Zasadą jest, że rolnicy nie płacą podatku dochodowego od działalności rolniczej (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT). Wyjątkiem są przychody z działów specjalnych produkcji rolnej.
ikona lupy />
Opodatkowanie rolników podatkiem dochodowym / Dziennik Gazeta Prawna
ikona lupy />
Opodatkowanie rolników / Dziennik Gazeta Prawna
Należy jednak pamiętać, że wyłączenie z PIT dotyczy wyłącznie rolników wytwarzających, a następnie sprzedających nieprzetworzone produkty roślinne lub zwierzęce (czyli w stanie naturalnym) z własnych upraw, hodowli lub chowu.
Szara strefa
A co ze sprzedażą produktów przetworzonych? W świetle ustawy o PIT nie jest to działalność rolnicza, co oznacza, że należy od niej odprowadzać podatek dochodowy. Sęk w tym, że wielu rolników dotychczas tego nie robiło, a sprzedaż odbywała się w szarej strefie.
Od 1 stycznia 2016 r. rolnicy, którzy nie chcą narażać się na konflikt z fiskusem, mogą wybrać opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (w skrócie: ryczałt ewidencjonowany) i na dodatek płacić go według bardzo niskiej stawki, wynoszącej 2 proc. od przychodów.
Kasy fiskalne dla rolników?
Kasy fiskalne dla rolników?

Zobacz również
Na marginesie - art. 20 ust. 1c pkt 5 ustawy o PIT może być w tym zakresie mylący, ponieważ mówi o zakazie uzyskiwania innych przychodów ze źródła, o ktorym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3, czyli z pozarolniczej działalności gospodarczej. Mogłoby to sugerować, że osobista sprzedaż przetworzonych produktów rolnych jest również taką działalnością gospodarczą. Tak nie jest, ponieważ art. 20 ust. 1c ustawy o PIT jednoznacznie wskazuje, że należy traktować te przychody jako pochodzące z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9. Ma to istotne znaczenie, bo oznacza, że do samodzielnej sprzedaży własnych produktów rolnych w ogóle nie odnoszą się przepisy dotyczące działalności gospodarczej.
Prawa do ryczałtu nie wyklucza natomiast uzyskiwanie równolegle przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej, ponieważ są one wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT, a nie w pkt 3 tego artykułu.
Przepisy nie przewidują możliwości sprzedaży nawet niewielkich ilości przetworzonych produktów rolnych bez opodatkowania. Kto nie spełnia wspomnianych warunków albo nie zdecyduje się na ryczałt, musi płacić podatek od dochodu na zasadach ogólnych, według skali podatkowej (18 proc. lub 32 proc.). Zasadniczo oznacza to konieczność odprowadzania do urzędu skarbowego dużo wyższej daniny, chyba że rolnik ponosiłby koszty wyższe od uzyskiwanych przychodów (wówczas miałby stratę i nie musiałby w ogóle płacić podatku). Należy pamiętać, że podatku na zasadach ogólnych nie płaci się od dochodu nieprzekraczającego w skali roku 3091 zł.
Jakie produkty
Ryczałt dotyczy wyłącznie przychodów ze sprzedaży produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu. Chodzi o produkty przetworzone, ponieważ sprzedaż produktów w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) w ogóle nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym (art. 2 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o PIT).
Za produkt roślinny pochodzący z własnej uprawy uważa się również mąkę wytworzoną ze zboża pochodzącego z własnej uprawy, co wynika wprost z art. 20 ust. 1d ustawy o PIT.
Nie wiadomo, dlaczego przepis mówi o mące, a nie wspomniano też o kaszach, płatkach zbożowych, otrębach, których technologia produkcji jest bardzo zbliżona do produkcji mąki i może również odbywać się sposobem domowym (nieprzemysłowym).
Ryczałt nie dotyczy natomiast produktów z działów specjalnych produkcji rolnej ani opodatkowanych podatkiem akcyzowym (np. napojów alkoholowych).
Jaka sprzedaż
Opodatkowane ryczałtem nie są uprawa, hodowla ani chów, lecz przychody ze sprzedaży produktów pochodzących z tego źródła. Sprzedaż ta:
1) nie może być wykonywana na rzecz osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej ani na rzecz osób fizycznych na potrzeby prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej (a więc kupującymi nie mogą być np. szkoły, przedszkola, sklepy, szpitale, stołówki, restauracje);
2) musi być prowadzona samodzielnie, bez zatrudniania innych osób na podstawie umów o pracę, umów-zleceń, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze;
3) musi być ewidencjonowana;
4) musi się odbywać wyłącznie:
- w miejscach, w których produkty te zostały wytworzone, a więc w gospodarstwach,
- na targowiskach, przez które rozumie się wszelkie miejsca przeznaczone do prowadzenia handlu, z wyjątkiem sprzedaży dokonywanej w budynkach lub w ich częściach, co oznacza, że nie może to być np. zadaszona hala targowa. PRZYKŁAD 1
Nowe przepisy pozwalają natomiast na sprzedaż własnych przetworzonych produktów rolnych w ramach wspólnej własności, wspólnego użytkowania upraw, hodowli lub chowu lub w ramach wspólnego przedsięwzięcia.
Bez rachunków
Rolnicy sprzedający produkty roślinne i zwierzęce pochodzące z własnej uprawy, hodowli lub chowu, nieprzerobione lub nieprzetworzone sposobem przemysłowym, nie muszą wystawiać rachunków, gdy sprzedają je:
- w miejscach, w których produkty te zostały wytworzone, lub
- na targowiskach, przez które rozumie się wszelkie miejsca przeznaczone do prowadzenia handlu, z wyjątkiem sprzedaży dokonywanej w budynkach lub w ich częściach.
Wynika to z art. 87 par. 2 ordynacji podatkowej. Taki obowiązek natomiast istnieje, gdy sprzedaż jest dokonywana w odrębnych, stałych miejscach sprzedaży poza obrębem uprawy, hodowli lub chowu, ale wtedy wykluczony jest ryczałt ewidencjonowany.
Tylko z ewidencją
Warunkiem opłacania ryczałtu od przychodów ze sprzedaży własnych przetworzonych produktów rolnych jest także prowadzenie ewidencji sprzedaży produktów roślinnych i zwierzęcych. Trzeba ją prowadzić odrębnie, za każdy rok podatkowy, zapisując dzienne przychody w każdym dniu sprzedaży. Należy wpisywać:
- numer kolejnego wpisu,
- datę uzyskania przychodu,
- kwotę przychodu,
- przychód narastająco od początku roku.
Samą ewidencję należy przechowywać w miejscu sprzedaży przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych.
Nie trzeba natomiast mieć ewidencji przychodów ani ewidencji wyposażenia, które zasadniczo muszą prowadzić podatnicy ryczałtu ewidencjonowanego. Zwolnienie z tego obowiązku wynika z art. 15 ust. 3 i ust. 3a ustawy o ryczałcie.
Rolnik, który nie prowadzi ewidencji sprzedaży produktów roślinnych i zwierzęcych lub prowadzi ją niezgodnie z przepisami (a ściślej z warunkami wymaganymi do uznania jej za dowód w postępowaniu podatkowym):
- utraci prawo do ryczałtu (art. 22 ust. 3 ustawy o ryczałcie) oraz
- zapłaci od niezaewidencjonowanego przychodu ryczałt w wysokości pięciokrotności stawki 2 proc.; będzie więc musiał oddać do urzędu 10 proc., a wysokość przychodu określi sam urząd skarbowy.
Prowadzenie ewidencji jest także warunkiem uznania tego rodzaju sprzedaży za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT. Jest to istotne dla podatników rozliczających się z tego tytułu na zasadach ogólnych. Jeżeli nie chcą, aby łączyć tych przychodów z pozarolniczą działalnością gospodarczą, muszą prowadzić ewidencję sprzedaży. W przeciwnym razie przychody z obu tytułów zostaną połączone – jako działalność gospodarcza. Może być to istotne np. wtedy, gdy rentowność obu źródeł jest różna i podatnicy nie chcą np. łączyć straty z jednego źródła z dochodem z drugiego.
Limit przychodów
Prawa do ryczałtu nie ma rolnik, który w roku poprzedzającym dany rok podatkowy (a zatem w 2015 r.) uzyskał z tego tytułu ponad 150 tys. euro. PRZYKŁAD 2
Jeżeli rolnik korzystał z karty podatkowej w 2015 r., to przychody opodatkowane w formie karty podatkowej oblicza się wyłącznie na podstawie wystawionych faktur lub rachunków.
Do rolników odnoszą się również pozostałe zastrzeżenia zawarte w art. 6 ust. 4 i 5 ustawy o ryczałcie, a więc także te dotyczące limitu przychodów uzyskiwanych w spółce. Należy jednak pamiętać, że działania w spółce wiążą się najczęściej z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej, co z kolei wyklucza możliwość korzystania z ryczałtu przez rolnika samodzielnie sprzedającego własne przetworzone produkty.
Stawka i odliczenia
Ryczałt ewidencjonowany polega na opłacaniu podatku od przychodów, a zatem rolnik samodzielnie sprzedający własne produkty przetworzone nie odlicza poniesionych kosztów. W zamian za to płaci ryczałt według bardzo niskiej stawki ryczałtu, bo w wysokości 2 proc. przychodów.
Istnieje natomiast możliwość odliczenia od przychodów pewnych poniesionych wydatków, a niektórych – od wyliczonej już kwoty ryczałtu. RAMKA 2
Od kwoty samego ryczałtu (czyli od podatku, a nie od przychodów) odliczane są składki na ubezpieczenie zdrowotne, opłacone przez rolnika, o ile rolnik nie odliczył ich od podatku dochodowego. Podstawą odliczenia jest art. 13 ustawy o ryczałcie w zw. z art. 27b ust. 1–4 ustawy o PIT. Odliczenie nie jest równe całej kwocie zapłaconej przez podatnika, ponieważ można odliczyć wyłącznie 7,75 proc. podstawy obliczenia składki, choć należy ją opłacać w wysokości 9 proc. tej podstawy.
Przepisy pozwalają odliczyć od kwoty ryczałtu nie tylko składkę zdrowotną zapłaconą do ZUS. Taka możliwość dotyczy też składki zdrowotnej wpłacanej do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego - pod warunkiem że jest ona opłacana na podstawie ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).
Potwierdza to interpretacja indywidualna dyrektora IS w Poznaniu z 2 maja 2013 r. (nr ILPB1 /415-150/13-2/AMN). Wprawdzie chodziło o rolniczkę płacącą ryczałt ewidencjonowany (według stawki 8,5 proc.) od dzierżawy gruntu pod wieżę telefonii komórkowej, ale organ potwierdził, że może ona zmniejszyć kwotę ryczałtu o zapłacone do KRUS składki na ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z art. 27b ust. 2 ustawy o PIT, tj. w wysokości nieprzekraczającej 7,75 proc. podstawy wymiaru składki.
Nie można natomiast odliczać składki zdrowotnej opłacanej na podstawie ustawy z 13 stycznia 2012 r. o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za lata 2012-2016 (Dz.U. z 2012 r. poz. 123 ze zm.).
Wspólnie z małżonkiem
Rolnik, który chciałby płacić 2-proc. ryczałt, nie może zatrudniać innych osób na podstawie umów o pracę, umów-zleceń, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze.
Przepisy nie przewidują także sprzedaży zbiorowej przez producentów rolnych, w formie zbiorowych punktów sprzedaży czy sklepów organizowanych przez rolników.
Prawa do ryczałtu nie wyklucza natomiast sprzedaż własnych przetworzonych produktów rolnych w ramach wspólnej własności, wspólnego użytkowania upraw, hodowli lub chowu lub w ramach wspólnego przedsięwzięcia. Może być to również sprzedaż wspólnie przez małżonków, między którymi istnieje wspólność majątkowa. Mogą oni przy tym zdecydować, że cały przychód ze sprzedaży będzie rozliczać tylko jeden z nich. W tym celu należy złożyć pisemne oświadczenie (art. 12 ust. 6-8a w zw. z art. 12 ust. 9a ustawy o ryczałcie). Składa się je właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego najpóźniej do 20 stycznia roku podatkowego, a w razie rozpoczęcia osiągania przychodów w trakcie roku podatkowego – w terminie pierwszej wpłaty ryczałtu. Wybór jest na cały rok, chyba że w jego trakcie małżonkowie by się rozwiedli albo sąd orzekłby ich separację wraz z podziałem wspólnego majątku.
Oświadczenia nie trzeba ponawiać w kolejnych latach, chyba że do 20 stycznia małżonkowie zawiadomią na piśmie naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z opodatkowania całości przychodu przez jednego z nich.
Karta wykluczona
Nie ma prawa do ryczałtu rolnik, który opłaca podatek w formie karty podatkowej (zabrania tego art. 8 ust. 1 ustawy o ryczałcie ewidencjonowanym). Jest to o tyle istotne, że wielu rolników rozlicza się właśnie na podstawie karty. W ten sposób płacą podatek rolnicy:
- wynajmujący pokoje gościnne i domki turystyczne (także z wydawaniem posiłków), gdy łączna liczba pokoi nie przekracza 12;
- sprzedający piasek, żwir, kamienie, glinkę, torf i inne minerały wchodzące w skład gospodarstwa rolnego;
- świadczący usługi przewozu mleka do punktów skupu, uczniów do szkoły, zrywki i wywózki drewna z lasu do punktów przeładunkowych;
- świadczący usługi w zakresie wytwórczości ludowej i artystycznej;
- świadczący usługi o charakterze agrotechnicznym i przewozowym na rzecz kół łowieckich.
Zasady i warunki opodatkowania w formie karty są określone w części XII tabeli stanowiącej załącznik nr 3 do ustawy o ryczałcie.
Ryczałt a inne przychody
Rolnik opodatkowany ryczałtem może uzyskiwać przychody z innych źródeł podlegających opodatkowaniu na podstawie ustawy o PIT, natomiast nie może ich ze sobą łączyć (art. 3 ustawy o ryczałcie). Oczywiście nie chodzi tu o przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej ani opodatkowane według karty podatkowej, bo to całkowicie wyklucza możliwość korzystania równolegle z ryczałtu ewidencjonowanego.
Niewykluczone natomiast, że rolnik sprzedający samodzielnie własne produkty przetworzone będzie jednocześnie np.:
- zarabiał na prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej (z których dochód jest opodatkowany PIT na zasadach ogólnych),
- uzyskiwał przychody z członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej (opodatkowane również na zasadach ogólnych),
- dostawał wynagrodzenie z umowy o dzieło lub zlecenia (pod warunkiem, że nie podpisał ich w ramach działalności gospodarczej),
- uzyskiwał dochody ze sprzedaży nieruchomości niewchodzących w skład gospodarstwa rolnego lub gruntów, które w związku ze sprzedażą utraciły charakter rolny (w takim wypadku dochód ze sprzedaży jest również opodatkowany PIT na zasadach ogólnych).
Wyliczenie to jest przykładowe, podajemy je dla zobrazowania, jakie przychody można osiągnąć, ale nie należy ich łączyć z przychodami z samodzielnej sprzedaży własnych przetworzonych produktów rolnych.
Rolnik może także dodatkowo zarabiać na najmie, podnajmie, dzierżawie, poddzierżawie lub innych umowach o podobnym charakterze, niezależnie od tego, czy z tego tytułu płaci również ryczałt ewidencjonowany, czy PIT na zasadach ogólnych. Warunkiem jest tylko, aby nie zawierał takich umów w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. W przeciwnym razie nie tylko nie mógłby płacić ryczałtu od najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze (wyklucza to art. 2 ust. 1a ustawy o ryczałcie), lecz także od przychodów ze sprzedaży własnych przetworzonych produktów rolnych.
Oświadczenie o wyborze
Chcąc skorzystać z ryczałtu, należy złożyć pisemne oświadczenie o wyborze tej formy opodatkowania. Należy je złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania, nie później niż do 20 stycznia roku podatkowego. Jeżeli rolnik dopiero rozpocznie sprzedaż własnych przetworzonych produktów rolnych, to oświadczenie składa nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. W przeciwnym razie będzie musiał płacić PIT na zasadach ogólnych, co będzie się wiązać także z obowiązkiem założenia odpowiednich ksiąg podatkowych.
Raz złożonego oświadczenia nie trzeba powtarzać w kolejnych latach, chyba że rolnik wybrałby inną formę opodatkowania (czyli zasady ogólne, co jednak ze względu na wysokość stawki z reguły byłoby dla niego nieopłacalne, chyba że ponosiłby stratę i w ogóle nie musiałby płacić PIT).
Zeznanie roczne
Rolnik, który wybierze opodatkowanie ryczałtem ewidencjonowanym, musi po zakończeniu roku złożyć we właściwym urzędzie skarbowym – do 31 stycznia następnego roku - zeznanie PIT-28 z załącznikami. RAMKA 3
W zeznaniu PIT-28 można równocześnie (w odpowiedniej rubryce) złożyć wniosek o przekazanie 1 proc. należnego podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego. W tym celu należy podać numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego organizacji wybranej z wykazu prowadzonego przez ministra rodziny, pracy i polityki społecznej oraz wysokość kwoty na rzecz tej organizacji (oczywiście nie więcej niż 1 proc. kwoty należnego ryczałtu).
WAŻNE Przepisy pozwalają odliczyć od kwoty ryczałtu nie tylko składkę zdrowotną zapłaconą do ZUS. Taka możliwość dotyczy też składki zdrowotnej wpłacanej do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
WAŻNE Chcąc skorzystać z prawa do 2-proc. ryczałtu, trzeba spełnić podstawowe wymogi dotyczące: samych produktów, sposobu ich przetworzenia, sprzedaży, ewidencjonowania, a także zasad prowadzenia działalności w tym zakresie. Nie można równolegle opłacać podatku w formie karty podatkowej ani uzyskiwać przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.
WAŻNE Warunkiem stosowania ryczałtu jest, aby produkty z własnej uprawy, hodowli lub chowu były przetworzone w sposób inny niż przemysłowy.
! Rolnik, który dopiero rozpocznie w 2016 r. osobistą sprzedaż własnych, przetworzonych produktów, nie straci w trakcie roku prawa do ryczałtu nawet, jeśli jego przychody przekroczą limit 150 000 euro. Spowoduje to natomiast, że nie będzie już mógł korzystać z ryczałtu w roku następnym (tj. 2017 r.).
! Do samodzielnej sprzedaży przetworzonych produktów rolnych z własnej uprawy, hodowli lub chowu w ogóle nie odnoszą się przepisy dotyczące działalności gospodarczej.
RAMKA 2
Nadal bez wędlin i serów
Wprowadzona od 2016 r. preferencyjna forma opodatkowania ma umożliwić rolnikom sprzedającym bezpośrednio przetworzone produkty z własnych upraw, chowu i hodowli wyjście z szarej strefy i nienarażanie się dłużej na ryzyko konfliktu z fiskusem. Ma to być też odpowiedź na rosnące wyraźnie zainteresowanie takimi produktami, bo żywność wyprodukowana w sposób tradycyjny zyskuje wielu zwolenników.
W trakcie sejmowych prac nad ustawą argumentowano, że celem jest „umożliwienie rolnikom nieopodatkowanej i odformalizowanej produkcji i sprzedaży przetworzonych produktów rolnych (np. pieczywo, wędliny, dżemy, kompoty, sery) w niewielkim zakresie”. Takie też pozostało powszechne przekonanie po uchwaleniu nowelizacji z 9 kwietnia 2015 r.
Entuzjazm związany z jej wejściem w życie szybko jednak ostudził główny lekarz weterynarii (GLW). W komunikacie z 7 stycznia 2016 r. przypomniał bowiem, że zmiana w zakresie opodatkowania nie zwalnia rolników z obowiązku przestrzegania wymagań higienicznych w produkcji i obrocie żywnością oraz wymogów dotyczących sprzedaży bezpośredniej,
W odniesieniu do produktów zwierzęcych rolnik musi więc obecnie stosować ustawę z 26 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1577) oraz nowe rozporządzenie z 30 września 2015 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz.U. poz. 1703).
GLW podkreśli jednoznacznie, że rozporządzenie z 30 września 2015 r. wprowadziło możliwość produkcji w ramach sprzedaży bezpośredniej wyłącznie tych produktów pochodzenia zwierzęcego, które zostały uwzględnione w tymże rozporządzeniu. Nowelizacja ustawy podatkowej nie rozszerza tego katalogu.
Co to w praktyce oznacza? Jak poinformował GLW, nowe rozporządzenie z 30 września 2015 r. nie umożliwia wprowadzenia do obrotu w ramach sprzedaży bezpośredniej produktów pochodzenia zwierzęcego przetworzonych, takich jak wędliny, sery itp. I faktycznie – w rozporządzeniu z 30 września 2015 r. próżno szukać tych produktów.
Podobnie jak masła i mleka zsiadłego.
Należy dodać, że tematyka sprzedaży przez rolników konsumentom końcowym nieprzetworzonych oraz przetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego wyprodukowanych we własnych gospodarstwach rolnych została uregulowana także w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz.U. nr 113, poz. 753). Ono również określa wymagania weterynaryjne, z tym że przy prowadzeniu działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej.
RAMKA 2
Odliczenia od przychodów rolnika ryczałtowca
Rolnik może odliczyć od przychodów:
1. Składki ZUS zapłacone w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz osób współpracujących.
2. Stratę, z tym że należy pamiętać, że chodzi o stratę z tego samego źródła przychodów (a zatem z osobistej sprzedaży własnych przetworzonych produktów rolnych), poniesioną w pięciu poprzednich latach (i dotychczas nieodliczoną), gdy rolnik nie korzystał z ryczałtu. Sam ryczałt bowiem wyklucza wykazywanie straty, bo nie pozwala pomniejszyć przychodów o poniesione koszty. Stratę można odliczać już w trakcie roku podatkowego, przy obliczaniu ryczałtu za poszczególne miesiące. Jeżeli rolnik dodatkowo zarabia na najmie, podnajmie, dzierżawie, poddzierżawie lub innych umowach o podobnym charakterze i z tego tytułu również płaci ryczałt ewidencjonowany (według stawki 8,5 proc.), to odlicza składki ZUS i stratę w takim stosunku, w jakim w roku podatkowym pozostają poszczególne przychody opodatkowane różnymi stawkami w ogólnej kwocie przychodów.
3. Wydatki na cele rehabilitacyjne, jeżeli rolnik jest osobą niepełnosprawną lub ma na utrzymaniu osoby niepełnosprawne – na zasadach przewidzianych w art. 26 ust. 7a–7g ustawy o PIT.
4. Dokonane darowizny w maksymalnej wysokości 6 proc. dochodu (a właściwie przychodu, bo rolnik ryczałtowiec nie oblicza dochodu) – na zasadach przewidzianych w art. 26 ust. 5–6h ustawy o PIT. Odliczeniu nie podlegają darowizny na rzecz:
- osób fizycznych,
- osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5 proc., oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.
RAMKA 3
Na jakich formularzach rozlicza się rolnik ryczałtowiec do 31 stycznia następnego roku
Wprowadzona od 2016 r. preferencyjna forma opodatkowania
PIT-28 Zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za mniony rok.
PIT-28/A Informacja o przychodach podatnika z działalności prowadzonej na własne nazwisko, z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze oraz ze sprzedaży przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych.
PIT 28/B Informacja o przychodach podatnika z działalności prowadzonej w formie spółki (spółek) osób fizycznych.
PIT/ Informacja o odliczeniach od dochodu (przychodu) i od podatku w roku podatkowy.
RAMKA 4
To nie działalność gospodarcza
Sprzedaż przez rolników żywności przetworzonej we własnym gospodarstwie nie jest działalnością gospodarczą nie tylko w świetle ustaw o PIT i o ryczałcie, lecz także w rozumieniu:
- ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art. 3 pkt 4); oznacza, że działalność taka nie podlega wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
- ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (art. 1a ust. 2 pkt 3), co oznacza, że rolnicy zarabiający na osobistej sprzedaży własnych produktów przetworzonych nie płacą podatku od nieruchomości według stawek i zasad przewidzianych dla przedsiębiorców (o ile w ogóle wchodziłoby w grę opodatkowanie tą daniną, a nie podatkiem rolnym).
PRZYKŁAD 1
Sprzedaż bez wysyłki
Pan Jan chciałby sprzedawać dżemy własnej produkcji, wysyłając je w paczkach (przesyłki żywnościowe) do klienta. Myśli też o sprzedaży przez internet. Czy będzie miał prawo do 2-proc. ryczałtu ewidencjonowanego?
Nie, nowelizacja z 9 kwietnia 2015 r. wyklucza sprzedaż za pomocą paczek i przesyłek żywnościowych prosto od rolnika. W sprawie sprzedaży za pośrednictwem internetu wypowiedziało się w 2015 r. Ministerstwo Finansów w odpowiedzi dla redakcji farmera.pl: „W katalogu miejsc, w których może odbywać się sprzedaż, nie została wymieniona sprzedaż przez internet. Dokonanie sprzedaży przez internet spowoduje, że źródłem uzyskanych przychodów nie będą tzw. inne źródła, lecz działalność gospodarcza”.
PRZYKŁAD 2
Czego dotyczy limit
Pan Stefan chciałby sprzedawać śmietanę i konfitury własnej produkcji. W ubiegłym roku jednak dzierżawił swoje grunty częściowo pod żwirownię, a częściowo pod farmę wiatrową i zarobił na tym równowartość ponad 150 tys. euro. Czy sprzedając śmietanę i konfitury, może płacić 2-proc. ryczałt?
Tak. Pytanie sprowadza się do tego, czy limit 150 tys. euro dotyczy przychodów z osobistej sprzedaży własnych produktów rolnych, czy całkowitych przychodów uzyskiwanych przez rolnika z jakichkolwiek źródeł. Z art. 6 ust. 4 wynika jednoznacznie, że chodzi o przychody z „tej działalności”, a zatem z działalności wymienionej w ust. 1. Stosując ten przepis odpowiednio do przychodów z osobistej sprzedaży własnych produktów rolnych (jak nakazuje art. 6 ust. 7), należy przyjąć, że limit 150 tys. euro dotyczy tylko przychodów z tej właśnie sprzedaży.
Potwierdza to pośrednio interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 1 lipca 2015 r. (nr ILPB1/4511-1-689/15-2/IM). Wprawdzie dotyczyła ona innego źródła przychodów (dzierżawy gruntów rolnych pod żwirownię), ale istotne są wnioski z niej płynące.
Organ uznał, że rolnik uzyskuje w ten sposób przychody ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT (najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa). Przychody te mogą być opodatkowane ryczałtem ewidencjonowanym (według stawki 8,5 proc.) na podstawie art. 6 ust. 1a ustawy o ryczałcie. Jednak limit 150 tys. euro dotyczy wyłącznie przychodów z działalności wymienionej w ust. 1, czyli z pozarolniczej działalności gospodarczej (a od 1 stycznia 2016 r. także przychodów z osobistej sprzedaży własnych, przetworzonych produktów rolnych).
Limit ten nie odnosi się więc do przychodów z najmu, podnajmu, dzierżawy i poddzierżawy i innych umów o podobnym charakterze – stwierdził dyrektor IS w Poznaniu. To oznacza, że rolnik może płacić ryczałt (8,5 proc.) od przychodów z dzierżawy gruntów rolnych, niezależnie od wysokości uzyskanego przychodu. Nie stoi to na przeszkodzie opłacaniu ryczałtu od przychodów z osobistej sprzedaży własnych, przetworzonych produktów rolnych.
PRZYKŁAD 3
Agroturystyka i konfitury
Pani Jadwiga wynajmuje turystom 5 pokoi gościnnych. Jednocześnie chciałaby sprzedawać im dżemy, konfitury i kompoty, które przygotowuje sama z owoców z własnego sadu. Czy może od przychodów z takiej sprzedaży płacić 2-proc. ryczałt ewidencjonowany?
Nie. Art. 8 ust. 1 ustawy o ryczałcie stanowi, że opodatkowania w tej formie nie stosuje się do podatników opłacających podatek według karty podatkowej. Jedne zastrzeżenie dotyczy art. 6 ust. 1b, ale ten przepis z kolei mówi o przychodach z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, które podlegają opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Tą formą zaś mogą być one objęte tylko pod warunkiem, że umowa najmu, dzierżawy itp. nie jest zawierana w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.
Tymczasem – jak wyjaśnił dyrektor IS w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 9 kwietnia 2014 r. (nr ILPB1/415-26/14-2/TW) - jednym z warunków uprawniających do opodatkowania przychodów z najmu w formie karty podatkowej jest prowadzenie w tym zakresie pozarolniczej działalności gospodarczej. Zgodnie bowiem z pkt 4 części XII tabeli, w formie karty podatkowej mogą być opodatkowane: „usługi hotelarskie polegające na wynajmie pokoi gościnnych i domków turystycznych (w tym wydawanie posiłków), jeżeli łączna liczba pokoi (w tym także w domkach turystycznych) nie przekracza 12”.
Użyte przez ustawodawcę określenie „usługi hotelarskie”, a nie „wynajem pokoi”, oraz zapis art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy jednoznacznie wskazują, że możliwość opodatkowania tą formą dotyczy działalności gospodarczej – usług hotelarskich, a nie wynajmu jako odrębnego od działalności gospodarczej źródła przychodu wymienionego w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Część musi przejść na pełną rachunkowość
Od 1 stycznia 2016 r. pewna grupa podatników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej ma obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych zamiast – jak dotychczas – podatkowej księgi przychodów i rozchodów
Przypomnijmy, że działami specjalnymi produkcji rolnej są: uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin in vitro, fermowa hodowla i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnie drobiu, hodowla i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych, hodowla dżdżownic, hodowla entomofagów, hodowla jedwabników, prowadzenie pasiek oraz hodowla i chów innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym.
Nie stanowią działów specjalnych produkcji rolnej uprawy, hodowla i chów zwierząt w rozmiarach nieprzekraczających wielkości określonych w załączniku nr 2 do ustawy o PIT.
Działy specjalne produkcji rolnej nie są działalnością gospodarczą, są odrębnym źródłem przychodów w rozumieniu ustawy o PIT (art. 10 ust. 1 pkt 4). Jednak przychody te ustala się według takich samych zasad, jak z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Kto ma wybór
Podatnik osiągający przychody z działów specjalnych produkcji rolnej, którego przychody w 2015 r. były niższe niż 1,2 mln euro (5 092 440 zł), ma do wyboru:
- płacić PIT według norm szacunkowych dochodu z określonej powierzchni upraw lub jednostki produkcji zwierzęcej - normy te określa załącznik nr 2 do ustawy o PIT (art. 24 ust. 4 ustawy o PIT),
- prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, wykazując w niej faktycznie uzyskane przychody (art. 15 ust. 1 ustawy o PIT).
Formalnie rolnik może też wybrać prowadzenie ksiąg rachunkowych, ale przy przychodach niższych niż 1,2 mln euro nie jest to obowiązkiem i prawdopodobnie nikt dobrowolnie się na to nie zdecyduje.
Wyboru nie mają rolnicy, których przychody w 2015 r. wyniosły co najmniej równowartość 1,2 mln euro (5 092 440 zł); oni muszą od 1 stycznia 2016 r. prowadzić księgi rachunkowe. Wynika to z dodanego art. 15 ust. 2 ustawy o PIT, który diametralnie zmienia obowiązki podatników w tym zakresie.
Normy szacunkowe
Rolnicy, którzy ustalają dochód z działów specjalnych produkcji rolnej na podstawie norm szacunkowych, wpłacają co miesiąc zaliczki na PIT w wysokości ustalonej decyzją naczelnika urzędu skarbowego. W związku z tym muszą najpierw złożyć deklarację do wymiaru tych zaliczek (PIT-6). Od 2016 r. zmienił się termin jej złożenia. Został on przedłużony z 30 listopada roku poprzedzającego rok podatkowy na 20 stycznia danego roku podatkowego, w którym rolnik będzie płacić PIT od dochodów z działów specjalnych.
Podatnicy, którzy rozpoczynają w ciągu roku prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, mają 7 dni na złożenie deklaracji PIT-6 o rodzajach i rozmiarach zamierzonej produkcji w tym roku.
Zaliczki miesięczne w wysokości ustalonej decyzją naczelnika urzędu można obniżyć o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w danym miesiącu przez rolnika.
Jeżeli rolnik, poza dochodem z działów specjalnych produkcji rolnej, uzyskuje także inne dochody, to płaci od nich zaliczki na PIT (według zasad określonych w art. 44 ustawy o PIT) bez łączenia ich z dochodem z działów specjalnych produkcji rolnej.
Księga podatkowa
Podatnik, który zdecyduje się na prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów (PKPiR), płaci PIT od dochodu obliczonego jako różnica pomiędzy przychodem z działów specjalnych produkcji rolnej a poniesionymi kosztami. Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o PIT różnicę tę koryguje na koniec roku o remanent, czyli:
- powiększa o wartość przyrostu stada zwierząt na koniec roku podatkowego w porównaniu ze stanem na początek roku i
- pomniejsza o wartość ubytków w tym stadzie w ciągu roku podatkowego (art. 24 ust. 4 ustawy o PIT).
W takiej sytuacji nie składa się deklaracji PIT-6. Wynika to z tego, że rolnik nie deklaruje rozmiarów zamierzonej produkcji, tylko wpłaca zaliczki na PIT od dochodu wynikającego z PKPiR. Zaliczki te nie są więc ustalane decyzją naczelnika urzędu skarbowego, a obliczane na podstawie dochodu wynikającego z PKPiR.
O zamiarze założenia i prowadzenia PKPiR (podobnie jak i ksiąg rachunkowych, o ile jest to wyborem rolnika) trzeba zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego przed rozpoczęciem roku podatkowego albo przed rozpoczęciem prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli nastąpiło ono w ciągu roku.
Księgi rachunkowe
Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych przez rolników, których przychody w 2015 r. wyniosły co najmniej równowartość 1,2 mln euro (5 092 440 zł), wynika z nowego art. 15 ust. 2 ustawy o PIT. Sam limit 1,2 mln euro jest zapisany w art. 2 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o rachunkowości (dalej: u.r.). Chodzi o przychody netto (bez VAT) nie tylko ze sprzedaży towarów i produktów, lecz także z operacji finansowych. Towary to, w uproszczeniu mówiąc, to, co rolnik kupił i odsprzedał bez przetworzenia, natomiast produktem jest to, co sam wytworzył lub przetworzył.
Rolnicy, którzy mają obowiązek założenia ksiąg rachunkowych, nie muszą zawiadamiać o ich założeniu urzędu skarbowego, ale ich prowadzenie niewątpliwie wymaga większej wiedzy niż prowadzenie PKPiR. Nie oznacza to jednak, że rolnik ma sporządzać sprawozdania, tak jak np. duże firmy, banki czy firmy ubezpieczeniowe.
Ustawa o rachunkowości przewiduje bowiem duże uproszczenia dla jednostek małych (także osób fizycznych), które w poprzednim roku (a u rozpoczynających działalność - w bieżącym roku) nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
a) 17 mln zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
b) 34 mln zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
c) 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.
Największą korzyścią z uproszczenia jest to, że tacy rolnicy mogą sporządzać skrócone sprawozdanie finansowe, składające się jedynie z: uproszczonego bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej z ograniczoną ilością ujawnień. Nie muszą więc sporządzać: sprawozdania z działalności, zestawienia zmian w kapitale własnym ani rachunku przepływów pieniężnych. Nie muszą też ustalać podatku odroczonego, a leasing mogą rozliczać tak, jak dla celów podatkowych. Zakres informacyjny sprawozdania finansowego dla jednostek małych jest określony w załączniku nr 5 do u.r.
Jeszcze większe uproszczenia mają jednostki mikro, a więc tacy rolnicy, którzy nie przekraczają co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
a) 1,5 mln zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
b) 3 mln zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
c) 10 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.
Zakres informacji, które muszą wykazać jednostki mikro w sprawozdaniu finansowym, określa załącznik nr 4 do u.r.
! Rolnicy, którzy mają obowiązek założenia ksiąg rachunkowych, nie muszą zawiadamiać o ich założeniu urzędu skarbowego.
Kto na księgach, płaci VAT
Rolnicy zarabiający na działach specjalnych produkcji rolnej, którzy od 2016 r. muszą prowadzić księgi rachunkowe, muszą płacić VAT na zasadach ogólnych. Nie spełniają już bowiem kryteriów rolnika ryczałtowego (art. 115-118 ustawy o VAT)
Zgodnie z art. 2 pkt 19 ustawy o VAT przez rolnika ryczałtowego rozumie się rolnika dokonującego dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczącego usługi rolnicze, korzystającego ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, z wyjątkiem rolnika obowiązanego do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Większość - jeśli nie wszyscy rolnicy prowadzący sprzedaż bezpośrednią towarów przetworzonych - spełnia oczywiście definicję rolnika ryczałtowego dla celów VAT. To oznacza, że dokonywane przez nich dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej oraz świadczone przez nich usługi rolnicze są zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT.
Za produkty rolne i usługi rolnicze ustawa o VAT uznaje towary i usługi wymienione w załączniku nr 2 do tej ustawy oraz towary wytworzone z nich przez rolnika ryczałtowego z produktów pochodzących z jego własnej działalności rolniczej przy użyciu środków zwykle używanych w gospodarstwie rolnym, leśnym i rybackim (art. 2 pkt 20 i 21 ustawy o VAT).
W definicję produktów rolnych, których sprzedaż podlega zwolnieniu, wpisują się np. owocowe dżemy, konfitury i soki, które mogą być wytwarzane (w sposób typowy dla gospodarstwa rolnego) przez rolników z owoców pochodzących z własnego gospodarstwa rolnego – wyjaśnił wiceminister finansów Jarosław Neneman w odpowiedzi na zapytanie poselskie nr 8234.
Do produktów rolnych w rozumieniu art. 2 pkt 20 ustawy o VAT nie są natomiast zaliczane towary wytworzone przez rolnika przy użyciu środków innych niż typowe dla gospodarstwa rolnego, leśnego, rybackiego, a więc przykładowo przy wykorzystaniu specjalistycznego sprzętu zwykle używanego w działalności stricte produkcyjnej (np. linii produkcyjnych i technologii charakterystycznych dla produkcji na skalę przemysłową, np. do wytwarzania soku w kartonach i puszkach). Sprzedaż takich produktów nie może być zwolniona na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT.
Rolnikowi ryczałtowemu dokonującemu dostawy produktów rolnych na rzecz podatnika VAT przysługuje zryczałtowany zwrot podatku z tytułu nabywania niektórych środków produkcji dla rolnictwa objętych VAT. Kwota zryczałtowanego zwrotu podatku jest wypłacana przez nabywcę produktów rolnych (wypłacona kwota zwrotu powiększa u nabywcy kwotę podatku naliczonego - art. 116 ust. 6 ustawy o VAT).
Obecnie stawka zryczałtowanego zwrotu podatku wynosi 7 proc. kwoty należnej z tytułu dostawy produktów rolnych pomniejszonej o kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku (art. 115 ust. 2 w związku z art. 146a pkt 3 ustawy o VAT).
Podatnik VAT czynny nabywający produkty rolne od rolnika ryczałtowego wystawia w dwóch egzemplarzach fakturę VAT RR dokumentującą nabycie tych produktów. Oryginał tej faktury dostarczany jest dostawcy (rolnikowi ryczałtowemu). Rolnik ryczałtowy zgodnie z art. 116 ust. 10 ustawy o VAT jest obowiązany przechowywać oryginały faktur VAT RR przez 5 lat, licząc od końca roku, w którym wystawiono fakturę.
Zgodnie z art. 43 ust. 3 ustawy o VAT rolnik ryczałtowy może zrezygnować ze zwolnienia przy wykonywaniu tych czynności i płacić podatek według zasad ogólnych. W takiej sytuacji w grę może wchodzić zwolnienie, jeżeli sprzedaż w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła łącznie 150 tys. zł (nie wliczając kwoty samego podatku).
Rolnik, który nie może lub nie chce korzystać z tego zwolnienia, musi:
- dokonać zgłoszenia rejestracyjnego (art. 96 ust. 1-3 ustawy o VAT),
- wystawiać faktury,
- prowadzić ewidencję dla celów VAT,
- składać deklaracje VAT-7,
- ewidencjonować obrót przy zastosowaniu kas rejestrujących na ogólnych zasadach, jeśli sprzedaż dokonywana jest na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, a obrót z tej sprzedaży przekroczy 20 tys. zł w proporcji do okresu prowadzenia działalności.
WAŻNE Rolnikiem ryczałtowym nie może być rolnik zobowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych (art. 2 pkt 19 ustawy o VAT).
RAMKA 5
Przywileje z tytułu bycia rolnikiem ryczałtowym w VAT
Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 3 i art. 117 ustawy o VAT rolnik ryczałtowy jest zwolniony z:
1) płacenia VAT od dostaw produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej oraz świadczenia usług rolniczych,
2) wystawiania faktur,
3) prowadzenia ewidencji dostaw i nabyć towarów i usług,
4) składania w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowej,
5) zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w art. 96 ustawy o VAT.