rozwiń ›

Zakłada je opublikowany właśnie projekt nowelizacji ustaw o VAT i o NIP. Przede wszystkim znacznie zostanie rozszerzona solidarna odpowiedzialność nabywcy za zaległości w VAT sprzedawcy. Ale będą też zmiany na korzyść podatników, likwidujące niektóre, dziś już zbędne obowiązki, np. wymóg składania VAT-Z. Pojawią się też długo oczekiwane przepisy o składach VAT, ale dopiero od 2027 r. Poza tym szykują się doprecyzowania wielu przepisów.

Zmiany mają wejść w życie zasadniczo od 1 lipca 2026 r. Na wyjątki zwracamy uwagę w artykule.

Solidarna odpowiedzialność też przy usługach

Po pierwsze, solidarnie za sprzedawcą będzie odpowiadał za jego VAT ten, kto kupi usługi: doradcze, zarządcze, rachunkowo-księgowe, reklamowe, badawcze i inne, które zostaną wymienione w nowym załączniku nr 16.

Po drugie, dziś nabywca odpowiada solidarnie za zaległości podatkowe sprzedawcy, gdy nabywa towary wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (np. węgiel, oleje opałowe i smarowe, olej z rzepaku, złoto, srebro, platyna, wyroby ze stali, komputery, telewizory, konsole do gier, części i akcesoria do motocykli i przyczep motocyklowych, odpady, surowce wtórne).

Solidarna odpowiedzialność nabywcy (wynikająca z art. 105a ustawy o VAT) nie obejmuje więc dziś transakcji, których przedmiotem są usługi wymienione w tym załączniku (np. roboty ogólnobudowlane, malarskie, szklarskie, betoniarskie, związane ze wznoszeniem konstrukcji stalowych). Ale to się też zmieni.

Split payment nie uchronił przed oszustwami

Dziś, w celu uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej, wystarczy uregulować tę płatność z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności (MPP). Jednak – jak przyznaje MF – „ponad czteroletnie funkcjonowanie tej instytucji wykazało, że mechanizm podzielonej płatności w niektórych przypadkach jest wykorzystywany niezgodnie z pierwotnymi założeniami. Identyfikowane są przypadki, w których środki z rachunku VAT, celem ich wyprowadzenia i „oczyszczenia” rachunku, są przeznaczane na zapłatę m.in. za fikcyjne faktury.”

Dlatego projekt zakłada, że nabywca będzie odpowiadał solidarnie za VAT sprzedawcy, gdy okaże się, że wiedział, iż faktura zapłacona z zastosowaniem MPP została wystawiona przez podmiot nieistniejący, stwierdza czynności, które nie zostały dokonane albo podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością lub potwierdza czynności dokonane w warunkach nadużycia prawa (o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy o VAT).

Przeciwko nadużyciom prawa

Fiskus nie będzie już mógł odmówić prawa do odliczenia podatku naliczonego, gdy uzna dane czynności za pozorne lub dotknięte nieważnością na podstawie art. 58 i 83 kodeksu cywilnego. Zmianę w tym zakresie wymusił wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 25 maja 2023 r., (C‑114/22).

Ale w zamian, w celu zwalczania nadużyć, zostaną wprowadzone zmiany w przepisach o:

  • mechanizmie podzielonej płatności (art. 108c w ust. 3 pkt 4) i
  • 100-proc. sankcji VAT (w art. 112c w ust. 1 pkt 4).

W przepisach tych będzie odwołanie się do instytucji nadużycia prawa. To pozwoli zastosować 100-proc. sankcję VAT:

  • gdy faktura potwierdza czynności dokonane w warunkach nadużycia prawa;
  • wobec podatników płacących w ramach MPP, gdy okaże się, że podatnik wiedział, że faktura zapłacona z zastosowaniem tego mechanizmu potwierdza czynności dokonane w warunkach nadużycia prawa;

Odmowa rejestracji w VAT

Po zmianach przepisów pojawią się nowe przesłanki odmowy przez naczelnika urzędu skarbowego do zarejestrowania przedsiębiorcy jako podatnika VAT (zmiany w art. 96 ust. 4a ustawy). Bez rejestracji pozostaną:

  • firmy zagraniczne, które mimo obowiązku nie ustanowiły przedstawiciela podatkowego,
  • podmioty, które nie dokonały zgłoszenia identyfikacyjnego w zakresie danych uzupełniających, o którym mowa w art. 5 ust. 2c ustawy o NIP.

Urząd skarbowy odmówi też rejestracji do momentu, gdy podmiot wykreślony ze względu na brak złożenia deklaracji nie uzupełni brakujących deklaracji.

Biała lista VAT - sprawdzanie kontrahentów na 5 lat wstecz

W wykazie czynnych podatników VAT będzie można sprawdzić, czy kontrahent był takim podatnikiem w przeszłości, na wybrany dzień, nawet na pięć lat wstecz. Dziś jest to możliwe tylko według stanu na dzień weryfikacji.

Zmiany w numerze NIP. Nowe zasady od 2027 roku

Kto unika lub nie wywiązuje się z obowiązków podatkowych, będzie miał - od 1 stycznia 2027 r. - uchylany numer identyfikacji podatkowej (NIP). Na wzór rozwiązań w VAT, podstawą do uchylenia NIP będą:

  • brak kontaktu z podatnikiem lub jego pełnomocnikiem,
  • niestawianie się na wezwania organu podatkowego.

Naczelnik urzędu skarbowego nie będzie już wydawać decyzji o uchyleniu NIP. Uchylenie będzie traktowane jako czynność materialno-techniczna. Zarazem zostanie rozszerzony katalog podstaw do przywrócenia uchylonego NIP. Chodzi o to, aby można go było szybko przywrócić (np. gdy naczelnik urzędu stwierdzi, że nie ma już przesłanek uzasadniających uchylenie NIP).

Limit zwolnienia z VAT

Zmieni się sposób obliczania obrotu podatnika dla potrzeb stosowania zwolnienia podmiotowego w VAT, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT. Przypomnijmy, że limit wynosi obecnie 200 tys. zł, a od 1 stycznia 2026 r. wzrośnie do 240 tys. zł (zmiana wprowadzona nowelizacją z 24 czerwca 2025 r., Dz.U. poz. 896).

Natomiast opublikowany właśnie projekt zakłada, że do limitu będzie wliczana również wartość własnych towarów podatnika przemieszczanych z terytorium Polski na terytorium innego państwa UE. Czynności te będą zatem traktowane jak WDT, czyli będą wliczane do przysługującego podatnikowi limitu sprzedaży zwolnionej z VAT.

MF wzięło jednak pod uwagę to, że o zwolnieniu z VAT decyduje wartość nie tylko bieżącej sprzedaży, lecz także sprzedaży z poprzedniego roku. Dlatego do określenia wartości sprzedaży za 2026 r. będą jeszcze stosowane przepisy w dotychczasowym brzmieniu (projektowany przepis przejściowy - art. 4 nowelizacji). To oznacza, że do limitu określanego dla 2026 r. nie będzie jeszcze wliczana wartość przemieszczeń własnych towarów.

Składy VAT w Polsce – uproszczenie rozliczeń od 2027 roku

Wprowadzone zostaną przepisy o tzw. składzie VAT. To pozwoli uprościć rozliczenie i pobór podatku firmom zajmującym się międzynarodowym obrotem towarowym. Dostawy towarów do składu VAT mogą być - zgodnie z przepisami unijnymi - opodatkowane stawką 0 proc. VAT, a daninę płaci się dopiero z chwilą wyprowadzenia towaru ze składu.

W Polsce podobne rozwiązanie obowiązuje obecnie w ograniczonym zakresie i dotyczy dostaw towarów objętych procedurą składowania celnego. Skład VAT będzie rozwiązaniem odrębnym i niezależnym od rozwiązań w zakresie cła, w tym od procedur celnych (np. procedury składowania celnego) - podkreśla MF. Zmiany w tym zakresie wejdą w życie od 1 stycznia 2027 r.

Ulga na złe długi – nowe przepisy dla małych podatników

W tym zakresie zmiana obejmie tylko małych podatników rozliczających się metodą kasową, dokonujących sprzedaży na rzecz innych podmiotów niż czynni podatnicy VAT. Przypomnijmy, że obowiązek podatkowy u małego podatnika powstaje co do zasady w terminie 180 dni, natomiast termin skorzystania z ulgi na złe długi wynosi 90 dni. Może więc dojść do sytuacji, gdy mały podatnik, ze względu na uprawdopodobnioną już nieściągalność swojej wierzytelności, będzie chciał skorzystać z ulgi na złe długi zanim jeszcze powstanie u niego obowiązek podatkowy z tytułu danej dostawy.

Ma więc zostać doprecyzowane, że wierzyciel (mały podatnik) będzie mógł skorzystać z ulgi (zmniejszyć swój VAT należny) nie wcześniej niż w okresie rozliczeniowym, w którym powstał obowiązek podatkowy, czyli z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi na rzecz podmiotu innego niż czynny podatnik VAT.

VAT w systemie kaucyjnym

Zostanie doprecyzowane, jaką stawkę VAT należy przyjąć przy opodatkowaniu niezwróconej kaucji za opakowania podlegające pod system kaucyjny. Przypomnijmy, że w systemie tym przyjęto roczne rozliczenie VAT (na ostatni dzień roku). Co jednak w sytuacji, gdy stawka VAT na dany produkt się zmieni, a nie będzie można ustalić, kiedy zwracane opakowanie zostało wprowadzone do obrotu? W takiej sytuacji - jak zakłada projekt - do rozliczenia wartości niezwróconej kaucji będzie się brać pod uwagę taką stawkę VAT dla danego produktu w opakowaniu, jaka obowiązuje na ostatni dzień roku, w rozliczeniu za który zostaje opodatkowana wartość niezwróconej kaucji (nowy ust. 14i w art. 41 ustawy o VAT).

Małżonkowie rolnicy i ubezpieczenia

Wdrożone zostaną też wskazówki płynące z innych wyroków TSUE. Przede wszystkim za odrębnego podatnika VAT będzie mogła zostać uznana każda z osób fizycznych prowadzących w sposób samodzielny działalność rolniczą w oparciu o wspólne gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie. To wykonanie wyroku z 24 marca 2022 r. (C-697/20), w którym trybunał orzekł, że małżonkowie prowadzący odrębną działalność gospodarczą w ramach jednego gospodarstwa rolnego mogą być odrębnymi podatnikami VAT.

Ponadto stawka 0 proc. będzie stosowana do usług ubezpieczenia oraz usług dotyczących importu towarów zwolnionych od podatku, gdy wartość tych usług jest włączona do podstawy opodatkowania (wyrok TSUE z 4 października 2017 r., C-273/16).

Zniesienie obowiązku składania VAT-Z

Zlikwidowany zostanie obowiązek składania VAT-Z. Przyspieszy to przedsiębiorcom wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) oraz Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) formalności związane z zakończeniem działalności. Przedsiębiorca, który złoży wniosek o wykreślenie z rejestru CEIDG lub KRS, będzie automatycznie wykreślany z rejestru VAT.

Spis z natury. Zmiany w raportowaniu VAT przy zakończeniu działalności

Zlikwidowany zostanie obowiązek składania informacji o spisie z natury (zmiana w art. 14 ust. 5 ustawy o VAT). Obecnie podatnicy muszą przesłać ją w razie:

  • rozwiązania spółki,
  • zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu albo
  • wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego.

W informacji trzeba wykazać ustaloną na podstawie spisu wartość towarów i kwotę podatku należnego. Dziś jednak organy nie potrzebują już takiej odrębnej informacji. Dane, które pozwalają na prawidłowe rozliczenie podatku należnego m.in. wysokość podatku należnego od towarów objętych spisem z natury są bowiem przesyłane w JPK_VAT.

Import usług a zwolnienie z VAT

Podatnicy nabywający usługę zwolnioną od podatku w ramach procedury SME od podatnika nieposiadającego w Polsce siedziby i stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej nie będą musieli wykazywać w deklaracji podstawy opodatkowania w VAT, bo należny podatek i tak nie powstaje.

Dziś taki nabywca musi rozliczyć w Polsce import usług na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 2 pkt 9 ustawy o VAT. Jednocześnie od importu usług nie ma podatku w związku z tym, że sprzedawca zdecydował się na stosowanie w Polsce zwolnienia podmiotowego z VAT. Nabywca wykazuje więc wyłącznie podstawę opodatkowania, tj. bez naliczania VAT należnego.

Po zmianie nie będzie już miał takiego obowiązku. Tego rodzaju nabycia - jak wyjaśnia ministerstwo - nie będą musiały być wykazywane w deklaracjach składanych przez podatnika (JPK_VAT, VAT-8, VAT-9M).

Zmiana będzie miała zastosowanie również do usług objętych w Polsce tzw. zwolnieniem przedmiotowym na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3 ustawy o VAT.

VAT od nabycia środków transportu

Zlikwidowany zostanie obowiązek zapłaty VAT w ciągu 14 dni od wewnątrzwspólnotowego nabycia środków transportu. Taki termin był konieczny, gdy przed laty podatnicy musieli przy rejestracji pojazdu przedkładać zaświadczenie o uiszczeniu VAT z tytułu WNT środka transportu lub o braku takiego obowiązku. Aby urząd mógł wydać takie zaświadczenie, trzeba było zapłacić VAT w ciągu 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Od 1 stycznia 2015 r. uchylono obowiązek przedkładania przy rejestracji takiego zaświadczenia, ale pozostawiono obowiązek zapłaty VAT w terminie 14 dni. Teraz przepis w tym zakresie zostanie uchylony. Zmiana w tym zakresie ma wejść w życie dopiero od 2027 r.

Nadal podmioty dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia środka transportu będą musiały składać VAT-23 w terminie 14 dni.

TAX FREE – e-odprawa i zmiany dla turystów spoza UE

Zmiany nastąpią też w procedurze, która umożliwia obywatelom spoza UE ubiegać się o zwrot VAT od towarów o wartości wyższej niż 200 zł, kupionych w Polsce. Warunkiem są: otrzymanie paragonu z kasy fiskalnej, wywóz towaru w stanie nienaruszonym poza terytorium UE i uzyskanie od funkcjonariusza służby celno-skarbowej potwierdzenia o wywozie.

Obieg dokumentów już dziś jest elektroniczny, natomiast zostanie wprowadzona e-odprawa w terminalu TAX FREE. Zmiany w tym zakresie wejdą w życie od 1 lipca 2028 r.

Kasy fiskalne. Nowe obowiązki i zakaz wymiany pamięci

W zakresie kas fiskalnych pojawią się m.in.:

- obowiązki związane z utylizacją kas rejestrujących; po zakończeniu używania tych kas podatnik będzie musiał zwrócić urządzenie producentowi (od 1 stycznia 2027 r.);

- zakaz wymiany pamięci fiskalnej w kasach rejestrujących z elektronicznym zapisem kopii (od 1 lipca 2027 r.).

Inne zmiany w VAT. Przepisy porządkujące i elektromobilność

Ze względu na rozwój elektromobilności doprecyzowane zostaną przepisy dotyczące miejsca dostawy energii elektrycznej. Nie będzie już odesłania do przepisów o prawie energetycznym.

Wprowadzone zostaną zmiany o charakterze porządkującym w przepisach dotyczących szczególnych procedur w zakresie dostawy towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków (art. 120 ustawy o VAT).

Uaktualnione zostaną regulacje dotyczącej środków odkażających objętych 8-proc. VAT.

Etap legislacyjny:

Projekt nowelizacji ustaw o VAT oraz o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (nr UD314) - w konsultacjach