Subskrybuj nas na Youtube
Pojawiły się interpretacje wskazujące, że biura rachunkowe nie mogą korzystać ze zwolnienia w VAT. Powód? Zmieniona przez ustawę deregulacyjną definicja czynności doradztwa podatkowego.
/>
/>
/>
Teraz wszyscy czekają na interpretację ogólną MF, a ponad 500 osób w petycji skierowanej do Sejmu i Ministerstwa Finansów domaga się doprecyzowania definicji zawodów doradcy podatkowego i księgowego. Problem nie jest tak oczywisty, jak się go opisuje. Nawet jeżeli eksperci potwierdzają brak prawa do zwolnienia w VAT, to nie przyjmują uzasadnienia, że jest to wynik ostatnich zmian deregulacyjnych. Inni z kolei, powołując się na dotychczasowe orzecznictwo, stają po stronie księgowych i zakładają, że mimo zmian linia orzecznicza i tak się utrzyma.
| Do 9 sierpnia 2014 r. | Od 10 sierpnia 2014 r. |
| Prawa do zwolnienia podmiotowego nie mieli i nadal nie mają podatnicy świadczący czynności doradztwa podatkowego. | |
| Było to m.in. prowadzenie ksiąg podatkowych. | Jest to m.in. prowadzenie nie tylko ksiąg podatkowych, ale też ksiąg rachunkowych. |
| Sądy i fiskus dopuszczali zwolnienie dla świadczących kompleksowe usługi rachunkowo-księgowe, bo te ostatnie nie były uznawane za czynności doradztwa podatkowego. | Izby skarbowe co do zasady pozbawiają biura rachunkowe prawa do zwolnienia w VAT z powodu rozszerzenia o księgi rachunkowe definicji czynności doradztwa podatkowego. |
OPINIE EKSPERTÓW
Zgodnie z art. 113 ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.) drobni przedsiębiorcy, których obroty nie przekraczają 150 tys. zł mogą korzystać ze zwolnienia podmiotowego. Zwolnienie to jest fakultatywne, tzn. podatnicy mogą z niego zrezygnować. Konsekwencją zwolnienia jest brak prawa do odliczenia. W ślad za przepisami dyrektywy 2006/112 ustawa przewiduje jednak wiele wyłączeń dla stosowania tego zwolnienia. Zwolnienia nie mogą stosować podatnicy dokonujący dostawy towarów takich jak: określone metale szlachetne, towary opodatkowane akcyzą (z pewnymi wyjątkami), budynki, tereny budowlane czy nowe środki transportu. Wyłączeniem zostały również objęte niektóre usługi: prawnicze, w zakresie doradztwa czy jubilerskie. W końcu ze zwolnienia podmiotowego nie mogą korzystać podmioty nieposiadające w Polsce siedziby.
Powyższe przepisy podlegały niewielkim modyfikacjom, przy czym ich sens – szczególnie w odniesieniu do usług prawniczych i doradczych – pozostał niezmieniony. Pomimo braku rzeczywistych zmian, w połowie ubiegłego roku pewna grupa podmiotów utraciła prawo do stosowania zwolnienia. Otóż zgodnie ze zmianą do ustawy o doradztwie podatkowym, która weszła w życie 10 sierpnia 2014 r., za czynności doradztwa podatkowego uważa się również prowadzenie ksiąg rachunkowych. Do tej pory za czynności doradztwa w zakresie podatków uznawane było jedynie prowadzenie ksiąg podatkowych (poza innymi czynnościami wymienionymi wprost w art. 2 ustawy o doradztwie podatkowym).
Konsekwencją tej zmiany jest utrata prawa do stosowania zwolnienia już od momentu świadczenia usług prowadzenia ksiąg po zmianie przepisów ustawy o doradztwie podatkowym. Niestety, przepis jest tak skonstruowany, że pozbawia przedsiębiorców stosowania zwolnienia podmiotowego w ogóle, a nie jedynie do określonych w ustawie czynności, takich jak doradztwo. Tym samym podmioty świadczące usługi prowadzenia ksiąg, które do tej pory korzystały ze zwolnienia podmiotowego, powinny opodatkować usługi wykonane po 10 sierpnia i dokonywać pozostałych czynności o charakterze administracyjnym (tj. składanie deklaracji, wystawianie faktury). Niestety przepisy zmieniające ustawę o doradztwie podatkowym nie przewidywały żadnych przepisów przejściowych w zakresie stosowania ustawy o VAT. W efekcie biura rachunkowe, które stosowały po tej dacie zwolnienie, mogą mieć zaległość, co wiąże się również potencjalnie z koniecznością zapłaty karnych odsetek.
Warto zatem wrócić do usług wykonanych po 10 sierpnia 2014 r. i dokonać odpowiednich zmian, w tym również w zawartych z klientami umowach.
Problem możliwości korzystania przez właścicieli biur rachunkowych ze zwolnienia podmiotowego nie jest nowy. Już przed kilku laty organy podatkowe próbowały przeforsować stanowisko, że podatnicy prowadzący księgi podatkowe i inne ewidencje podatkowe lub sporządzający zeznania i deklaracje podatkowe w ramach kompleksowych usług rachunkowo-księgowych nie mogą korzystać ze zwolnienia podmiotowego.
Sądy administracyjne stanowisko to jednak zdecydowanie odrzuciły (zob. wyrok WSA w Gdańsku z 28 marca 2012 r., sygn. akt I SA/Gd 175/12, wyrok WSA w Łodzi z 16 kwietnia 2013 r., sygn. akt I SA/Łd 168/13, czy wyrok NSA z 20 czerwca 2013 r., sygn. akt I FSK 1094/12). Spowodowało to zmianę stanowiska organów podatkowych, które przez pewien czas reprezentowały stanowisko zgodne ze stanowiskiem sądów administracyjnych (zob. interpretację indywidualną dyrektora IS w Poznaniu z 18 marca 2014 r., nr ILPP5/443-20/14-2/PG czy interpretację indywidualną dyrektora IS w Warszawie z 30 lipca 2014 r., nr IPPP2/443-530/14-2/KOM).
W ostatnich tygodniach można jednak zaobserwować promowanie przez Ministerstwo Finansów stanowiska, że w omawianych przypadkach korzystanie ze zwolnienia podmiotowego jest jednak wyłączone. Jako przyczynę powyższego MF wskazuje uwolnienie z dniem 10 sierpnia 2014 r. dostępu do wykonywania czynności polegających na prowadzeniu ksiąg rachunkowych, ksiąg i ewidencji podatkowych oraz czynności polegających na sporządzania zeznań i deklaracji podatkowych. Pojawiły się nawet pierwsze wyjaśnienia organów podatkowych reprezentujące takie stanowisko (zob. interpretację indywidualną dyrektora IS w Katowicach z 20 stycznia 2015 r., nr IBPP1/443-1128/14/AW).
Wskazany argument jest o tyle dziwny, że powszechnie wykonywane przez właścicieli biur rachunkowych czynności prowadzenia ksiąg podatkowych i innych ewidencji podatkowych oraz czynności sporządzania zeznań i deklaracji podatkowych także przed 10 sierpnia 2014 r. zaliczane było do czynności doradztwa podatkowego (zob. art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o doradztwie podatkowym w brzmieniu obowiązującym do 9 sierpnia 2014 r.). W tej sytuacji uwolnienie dostępu do wykonywania tych czynności oraz włączenie do zakresu czynności doradztwa podatkowego czynności prowadzenia ksiąg rachunkowych trudno uznać za zdarzenie uzasadniające zmianę stanowiska. Raczej wszystko wskazuje na to, że zmiana ta została wykorzystana przez fiskusa jako pretekst do zmiany stanowiska w omawianej kwestii.
Dzieje się tak mimo że potocznie kompleksowe usługi rachunkowo-księgowe nie są utożsamiane z usługami doradztwa podatkowego. Jest to o tyle istotne, że to właśnie odwołanie się do potocznego rozumienia terminu „doradztwo” stanowiło dla sądów administracyjnych (we wskazanych powyżej orzeczeniach) podstawowy argument przemawiający za dopuszczeniem możliwości korzystania przez podatników świadczących kompleksowe usługi rachunkowo-księgowe ze zwolnienia podmiotowego.
Ministerstwo Finansów ma jeszcze szansę wycofać się z tego stanowiska, wydając zapowiedzianą niedawno interpretację ogólną. Jeżeli szansy tej nie wykorzysta, spór rozstrzygną sądy administracyjne. W mojej ocenie istnieje duże prawdopodobieństwo, że – zważywszy dotychczasowe orzecznictwo – będzie to stanowisko korzystne dla podatników (tj. dopuszczające możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego przez podatników prowadzących księgi i ewidencje podatkowe lub sporządzających zeznania i deklaracje podatkowe w ramach kompleksowych usług rachunkowo-księgowych).
Problem możliwości stosowania przez księgowych prowadzących biura rachunkowe zwolnienia w VAT dopuszczalnego ze względu na wartość rocznej sprzedaży nie może być rozpatrywany wyłącznie w kontekście samej zmiany deregulacyjnej przepisów ustawy o doradztwie podatkowym. Tak naprawdę to w ramach tej nowelizacji zostało jedynie wyraźnie wskazane, że niektóre czynności doradztwa podatkowego może wykonywać każdy, nawet ktoś, kogo wiedza nie została w jakikolwiek sposób zweryfikowana. Tym, co zostało zmienione w definicji samej czynności, jest dopisanie do grupy czynności doradztwa podatkowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (obok wpisanych wcześniej ksiąg podatkowych).
Już wcześniej czynnościami doradztwa podatkowego – a zatem, zakładając racjonalność działania prawodawcy - i samym doradztwem były m.in. świadczenia polegające na prowadzeniu ewidencji do celów podatkowych, sporządzanie zeznań i deklaracji czy tylko pomoc w takich działaniach, które podatnik sam podejmował.
Samo uzupełnienie katalogu czynności zawierających się w pojęciu doradztwa podatkowego o prowadzenie ksiąg rachunkowych nie powinno mieć wpływu na funkcjonowanie i możliwość stosowania zwolnienia przez biura rachunkowe, gdyż w praktyce księgi rachunkowe są wykorzystywane jako ewidencje podatkowe, co wyraźnie jest zapisane w obu ustawach o podatkach dochodowych. I nawet przy uwzględnieniu wyraźnej różnicy pomiędzy prawem podatkowym i prawem bilansowych trudno byłoby stwierdzić, że podmiot prowadzący księgi rachunkowe (w całości, kompleksowo) nie prowadzi jednocześnie ewidencji podatkowych (chociażby ewidencji środków trwałych). W orzecznictwie, na które powołują się zwolennicy wyłączenia usług księgowych poza krąg czynności doradczych, przyjmowane jest założenie, że usługi księgowe nie mogą być doradczymi, a przez to nawet tak oczywiste przejawy działalności doradczej jak podpowiedź, propozycja (by nie używać pojęcia „doradzanie”) np. co do sklasyfikowania danego wydatku jako tego, który może być kosztem podatkowym lub daje prawo do rozliczenia VAT naliczonego, traktowane są jako czynności niebędące doradczymi. Abstrahując od problemów grupy księgowych, którzy, moim zdaniem, już wcześniej bezpodstawnie stosowali zwolnienie, uważam całą dyskusję za dość uwłaczającą księgowym, a nawet za swego rodzaju przejaw prób deprecjonowania ich pozycji w procesie rozliczania podatków. Jeżeli spojrzymy na proces tworzenia się zawodu doradcy podatkowego historycznie i objęcie wpisami warunkowymi na listę doradców osób prowadzących księgi, również znajdziemy potwierdzenie tezy, że prowadzenie ksiąg obejmujące klasyfikowanie wydatków, sporządzanie deklaracji (najczęściej faktyczne, nawet jeżeli podpisuje się klient) jest niczym innym jak formą doradztwa w prowadzeniu działalności gospodarczej, która to pomoc została dodatkowo określona na gruncie szczególnej ustawy doradztwem podatkowym.
Biorąc pod uwagę zakres czynności wykonywanych przez osoby prowadzące biura rachunkowe (przy obsłudze kompleksowej, a nie posłusznym wprowadzaniu danych pod kontrolą klienta), należy przyjąć, że już wcześniej winny one być uznawane za czynności doradztwa (co nie spodoba się podatnikom stosującym zwolnienie).
Na zakończenie należy podkreślić, że przyjęcie, iż prowadzenie ksiąg przez biuro rachunkowe nie stoi na przeszkodzie zwolnieniu, prowadziłoby do naruszenia tak pożądanej konkurencyjności, bowiem w praktyce przedsiębiorca posiadający tytuł doradcy podatkowego nie zastosowałby zwolnienia, a ten bez uprawnień, i owszem, stając się tym samym bardziej atrakcyjnym cenowo dla części klientów.