Od 2019 r. do końca września br. skarbówka dostała prawie 12,3 tys. podstawowych informacji o schematach podatkowych, w tym aż 7285 od korzystających – wynika ze statystyk Ministerstwa Finansów udostępnionych DGP.
W tym czasie promotorzy, czyli doradcy podatkowi, adwokaci, radcowie prawni i inni profesjonaliści, przekazali 4419 takich informacji, a wspomagający (np. biegli rewidenci, księgowi) - 566.
Powodem takiej dysproporcji może być tajemnica zawodowa ciążąca na prawnikach, doradcach podatkowych, bankach inwestycyjnych.
- W praktyce wyklucza ona samodzielne raportowanie przez profesjonalistów schematów innych niż standaryzowane - tłumaczy Krzysztof Holke, doradca podatkowy, ekspert w zespole ds. podatków międzynarodowych w KPMG w Polsce.
Podobne podejrzenia ma Jarosław Józefowski, radca prawny w Enodo Advisors.- Można założyć, że w ok. 35 proc. przypadków korzystający złożył informację MDR-1 z uwagi na niezwolnienie promotora z tajemnicy zawodowej - mówi.
Przypomnijmy, że jeżeli korzystający nie zwolni promotora z tajemnicy zawodowej, to musi sam zgłosić szefowi Krajowej Administracji Skarbowej schemat niestandaryzowany, a promotor ma obowiązek zawiadomić fiskusa o zaistniałej sytuacji na formularzu MDR-2. Od 1 stycznia 2019 r. do końca września br. złożonych zostało 2531 takich dokumentów.
- Ponad 2,5 tys. MDR-2 to niewiele, nawet jeśli wziąć pod uwagę pandemiczne zawieszenie obowiązku raportowania - mówi Konrad Kurpiewski, radca prawny, doradca podatkowy, ekspert ds. MDR i polityki podatkowej w PwC Polska. Zwraca uwagę, że formularze MDR-2 muszą składać również wspomagający, którzy przy zachowaniu należytej staranności powzięli wątpliwość, że dane uzgodnienie stanowi schemat podatkowy.
Koronawirus wstrzymał raporty
Zdaniem ekspertów liczba złożonych MDR-1, MDR-2 oraz zarejestrowanych NSP jest stosunkowo niska właśnie z powodu zawieszenia od 31 marca 2020 r. raportowania krajowych schematów podatkowych (ang. mandatowy disclosure rules - MDR).
Przyczyną był do 12 maja br. stan epidemii, a obecnie - stan zagrożenia epidemicznego. Podstawą prawną zawieszenia jest art. 31y specustawy covidowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095 ze zm.).
Od 1 stycznia 2021 r. podatnicy składają wyłącznie transgraniczne MDR, które zostały uwzględnione w przywołanych statystykach. W tym przypadku również dominują informacje składane przez korzystających; na 2802 wszystkich transgranicznych MDR-1 korzystający złożyli ich 1522, promotorzy 1172, a wspomagający 108.
- Zawieszenie obowiązku raportowania krajowych schematów podatkowych niewątpliwie odbiło się na statystykach, bo nie oddają one rzeczywistego zakresu i znaczenia przepisów o MDR - komentuje Krzysztof Holke.
Ekspert zwraca uwagę, że większość złożonych informacji MDR-1 dotyczyła krajowych schematów podatkowych.
- Jestem przekonany, że gdy dojdzie do odwieszenia obowiązku ich raportowania, to statystyki lawinowo wzrosną - mówi Krzysztof Holke.
Podobnego zdania jest Jarosław Józefowski. Przypomina, że trzeba zgłaszać schematy, nawet gdy nie mają one nic wspólnego z optymalizacją podatkową czy korzyścią podatkową.
Liczy się to, czy spełnione są inne szczególne cechy rozpoznawcze (w rozumieniu art. 86a par. 1 pkt 1 ordynacji podatkowej).
- Spora część podatników nadal nie jest świadoma, że nawet transakcje takie jak pożyczki czy dywidendy mogą podlegać raportowaniu - wskazuje Krzysztof Holke.
W jakiej kolejności
Przypomnijmy, że przepisy rozdziału 11a ordynacji podatkowej nakazują złożyć informację MDR-1 w pierwszej kolejności promotorom. Muszą oni to zrobić w ciągu 30 dni od udostępnienia schematu, przygotowania go do wdrożenia albo dokonania pierwszej czynności związanej z takim wdrożeniem - w zależności od tego, co nastąpiło wcześniej.
Jeśli promotor nie wypełni tego obowiązku, to przechodzi on odpowiednio na korzystających (podatników) i wspomagających.
- Statystyki pokazują, że raporty składali do tej pory głównie korzystający, a nie profesjonaliści, którzy przedstawiali możliwości optymalizacyjne lub byli bezpośrednio zaangażowani w transakcje spełniające szczególne cechy rozpoznawcze - zwraca uwagę Jarosław Józefowski.
Przypuszcza, że wielu korzystających zgłaszało informację MDR-1 z ostrożności i za namową doradcy, aby uniknąć skutków karnych za niezgłoszenie schematu (wynikają one z art. 80f kodeksu karnego skarbowego).
Były też korekty
Na wezwanie fiskusa złożono ponad 3,3 tys. korekt MDR-1 (uzupełnień).
- To ponad jedna czwarta całości, co w moim przekonaniu dowodzi, że Krajowa Administracja Skarbowa bardzo dogłębnie analizuje przekazywane informacje - komentuje Konrad Kurpiewski.
Potwierdzają to również statystyki dotyczące liczby zarejestrowanych numerów schematu podatkowego (NSP). Do końca września br. było ich 9776, czyli dużo mniej niż złożonych MDR-1.
Co dalej
Spytaliśmy Ministerstwo Finansów, czy planuje zmiany w przepisach o MDR. Z odpowiedzi wynika jedynie, że „aktualnie trwają prace analityczne z obszaru raportowania schematów podatkowych, w tym m.in. w zakresie obowiązku składania informacji o schematach podatkowych innych niż transgraniczne”.
- Mam nadzieję, że skutkiem tych prac będzie daleko idące uproszczenie przepisów - komentuje Jarosław Józefowski.
Dodaje, że wskazana byłaby również aktualizacja objaśnień podatkowych z 31 stycznia 2019 r. Zdaniem eksperta powinna się w nich znaleźć tzw. biała lista przypadków, które nie wymagają raportowania.
- Byłoby to zarówno w interesie podatników, jak i samego fiskusa, który w przeciwnym razie może zostać zarzucony informacjami MDR, zwłaszcza gdy odwieszony zostanie obowiązek informowania o krajowych schematach podatkowych - puentuje ekspert.
Wątpliwości konstytucyjne
Zmiany mogą być niezbędne również z powodu wątpliwości konstytucyjnych co do przepisów o MDR. Zgłosiła je Krajowa Izba Doradców Podatkowych, kierując w styczniu 2020 r. wniosek do Trybunału Konstytucyjnego. Argumentowała, że doradców podatkowych może zwolnić wyłącznie sąd z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej (zgodnie z art. 180 kodeksu postępowania karnego).
Natomiast w przepisach o MDR „ustawodawca wprowadził niczym nieograniczony obowiązek ujawniania tajemnicy przez doradców i nie ustanowił przesłanek ani trybu zwalniania z niej” - zwracają uwagę doradcy podatkowi.
Wyrok TK jeszcze nie zapadł.
W identycznej kwestii wypowiedział się już natomiast belgijski Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z 15 września br. uznał niektóre tamtejsze regulacje za sprzeczne z ustawą zasadniczą (sygn. 103/2022).
Orzekł, że profesjonalni pełnomocnicy powinni móc powołać się na tajemnicę zawodową przy odmowie okresowego zgłaszania standaryzowanych transgranicznych schematów podatkowych.
Zakwestionował on w ten sposób niektóre belgijskie przepisy wdrażające unijną dyrektywę 2018/822 (dyrektywa DAC6).
Niezależnie od tego belgijski TK skierował pytanie do Trybunału Sprawiedliwości UE, czy obowiązek raportowania może wymagać zgłaszania schematów podatkowych dotyczących podatków innych niż CIT.
Również francuska Rada Stanu (odpowiednik polskiego Naczelnego Sądu Administracyjnego) spytała TSUE, czy przepisy nakazujące prawnikom informowanie fiskusa o schematach podatkowych są zgodne z Kartą praw podstawowych UE. Pytanie w tej sprawie zadała 25 czerwca 2021 r., na rozstrzygnięcie w tej sprawie również czekamy.
Szerzej pisaliśmy o tym w artykule „Belgijski trybunał uchylił niektóre przepisy o MDR” (DGP nr 182/2022).
