać w uchwałach NSA, wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie gminy Wrocław oraz przepisach o VAT.
– WSA potwierdził na szczęście, że nie ma żadnych dodatkowych kryteriów odliczenia – mówi Tomasz Ciszewski.
Odliczenie bez warunków
– Prawo do odliczenia podatku naliczonego zależy więc tylko od tego, czy dokonując zakupu, gmina działała w charakterze podatnika VAT oraz czy poczyniony zakup posłużył do wykonywania czynności opodatkowanych – podsumowuje Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy i partner w MDDP. To oznacza – dodaje – że nawet jeśli uznać, iż w złożonej korekcie deklaracji gmina powinna była ująć zakupy i sprzedaż dokonane przez zakład budżetowy, to organ podatkowy w wydanej decyzji powinien był owe zakupy i sprzedaż dodać, a nie twierdzić, że z tego powodu gmina traci prawo do odliczenia podatku naliczonego – stwierdza ekspertka.
Andrzej Kapczuk, doradca podatkowy i wspólnik w Thedy & Partners, zwraca jednak uwagę, że orzeczenie tylko częściowo wyjaśnia sprawę. WSA nie przesądził bowiem jednoznacznie, czy w tym konkretnym przypadku konieczna jest pełna centralizacja, czyli konsolidacja rozliczeń VAT uwzględniająca również rozliczenia podatku należnego. – WSA stwierdza tylko, że to do organu podatkowego należy weryfikacja rozliczenia i ewentualnie wydanie decyzji wymiarowej – zauważa Andrzej Kapczuk. ©?
Zmiany dopiero od 2017 r.
Centralizacja rozliczeń gmin oraz ich jednostek i zakładów budżetowych będzie skutkiem przełomowego wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 29 września 2015 r. ws. gminy Wrocław (C-276/14), w którym TSUE uznał, że podatnikiem VAT jest gmina, a nie jej jednostka budżetowa.
Jak zapewniło Ministerstwo Finansów w komunikacie po tym wyroku, dotychczasowe, odrębne rozliczenia gmin i ich jednostek nie będą kwestionowane. Resort zastrzegł przy tym, że jeżeli gminy chciałyby scentralizować swoje przeszłe rozliczenia, to muszą nimi objąć cały 5-letni nieprzedawniony okres.
Stanowisko to powtórzył w projekcie specustawy, która ma uregulować zasady centralizacji. Projekt, przedstawiony w styczniu br., zakłada, że nastąpi ona od 2017 r. i że samorządy co do zasady nie będą centralizowały swoich wcześniejszych rozliczeń. Dzięki temu nie musiałyby również zwracać VAT finansowanego w ramach projektów unijnych ze środków publicznych.
Do tej pory projektu nie przyjął jeszcze rząd.
ORZECZNICTWO
Wyrok WSA w Gdańsku z 27 kwietnia 2016 r., sygn. akt I SA/Gd 273/16. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia