Subskrybuj nas na Youtube
Dopiero po zwolnieniu ostatniego pracownika trzeba kwoty zgromadzone na koncie odnieść w pozostałe przychody operacyjne lub na wynik finansowy z lat ubiegłych. W przypadku upadłości niewykorzystane środki zwiększają FGŚP.
/>
Z artykułu 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o ZFŚS) jednoznacznie wynika, że fundusz ten może być przeznaczony tylko na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z niego, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli albo innych form wychowania przedszkolnego. Niewykorzystanych środków funduszu nie można więc przeznaczyć np. na dofinansowanie bieżącej działalności pracodawcy. Skoro pracodawca tworzył fundusz, to póki są zatrudnieni pracownicy, środki funduszu powinny być wykorzystane na działalność socjalną.
Zdarza się jednak, że spółki w przeszłości zobowiązane do tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS) są w trakcie likwidacji. Wcześniej odpisy były ujmowane w księgach rachunkowych zgodnie z zasadami ustawy o ZFŚŚ. Dlatego na koncie księgowym ZFŚS może być nierozliczona kwota. Wtedy pojawia się pytanie, jakich dokonać rozliczeń, szczególnie jeśli wszyscy pracownicy zostali już zwolnieni. Czy środki, które zostały dotychczas zgromadzone na rachunku funduszu i nie zostały wykorzystane zgodnie z ich przeznaczeniem, stają się środkami jednostki?
W przypadku upadłości przedsiębiorcy niewykorzystane środki ZFŚS przekazywane są na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, zgodnie z art. 64 ust. 3 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2015 r. poz. 233). Kwestia ta jest więc jasno uregulowana. Natomiast nie ma takiego obowiązku w przypadku likwidacji jednostki. Ustawa o ZFŚS ani żadna inna nie zawiera bowiem przepisów regulujących kwestię rozliczenia i odniesienia niewykorzystanych środków tego funduszu w przypadku likwidacji jednostki.
Ewidencja
W takiej sytuacji kwoty zgromadzone na koncie ZFŚS powinny być dopiero po zwolnieniu ostatniego upoważnionego do korzystania z funduszu odniesione w pozostałe przychody operacyjne lub na wynik finansowy z lat ubiegłych w zależności od okoliczności.
Jeśli ze względu na zmniejszenie zatrudnienia w poprzednich latach zaniechano tworzenia nowych odpisów na ZFŚS i jednocześnie nie wykorzystano środków, których wartość nadal jest istotna, to należałoby odnieść wartość z konta ZFŚS na konto Rozliczenie wyniku finansowego i tym samym wykazać jako zysk z lat ubiegłych. [przykład 1]
Drugi sposób
W praktyce częściej jednak należy dokonać ujęcia rozwiązania ZFŚS poprzez Pozostałe przychody operacyjne. Wynika najczęściej to z tego, że dopóki są w jednostce zatrudnieni pracownicy, to na ich potrzeby w ramach działalności socjalnej powinny być przeznaczone te środki. Samo nieprzekazywanie pieniędzy na wyodrębniony rachunek bankowy nie przesądza o zaniechaniu tworzenia funduszu. Pracodawca, który nie zrezygnował w porozumieniu z organizacją związkową lub pracownikami (w zależności od okoliczności) z tworzenia funduszu, powinien nawet w latach późniejszych dokonać wpłaty środków finansowych. Jeśli to nie następuje, a dodatkowo pracodawca zostaje zlikwidowany, to dopiero w momencie zwolnienia pracowników jest uzasadnione rozwiązanie ZFŚS. Wtedy gdy jednostka nie zatrudnia już pracowników, to nie ciążą na niej obowiązki związane z tworzeniem i administrowaniem ZFŚS. Środki, które zostały dotychczas zgromadzone na rachunku funduszu i nie zostały wykorzystane zgodnie z ich przeznaczeniem, stają się środkami jednostki. Księgowania będą wtedy następujące:
1. Wyksięgowanie kwot ujętych na koncie Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych:
● strona Wn konta Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych,
● strona Ma konta Pozostałe przychody operacyjne;
2. WB zwrot na podstawowy rachunek ewentualnych kwot środków pieniężnych pozostających na wyodrębnionym rachunku ZFŚS:
● strona Wn konta Rachunek bieżący,
● strona Ma konta Rachunek ZFŚS.
Konsekwencje podatkowe
Należy również zwrócić uwagę, że rozwiązanie funduszu może mieć konsekwencje w podatku dochodowym. Dokonywane w przeszłości odpisy stawały się kosztami uzyskania przychodów, jeśli środki pieniężne pracodawca przekazywał na wyodrębniony rachunek bankowy ZFŚS.
Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 1 pkt 9 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów i wpłat na różnego rodzaju fundusze tworzone przez podatnika. Kosztem uzyskania przychodów są jednak:
a) podstawowe odpisy i wpłaty na te fundusze, jeżeli obowiązek lub możliwość ich tworzenia w ciężar kosztów określają odrębne ustawy,
b) odpisy i zwiększenia, które w rozumieniu przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych obciążają koszty działalności pracodawcy, jeżeli środki pieniężne stanowiące równowartość tych odpisów i zwiększeń zostały wpłacone na rachunek funduszu.
W konsekwencji, jeśli nastąpi ujęcie jako przychodów kwot uprzednio niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, to kwoty te nie powinny być także przychodami podlegającymi opodatkowaniu.
Taki pogląd wyraził np. dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 11 czerwca 2015 r., nr IPTPB3/4510-84/15-4/IR. Wskazał on, że:
● kwoty odpisów na ZFŚS, które nie stanowiły kosztów uzyskania przychodów z uwagi na to, iż dokonano jedynie rachunkowego odpisu w koszty w księgach rachunkowych, nie dokonując rzeczywistej wpłaty środków na wyodrębniony rachunek ZFŚS, w przypadku rozwiązania tego funduszu nie będą stanowić przychodu podatkowego, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o CIT, ponieważ będzie to operacja księgowa/rachunkowa niepowodująca żadnych przepływów pieniężnych,
● niewykorzystane środki ZFŚS, które stanowiły koszty uzyskania przychodów w związku z ich odpisem i wpłatą na wyodrębniony rachunek bankowy ZFŚS, w przypadku rozwiązania funduszu stanowić będą przychód podatkowy spółki na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o CIT.
PRZYKŁAD 1
Likwidator
Spółka X w 2013 r. zrezygnowała z dokonywania odpisów na ZFŚS. Jednocześnie nie wykorzystano środków zgromadzonych na ZFŚS w kwocie 150 000 zł od tego roku. W 2015 r. po zwolnieniu ostatniego pracownika likwidator jednostki ujął kwotę 150 000 zł jako Rozliczenie wyniku finansowego zapisem: strona Wn konta Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, strona Ma konta Rozliczenie wyniku finansowego.
PRZYKŁAD 1
Zasoby pieniężne
Pracodawca do końca czerwca br. zatrudniał pracowników i dokonywał w księgach rachunkowych odpisów na ZFŚS. Saldo konta na 30 czerwca 2015 r. wynosiło 245 000 zł. Z tym że kwota 220 000 zł dotyczyła odpisów wyłącznie księgowych, niemających odzwierciedlenia w środkach pieniężnych. Pozostała kwota 25 000 zł była w 2013 r. zaliczona do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ środki pieniężne za tamten okres były odprowadzane na odrębne konto. Na rachunku bankowym ZFŚS jest kwota 3800 zł. 15 lipca nie pracował już w jednostce żaden pracownik i likwidator podjął decyzję o odpisaniu kwot z konta ZFŚS.
Stan początkowy: Wn Rachunek ZFŚS 3800 zł; Ma Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych 245 000 zł.
Objaśnienia:
1. Wyksięgowanie kwot ujętych na koncie Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych:
a) 245 000 zł strona Wn konta Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych;
b) 25 000 zł strona Ma konta Pozostałe przychody operacyjne – przychody podatkowe;
c) 220 000 zł strona Ma konta Pozostałe przychody operacyjne – przychody niepodatkowe;
2. WB zwrot na podstawowy rachunek ewentualnych kwot środków pieniężnych pozostających na wyodrębnionym rachunku ZFŚS kwota 3800 zł: strona Wn konta Rachunek bieżący, strona Ma konta Rachunek ZFŚS.
Podstawa prawna
Art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. a ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U z 2013 r. poz. 330 ze zm.). Art. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.). Art. 12 ust. 1 i art. 16 ust. 1 pkt 9 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 851 ze zm.).
