Profesjonalni pełnomocnicy powinni móc powołać się na tajemnicę zawodową przy odmowie okresowego zgłaszania standaryzowanych transgranicznych schematów podatkowych. Regulacje, które im tego zabraniają, są sprzeczne z konstytucją – orzekł Trybunał Konstytucyjny w Brukseli
Zakwestionował on w ten sposób niektóre belgijskie przepisy wdrażające unijną dyrektywę 2018/822 (tzw. dyrektywa DAC6). Nakazują one, by tamtejsi pośrednicy (np. adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi) przekazywali fiskusowi co trzy miesiące informacje o standaryzowanych transgranicznych schematach podatkowych (ang. mandatory disclosure rules – MDR).
Zgodnie z dyrektywą DAC6 chodzi o „uzgodnienie, które jest opracowane, wprowadzone do obrotu, gotowe do wdrożenia lub udostępnione do wdrożenia bez potrzeby znacznego dostosowania do potrzeb osoby z niego korzystającej”.
Profesjonalni pełnomocnicy nie mogą odmówić przekazywania takich uzgodnień (schematów podatkowych), powołując się na tajemnicę zawodową. To właśnie zakwestionował belgijski TK (wyrok z 15 września br., sygn. 103/2022).
Pytania do TSUE…
Miał on także inne wątpliwości pod adresem przepisów o MDR, ale rozstrzygnie je dopiero Trybunał Sprawiedliwości UE. Belgijski TK chce wiedzieć m.in., czy dyrektywa DAC6 może wymagać raportowania schematów podatkowych dotyczących podatków innych niż CIT. Trybunał liczy też na rozszyfrowanie niektórych niejasnych definicji zawartych w tej dyrektywie.
Ponadto już w grudniu 2020 r. belgijski TK spytał, czy przepisy, które nakazują profesjonalnym pełnomocnikom powołującym się na tajemnicę zawodową poinformować innego pośrednika o obowiązku zgłoszenia schematu podatkowego, są zgodne z Kartą praw podstawowych UE. Takiej niezgodności nie dopatrzył się rzecznik generalny TSUE w opinii z 5 kwietnia br. (sygn. C-694/20). Nie zapadł natomiast jeszcze wyrok TSUE w tej sprawie.
Niezależnie od tego również francuska Rada Stanu (odpowiednik polskiego Naczelnego Sądu Administracyjnego) spytała TSUE, czy przepisy nakazujące prawnikom informowanie fiskusa o schematach podatkowych są zgodne z Kartą praw podstawowych UE. Pytanie w tej sprawie zadała 25 czerwca 2021 r., na rozstrzygnięcie w tej sprawie również czekamy.
…i do polskiego TK
Przepisy o MDR budzą wątpliwości również w Polsce. W styczniu 2020 r. Krajowa Izba Doradców Podatkowych skierowała wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie przepisów rozdziału 11a ordynacji podatkowej. Wynika z nich, że klient może zwolnić profesjonalistę prawnego (np. doradcę podatkowego) jako promotora bądź wspomagającego z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.
KIDP spytała, czy jest to zgodne z konstytucją. Zdaniem doradców z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej może ich zwolnić wyłącznie sąd (art. 180 kodeksu postępowania karnego). „Ustawodawca wprowadził zaś niczym nieograniczony obowiązek ujawniania tajemnicy przez doradców i nie ustanowił przesłanek ani trybu zwalniania z niej” – podkreśliła KIDP.
Jej zdaniem narusza to zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 konstytucji) oraz zasadę zezwalającą samorządom zawodowym na sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem danego zawodu (art. 17). Izba wyraziła też wątpliwości, czy ustawa wprowadzająca przepisy MDR do polskiego prawa (Dz.U. z 2018 r. poz. 2193) jest zgodna z wynikającymi z konstytucji zasadami: zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, poprawnej legislacji i odpowiedniego vacatio legis.
Ministerstwo Finansów od początku uważa, że żadna z konstytucyjnych zasad nie została naruszona. Odpowiedziało tak w odpowiedzi na pytania DGP, którą opisaliśmy szerzej w artykule „Doradcy zaskarżyli przepisy o MDR” (DGP nr 4/2020). ©℗
