Brat i siostra dostali w spadku po 50 proc. udziałów w mieszkaniu. Teraz chcą rozwiązać tę sytuację w taki sposób, aby jedno z nich stało się właścicielem całego mieszkania. Rozważają przekazanie darowizn. Czy zwolnione z podatku na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn są darowizny: 50 proc. udziałów w mieszkaniu na rzecz brata oraz pieniędzy na rzecz siostry. Jeśli są zwolnione, to pod jakimi warunkami? Czy od takich darowizn trzeba zapłacić podatek dochodowy od osób fizycznych?
ODPOWIEDZI UDZIELAJĄ
Izba Skarbowa w Warszawie
Zgodnie z art. 888 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Celem darowizny jest więc dokonanie nieodpłatnego przysporzenia na rzecz obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.
W świetle art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 86) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Polski lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski tytułem m.in. darowizny.
Stosownie do art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych (w przedmiotowej sprawie obowiązek ciąży odpowiednio na bracie i siostrze).
Z kolei z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że zwalnia się od podatku nabycie w formie darowizny własności rzeczy lub praw majątkowych przez rodzeństwo, jeżeli:
1) zostanie zgłoszone nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, tj. w przypadku nabycia nieruchomości – w terminie 6 miesięcy od dnia podpisania aktu notarialnego przenoszącego własność udziału w nieruchomości, a w przypadku środków pieniężnych – w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia dyspozycji przekazania środków pieniężnych przez darczyńcę, oraz
2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9637 zł – zostanie udokumentowane ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Wyżej wymienione zwolnienie stosuje się, jeżeli nabywca w chwili nabycia posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Polski lub na terytorium takiego państwa.
Czy darowizna produktu leczniczego jest opodatkowana

Zobacz również
Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych winno być dokonane na formularzu SD-Z2 określonym przez ministra finansów w rozporządzeniu z 18 grudnia 2006 r. w sprawie zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych (Dz.U. nr 243, poz. 1762 ze zm.).
Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że:
1. Darowizna 50 proc. udziałów w mieszkaniu na rzecz brata może korzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn po spełnieniu warunków zawartych w tym przepisie. Jeżeli nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego, to na obdarowanym nie ciąży obowiązek zgłoszenia darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, gdyż wówczas obowiązek ciąży na notariuszu.
2. Darowizna pieniędzy przekazanych siostrze może korzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn po spełnieniu warunków zawartych w tym przepisie (udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym oraz dokonanie zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego). Jeżeli nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego, to na obdarowanym nie ciąży obowiązek zgłoszenia darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, gdyż wówczas obowiązek ciąży na notariuszu.
Jeżeli przedmiotowe darowizny będą objęte zakresem ustawy o podatku od spadków i darowizn, to obdarowani nie będą zobowiązani do rozpoznania przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, gdyż jak wynika z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.), przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
Mając powyższe na uwadze, należy określić, jaka czynność prawna byłaby najodpowiedniejsza do przeniesienia własności udziału w nieruchomości będącej przedmiotem spadkobrania. Wstęp do rozważań powinno stanowić omówienie w tym kontekście umowy sprzedaży. Zgodnie z art. 535 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowa ta, mając za przedmiot przeniesienie udziału we własności nieruchomości, musi zostać dokonana w formie aktu notarialnego. Ustawodawca nie przewidział żadnych zwolnień od podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku dokonywania sprzedaży na rzecz członków najbliższej rodziny i czynność ta będzie opodatkowana PCC. Do uiszczenia podatku będzie zobligowany nabywca nieruchomości, a podatek wyniesie 2 proc. wartości rynkowej przedmiotu umowy zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt. 1 lit. a ustawy o PCC w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy. Innym negatywnym skutkiem podatkowym będzie powstanie przychodu po stronie zbywcy, ponieważ następuje tu odpłatne zbycie udziału w nieruchomości, które stanowi źródło przychodu i czynność ta jest dokonywana przed upływem piecioletniego terminu, co tym samym implikuje negatywne skutki na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. Reasumując, zobowiązanie podatkowe powstaje zarówno po stronie zbywcy (PIT), jak i nabywcy udziału (PCC).
Znacznie korzystniejszym wyjściem z punktu widzenia osób dokonujących przeniesienia własności udziału w nieruchomości jest posłużenie się darowizną. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku – art. 888 par. 1 kodeksu cywilnego. Do darowizny nie mają zastosowania przepisy ustawy o PIT w myśl art. 2 ust. 1 pkt 3 tej ustawy. Czynność taka jest opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn, a ciężar zapłaty podatku spoczywa na obdarowanym. Ustawodawca przewidział jednak zwolnienie, wskazując, że zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby z kręgu najbliższej rodziny, do której zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę – art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Skutkuje to tym, że przy spełnieniu określonych warunków osoby wymienione w tym przepisie mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku z tytułu darowizny bez względu na kwotę darowizny. Jednym z warunków uprawniających do zwolnienia jest zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. W sytuacji gdy czynność opodatkowana dokonywana jest w formie aktu notarialnego, zgłoszenia dokona notariusz.
Podobna sytuacja będzie przy darowaniu pieniędzy na rzecz siostry. Czynność ta, jeżeli nie zostanie dokonana przed notariuszem, musi zostać zgłoszona przez samego podatnika. Zgłoszenia dokonujemy na specjalnym formularzu SD-Z2, na którym deklarowana jest wartość darowanych rzeczy lub praw majątkowych. W ramach zgłoszenia należy dostarczyć również umowę darowizny oraz dokument potwierdzający dokonanie darowizny (np. potwierdzenie dokonania przelewu bankowego). Podsumowując, znacznie korzystniejsze dla podatników będzie dokonanie dwóch darowizn, tj. darowanie udziału w nieruchomości, a następnie środków pieniężnych na rzecz darczyńcy udziału. W tym miejscu warto wskazać, że Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 13 listopada 2008 r. (nr IPPB2/436-346/08-2/MZ) potwierdziła, że „umowy darowizny środków pieniężnych powyżej kwoty 9637 zł dokonane przez osoby wymienione w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn będą zwolnione z podatku od darowizny po spełnieniu warunków ustawowych. Zwolnienie to ma zastosowanie bez względu na liczbę darczyńców, ilość oraz wysokość kwot darowizn”. Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn umożliwiają więc dokonywanie darowizn w kręgu osób z najbliższej rodziny bez konieczności zapłaty daniny z tego tytułu.
Podstawa prawna
Art. 1 ust. 1 pkt 2, art. 4a ust. 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 86). Art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.). Ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.).
Rafał Dąbrowski doradca podatkowy, menedżer w departamencie doradztwa podatkowego Russell Bedford Poland