Rozmowa z Dorotą Podedworną-Tarnowską, wiceministrem finansów
Nowelizacja ustawy o rachunkowości, która wprowadzi uproszczenia dla małych firm, została przegłosowana w parlamencie i czeka na podpis prezydenta. Jednak to, czy podmioty z nich skorzystają, zależy tylko od nich – zastosowanie preferencji nie jest obowiązkowe. Czy rzeczywiście warto zastosować te preferencje?
Wprowadzane do ustawy o rachunkowości uproszczenia przyczynią się do obniżenia kosztów przygotowania sprawozdania finansowego oraz kosztów bieżącego prowadzenia rachunkowości. Zmiany te mogą w efekcie doprowadzić do poprawy warunków funkcjonowania przedsiębiorczości i wzrostu konkurencyjności gospodarki. Zniesienie barier administracyjnych i wprowadzenie bardziej przyjaznych przepisów o rachunkowości może w znacznym stopniu poprawić warunki funkcjonowania małych jednostek. Na podstawie danych uzyskanych z GUS i Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz wyników badania rynku biur rachunkowych szacuje się, że z zaproponowanych uproszczeń będzie mogło skorzystać ponad 41 tys. jednostek, co w rezultacie będzie mogło doprowadzić do redukcji kosztów związanych ze sporządzeniem sprawozdania finansowego rzędu ok. 61 mln zł.
O jakich uproszczeniach mówimy?
Chodzi o sprawozdanie finansowe dla małych jednostek, które może się składać z uproszczonego bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej z ograniczonym zakresem informacji, bez zestawienia zmian w kapitale własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych. Zakres informacyjny sprawozdania finansowego został określony w nowym załączniku nr 5 do ustawy o rachunkowości.
Dotyczy to jednak małych jednostek. Jak zostały one zdefiniowane?
Jako spółki akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością oraz komandytowo-akcyjne, spełniające dwa z trzech kryteriów: suma bilansowa nie może być wyższa niż 17 mln zł, przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów nie mogą przekroczyć 34 mln zł, a przeciętne zatrudnienie nie może wynieść więcej niż 50 osób. Kryteria te muszą być spełnione w roku obrotowym, za który jednostki sporządzają sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym.
Takie same kryteria dotyczą osób fizycznych, spółek cywilnych i jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich, spółek komandytowych, innych osoby prawnych oraz oddziałów przedsiębiorców zagranicznych.
Z tym że z katalogu małych jednostek wyłączone są – co do zasady – jednostki działające m.in. na rynku finansowym oraz jednostki sektora finansów publicznych.
Warto jednak zauważyć, że z uproszczeń przewidzianych dla małych jednostek będą mogły skorzystać także osoby fizyczne, spółki cywilnie i jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, które dobrowolnie powadzą księgi rachunkowe, ponieważ ich przychody za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1,2 mln euro.
Jednak to nie koniec nowych uproszczeń w prawie bilansowym?
Rzeczywiście. Nowelizacja rozszerza możliwość zastosowania innych preferencji dla większej liczby jednostek, niż ma to miejsce obecnie dla podmiotów spełniajacych kryteria dla małych firm, z tym że odnoszących się tylko do jednego roku obrotowego.
Mówiąc o uproszczeniach w tym przypadku myślę o:
– klasyfikowaniu umów leasingu dla celów rachunkowych zgodnie z zasadami określonymi w przepisach podatkowych,
– odstąpieniu od ustalania aktywów i tworzenia rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego,
– niestosowaniu rozporządzenia ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. nr 149, poz. 1674 ze zm.).
Ponadto zmienione zostaną przepisy mówiące o terminach przeliczania na walutę polską wielkości wyrażonych w euro. Chodzi o wielkości, o których mowa w ustawie o rachunkowości oraz w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych i które zobowiązują osoby fizyczne i spółki osób fizycznych do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Do wszystkich będzie miał zastosowanie średni kurs euro ogłaszany przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy. Dziś w rachunkowości korzysta się z tego ogłoszonego na 30 września. Nowy termin przeliczania będzie miał zastosowanie również dla kwot wyrażonych w euro w przepisach ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Zmienią się też przepisy dotyczące sprawozdań skonsolidowanych. Czego one dotyczą?
Na przykład nowych możliwości niesporządzania skonsolidowanych sprawozdań przez jednostkę dominującą. Dotyczy to sytuacji, gdy dwie z trzech wielkości w przypadku jej grupy kapitałowej nie przekroczą zarówno w roku, którego miałoby dotyczyć sprawozdanie, jak i w roku poprzednim odpowiednich limitów (suma bilansowa 32 mln zł, przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów 64 mln zł oraz średnioroczne zatrudnienie 250 osób). Przy czym kryteria te dotyczą przypadków, gdy uwzględniane będą wyłączenia konsolidacyjne, np. wzajemne należności, zobowiązania, przychody i koszty. W innych przypadkach – gdy wyłączenia konsolidacyjne nie będą uwzględnione – wspomniane limity dotyczące sumy bilansowej i przychodów ze sprzedaży będą wyższe o 20 proc.
Nowelizacja zakłada też wprowadzenie nowych sprawozdań dotyczących płatności na rzecz administracji publicznej. Jakie podmioty będą miały obowiązek ich sporządzania?
Regulują to przepisy wspólnotowe, które implementujemy. Chodzi o jednostki działające w przemyśle wydobywczym lub zajmujące się wyrębem lasów pierwotnych, m.in. takie jak spółki giełdowe czy działające na rynku finansowym oraz duże podmioty. Za duże jednostki będą uważane takie, w przypadku których zarówno w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, jak i w roku poprzedzającym ten rok przynajmniej dwie z trzech wielkości przekroczyły odpowiednie progi, tj.: suma bilansowa 85 mln zł, przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów 170 mln zł, średnia liczba zatrudnionych w roku obrotowym 250.
Jaki będzie dodatkowy koszt nowego obowiązku?
Będzie on zależeć od liczby projektów realizowanych przez poszczególne jednostki i liczby administracji publicznych, na rzecz których dokonują one płatności. Dodatkowe obciążenia zwiększą liczbę zadań komórki przygotowującej nowe sprawozdanie, jednak z uwagi na to, że pracochłonność tego zadania będzie znikoma, a regulacja dotyczy dużych jednostek, nie powinno pogorszyć ich konkurencyjności. Należy podkreślić, że dane objęte raportowaniem są danymi, które jednostka posiada (są one ujęte w jej księgach rachunkowych). Zatem koszty raportowania nie będą obejmować wytworzenia danych, a jedynie ich agregacji, analizy i prezentacji.
Na jakie jeszcze zmiany prowadzący działalność gospodarczą powinni zwrócić uwagę?
Zniesiony zostanie na przykład obowiązek publikacji sprawozdań finansowych przez spółdzielnie w Monitorze Spółdzielczym, z tym że zmiana ta dotyczy art. 70 ust. 2 ustawy o rachunkowości, ale została wprowadzona ustawą z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających oraz niektórych innych ustaw. Dokumenty te trafią tylko do Krajowego Rejestru Sądowego.
Nowelizacja wprowadza także daleko idące uproszczenia w rachunkowości dla małych organizacji pozarządowych. O jakie podmioty chodzi?
Wprowadziliśmy przełomową zmianę, wyłączając małe organizacje pozarządowe działające w sferze zadań publicznych, o których mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, ze stosowania przepisów ustawy o rachunkowości, tj. tych, które nie prowadzą działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Podmioty te (z wyłączeniem spółek kapitałowych i organizacji posiadających status organizacji pożytku publicznego) będą mogły prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów. Dotyczy to takich jednostek, które w roku poprzedzającym rok wyboru prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów osiągnęły przychody nieprzekraczające 100 tys. zł z określonych tytułów, tj.:
– z działalności nieodpłatnej pożytku publicznego (składki członkowskie, darowizny, zapisy, spadki, dotacje, subwencje, przychody pochodzące z ofiarności publicznej),
– z działalności odpłatnej pożytku publicznego: sprzedaż towarów i usług, ze sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątkowych,
– z tytułu odsetek od środków pieniężnych na rachunkach rozliczeniowych, o których mowa w przepisach prawa bankowego, lub rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością, w tym także odsetek od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, tworzonych na tych rachunkach.
Co ważne, tak jak w przypadku zastosowania uproszczeń przez jednostki komercyjne, decyzję w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów będzie podejmował organ zatwierdzający sprawozdania w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości. Sposób jej prowadzenia, warunki, jakim powinna odpowiadać ta ewidencja dla prawidłowego określenia zobowiązań podatkowych, oraz inne szczegółowe obowiązki związane z jej prowadzeniem, mając na uwadze zakres oraz cel działania podmiotów prowadzących tę ewidencję, określimy w stosownym rozporządzeniu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego. Szacujemy, że uproszczenie to obejmie blisko 78 proc. organizacji pozarządowych.
Kiedy zmiany wejdą w życie?
Ustawa będzie miała zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych, sprawozdań z działalności oraz sprawozdań dotyczących płatności na rzecz administracji publicznej sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2016 r. lub po tej dacie. Oczywiście będzie można też wcześniej korzystać z proponowanych uproszczeń (z wyjątkiem przepisów dotyczących ogłaszania sprawozdań finansowych przez spółdzielnie) – tj. w odniesieniu do sprawozdań za 2015 rok.
