Polski Ład: Ulgi i zmiany podatkowe od stycznia 2022 roku [ZESTAWIENIE]

Polski Ład od stycznia 2022 r. wpłynie na wysokość wynagrodzeń. Jak już od początku roku skorzystać z nowych ulg i wyższej kwoty wolnej? Uwaga, artykuł dotyczy stanu wiedzy z grudnia 2021 r. i nie obejmuje późniejszych poprawek do Polskiego Ładu.

Wyższa kwota wolna od podatku, podniesienie drugiego progu, reforma składki zdrowotnej – te czynniki sprawią, że zmienią się proporcje między naszymi zarobkami brutto a netto. Reforma wprowadzi też nowe ulgi podatkowe, m.in. dla pracujących emerytów, dla rodzin 4+ oraz dla osób powracających do Polski. Kto skorzysta z tych rozwiązań? Czy trzeba składać jakieś wnioski? Zebraliśmy najważniejsze informacje m.in. dla pracowników i osób wykonujących umowy cywilnoprawne.

Wyższa kwota wolna od podatku

Na czym polega? Podatek płacimy dopiero po przekroczeniu określonej podstawy. Zarobki poniżej tego progu to tzw. kwota wolna. W 2021 r. jest ona zróżnicowana. Wynosi 8 tys. zł, ale tylko dla najmniej zarabiających. Zdecydowanie więcej osób korzysta z kwoty wolnej w wysokości 3091 zł, a niektórzy w ogóle nie mają do niej prawa. Po wprowadzeniu Polskiego Ładu kwota wolna będzie jednolita i wyniesie 30 tys. zł w skali roku. Jeśli ktoś zarobi mniej, w ogóle nie zapłaci podatku. Jeśli ktoś zarobi więcej, zapłaci podatek dopiero od nadwyżki ponad tę kwotę.

Dodajmy, że pojęcia „kwota wolna” jest potoczne. W przepisach spotkamy się z określeniem „kwota zmniejszająca podatek”. Nie jest to to samo. W uproszczeniu, kwota wolna odnosi się do dochodu, a kwota zmniejszająca – do podatku. Kwota zmniejszająca równa się 17% kwoty wolnej, a więc wynosi 5,1 tys. zł rocznie, a miesięcznie – 425 zł.

Dla kogo? Kwota wolna jest dla wszystkich, którzy rozliczają podatek na zasadach ogólnych (czyli według skali podatkowej). Chodzi m.in. o osoby pracujące na etacie, wykonujące umowy cywilnoprawne, emerytów, niektórych przedsiębiorców. Dotychczas kwota wolna nie przysługiwała osobom o rocznym dochodzie wyższym niż 127 tys. zł, ale to ograniczenie nie będzie już obowiązywać. Prawa do kwoty wolnej nie mają jedynie ci, którzy rozliczają podatek ryczałtem, liniowo lub kartą podatkową.

Czy trzeba składać wniosek? Kwota wolna jest automatycznie uwzględniana w rozliczeniu rocznym PIT i nie trzeba składać żadnego wniosku, by z niej skorzystać. Nieco inaczej wygląda to, jeśli chcemy, by równowartość 1/12 kwoty wolnej była uwzględniona już przy comiesięcznej wypłacie.

a) umowa o pracę – Polski Ład zmieni wysokość kwoty wolnej, ale niczego nie zmienia, jeśli chodzi o procedury. Z kwoty wolnej już w ciągu miesiąca korzystają i będą korzystać pracownicy, którzy złożyli swojemu pracodawcy formularz PIT-2 (oświadczenie pracownika dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych). To formularz, który pracownik zwykle składa przed otrzymaniem pierwszej wypłaty. Oświadcza w nim, że nie osiąga innych wyszczególnionych dochodów (m.in. z działalności gospodarczej, najmu lub dzierżawy). Tym samym upoważnia pracodawcę do zmniejszania miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Jeśli ktoś ma więcej niż jednego pracodawcę, wniosek taki może złożyć tylko u jednego z nich.

Raz złożony pracodawcy PIT-2 jest ważny także przez kolejne lata, o ile wynikający z niego stan faktyczny nie uległ zmianie. Pracownik, który do tej pory otrzymywał wynagrodzenie z uwzględnieniem kwoty wolnej, w związku z Polskim Ładem nie musi więc podejmować żadnych czynności, chyba że jego sytuacja faktyczna się zmieniła (np. założył działalność gospodarczą).

b) umowa cywilnoprawna – tu sytuacja jest bardziej skomplikowana. Wykonujący takie umowy nie mogą złożyć formularza PIT-2. Zwykle oznacza to, że dostają „na rękę” nieco mniej, a po rozliczeniu PIT otrzymują zwrot podatku. Dotąd kwota wolna była niewielka, problem dla wykonujących umowy cywilnoprawne był więc również mało dotkliwy. Polski Ład sprawi jednak, że comiesięczne wynagrodzenie netto z tytułu takich umów będzie co do zasady niższe niż dotychczas, zaś zwrot podatku na koniec roku – wyższy. Są dwa sposoby na uniknięcie tej niedogodności:

• można złożyć pisemny wniosek - na podstawie nowego art. 41 ust. 1c lub art. 35 ust. 6b ustawy o PIT - do zleceniodawcy lub powierzającego dzieło o niepobieranie zaliczek na podatek. Niestety, taką możliwość mają tylko nieliczni. Po pierwsze, łączne roczne dochody podatnika (te już osiągnięte jak i dopiero spodziewane) nie mogą przekraczać kwoty 30 tys. zł. Po drugie, z tej możliwości nie skorzystają podatnicy, którzy osiągają też inne dochody wypłacane z uwzględnieniem kwoty wolnej (np. z pracy w innej firmie lub z działalności gospodarczej).
• można złożyć wniosek do naczelnika urzędu skarbowego - w trybie art. 22 § 2 Ordynacji podatkowej – o zwolnienie z obowiązku pobrania podatku. We wniosku należy uprawdopodobnić, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy. Takie rozwiązanie podpowiedziało Ministerstwo Finansów, zapytane o problemy zleceniobiorców i wykonujących dzieło w związku z Polskim Ładem.

Art. 22 § 2 Ordynacji podatkowe stanowi:

Organ podatkowy, na wniosek podatnika, może zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli:

1) pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji, lub

2) podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy.

Więcej o sytuacji osób na umowach cywilnoprawnych pisaliśmy w artykule: Polski Ład a zlecenie lub dzieło. Zyski, straty i kłopotliwy przepis o zaliczkach na PIT.

Drugi próg podatkowy

Na czym polega? Podstawowa stawka podatku PIT wynosi 17%. Po przekroczeniu progu podstawy opodatkowania, od nadwyżki płaci się 32%. Próg wynosi obecnie 85 528 zł, a Polski Ład zwiększy jego wysokość do 120 000 zł.

Dla kogo? Dla wszystkich rozliczających się według skali podatkowej, którzy osiągną w trakcie roku dochód wyższy niż 85 528 zł.

Czy trzeba składać wniosek? Nie trzeba. Pracodawca uwzględnia przekroczenie progu przy obliczaniu zaliczek na podatek (art. 32 ustawy o PIT), następnie fakt przekroczenia progu uwzględnia się w zeznaniu rocznym PIT. W przypadku osiągania innych dochodów (np. z umów cywilnoprawnych), drugi próg jest co do zasady uwzględniany dopiero w rozliczeniu rocznym PIT. Podatnik może jednak złożyć wniosek do płatnika o obliczanie i pobieranie zaliczek według wyższej stawki podatkowej (art. 41a ustawy o PIT). Wówczas zarobi mniej „na rękę”, ale nie będzie musiał dopłacać podatku po złożeniu zeznania rocznego.

Ulga dla klasy średniej

Na czym polega? Polski Ład zwiększa kwotę wolną od podatku (to zmiana korzystna dla podatników), ale likwiduje też możliwość odliczenia składki zdrowotnej od podatku (to już zmiana niekorzystna). Jaki będzie bilans tych zmian? Osoby zarabiające miesięcznie na etacie do ok. 5,7 tys. zł brutto więcej zyskają niż stracą – ich pensja netto będzie wyższa niż dotychczas. By także lepiej opłacani pracownicy nie stracili na reformie, wprowadzono ulgę dla klasy średniej. To określenie potoczne, w znowelizowanej ustawie o PIT preferencja została określona jako „ulga dla pracowników lub podatników osiągających przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej”. Będzie obniżała podstawę opodatkowania według skomplikowanych algorytmów. Najpierw miesięcznie:

• (A × 6,68% – 380,50 zł) ÷ 0,17, dla A wynoszącego co najmniej 5701 zł i nieprzekraczającego kwoty 8549 zł,
• (A × (-7,35%) + 819,08 zł) ÷ 0,17, dla A wyższego od 8549 zł i nieprzekraczającego kwoty 11 141 zł

Gdzie A oznacza uzyskane w ciągu miesiąca przychody ze stosunku pracy lub pokrewnych.

Następnie rocznie:

• (A × 6,68% – 4566 zł) ÷ 0,17, dla A wynoszącego co najmniej 68 412 zł i nieprzekraczającego kwoty 102 588 zł,
• (A × (-7,35%) + 9829 zł) ÷ 0,17, dla A wyższego od 102 588 zł i nieprzekraczającego kwoty 133 692 zł.

Ulga spowoduje, że pensje netto osób zarabiających na etacie miesięcznie między 5701 zł a 11 141 zł nie będą niższe niż dotychczas. Na szczęście pracownik nie będzie musiał samodzielnie stosować tych wzorów. Co miesiąc ulgę wyliczy przy jego wypłacie pracodawca, na koniec roku będzie uwzględniona w usłudze Twój e-PIT.

Dla kogo? Ulga dla klasy średniej przysługuje wyłącznie zatrudnionym na podstawie umowy o pracę (lub umów pokrewnych) albo prowadzącym działalności gospodarczą opodatkowaną według skali. Skorzystają z niej ci, którzy osiągają rocznie od 68 412 zł do 133 692 zł przychodów (pracownicy) bądź dochodów (przedsiębiorcy). Nie przysługuje natomiast w stosunku m.in. do umów zlecenia, umów o dzieło, emerytur. Jeśli ktoś pracuje na etacie i dodatkowo zawrze umowę cywilnoprawną, ulga obejmie wyłącznie jego przychody z pracy, a te z dodatkowej umowy nie będą brane pod uwagę. Przy jej obliczaniu uwzględni się natomiast przychody od pracodawcy objęte tzw. autorskimi, 50-procentowymi kosztami.

Czy trzeba składać wniosek? Nie. Ulga dla klasy średniej będzie brana pod uwagę przez pracodawcę przy obliczaniu i wypłacie wynagrodzenia. Uwzględnią ją również pracownicy administracji skarbowej, którzy po zakończeniu roku przygotują propozycję rozliczenia rocznego PIT, udostępnianą w usłudze Twój e-PIT.

Można natomiast złożyć pracodawcy wniosek o niestosowanie ulgi dla klasy średniej. Paradoksalnie może być to korzystne, gdy ulga przysługuje komuś w ujęciu miesięcznym, ale w ujęciu rocznym okaże się, że jednak nie ma do niej prawa i musi dopłacić niedobór podatku. Taka sytuacja będzie miała miejsce np., gdy pracownik zarabia miesięcznie mniej niż 5701 zł brutto, ale spodziewa się, że w którymś miesiącu jego wynagrodzenie będzie wyższe, bo np. dostanie premię. Jeśli zawnioskuje o niestosowanie ulgi, jego wynagrodzenie ekstra za ten miesiąc będzie nieco niższe, ale po rozliczeniu PIT nie będzie musiał niczego dopłacać.

Wniosek o niepomniejszanie dochodu o kwotę ulgi dla pracowników reguluje art. 32 ust. 2b znowelizowanej ustawy o PIT. Z przepisu wynika, że musi być on sporządzony na piśmie i należy go złożyć odrębnie dla każdego roku podatkowego. Pracodawca zacznie się do niego stosować najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym go otrzymał.

Ulga dla pracujących emerytów

Na czym polega? Zwalnia z podatku przychody (do wysokości 85 528 zł) podatników, którzy mimo nabycia uprawnień emerytalnych nie zdecydują się na pobieranie świadczenia.

Dla kogo? Z ulgi można skorzystać po ukończeniu 60. roku życia w przypadku kobiety i 65. roku życia w przypadku mężczyzny. Ulga dotyczy następujących przychodów:

• ze stosunku pracy (a także stosunku służbowego, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy);
• z umów zlecenia;
• z działalności gospodarczej.

Na liście nie ma wiec m.in. przychodów z umów o dzieło czy też najmu poza działalnością gospodarczą. Nie będą one objęte ulgą.

Czy trzeba złożyć wniosek? Jeśli chcemy, by ulga była stosowana już w trakcie roku przy wypłacie wynagrodzenia, a nie dopiero po rozliczeniu PIT, należy złożyć stosowne oświadczenie. Wynika to z art. 32 ust. 1g i 1h znowelizowanej ustawy o PIT.

Oświadczenie o spełnieniu warunków do stosowania zwolnienia musi być sporządzone na piśmie. Składa się je płatnikowi (czyli np. pracodawcy). Musi zawierać klauzulę „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Płatnik zacznie stosować ulgę najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie. Należy go powiadomić także o zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia.

Ulga dla dużych rodzin (inaczej: ulga 4 plus)

Na czym polega? Zwalnia z podatku przychody (do wysokości 85 528 zł) podatników wychowujących co najmniej czworo dzieci.

Dla kogo? Ustawa o PIT precyzuje, że z ulgi 4+ mogą skorzystać podatnicy, którzy w stosunku do co najmniej czworga dzieci:

• wykonują władzę rodzicielską;
• pełnią funkcję opiekuna prawnego, jeżeli: dziecko z nim zamieszkuje, sprawują funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą, w przypadku pełnoletnich uczących się dzieci – wykonują obowiązek alimentacyjny albo sprawują funkcję rodziny zastępczej (z pewnymi zastrzeżeniami).

Ulga przysługuje na wszystkie dzieci małoletnie. Pod uwagę brane są też dzieci pełnoletnie, które:

• otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną
• nie ukończyły 25. roku życia, nadal się uczą i studiują i nie osiągają dochodów wyszczególnionych w ustawie.

Ulga dotyczy następujących przychodów:

• ze stosunku pracy (a także stosunku służbowego, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy);
• z umów zlecenia;
• z działalności gospodarczej.

Na liście nie ma wiec m.in. przychodów z umów o dzieło czy też najmu poza działalnością gospodarczą. Nie będą one objęte ulgą.

Czy trzeba złożyć wniosek? Jeśli chcemy, by ulga była stosowana już w trakcie roku przy wypłacie wynagrodzenia, a nie dopiero po rozliczeniu PIT, należy złożyć stosowne oświadczenie. Wynika to z art. 32 ust. 1g i 1h znowelizowanej ustawy o PIT.

Oświadczenie o spełnieniu warunków do stosowania zwolnienia musi być sporządzone na piśmie. Składa się je płatnikowi (czyli np. pracodawcy). Musi zawierać klauzulę „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Płatnik zacznie stosować ulgę najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie. Należy go powiadomić także o zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia.

Ulga na powrót

Na czym polega? Zwalnia z podatku przychody (do wysokości 85 528 zł) osoby fizycznej, która przeniosła miejsce zamieszkania na terytorium RP, a w konsekwencji zmieniła rezydencję podatkową.

Dla kogo? Prawo do zwolnienia będzie przysługiwać podatnikowi przez 4 kolejno po sobie następujące lata podatkowe. Podatnik sam wybierze rok, kiedy zacznie korzystać z ulgi: albo licząc od początku roku, w którym podatnik przeniósł miejsce zamieszkania na terytorium RP, albo od początku roku następnego.

Ulga będzie miała zastosowanie do podatników, którzy przenieśli miejsce zamieszkania na terytorium RP po dniu 31 grudnia 2021 r. Może więc mieć zastosowanie do przychodów uzyskanych od 1 stycznia 2022 r.

Ulga dotyczy następujących przychodów:

• ze stosunku pracy (a także stosunku służbowego, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy);
• z umów zlecenia;
• z działalności gospodarczej.

Na liście nie ma wiec m.in. przychodów z umów o dzieło czy też najmu poza działalnością gospodarczą. Nie będą one objęte ulgą.

Z ulgi mogą skorzystać obywatele polscy, obywatele krajów wymienionych w załączniku do ustawy (co do zasady są to państwa należące do UE, EOG i CEOG) lub osoby posiadające Kartę Polaka. Osoby z innych krajów również będą mogły skorzystać ze zwolnienia po spełnieniu dodatkowych warunków.

Czy trzeba złożyć wniosek? Jeśli chcemy, by ulga była stosowana już w trakcie roku przy wypłacie wynagrodzenia, a nie dopiero po rozliczeniu PIT, należy złożyć stosowne oświadczenie. Wynika to z art. 32 ust. 1g i 1h znowelizowanej ustawy o PIT.

Oświadczenie o spełnieniu warunków do stosowania zwolnienia musi być sporządzone na piśmie. Składa się je płatnikowi (czyli np. pracodawcy). Musi zawierać klauzulę „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Należy również podać rok rozpoczęcia i zakończenia stosowania zwolnienia. Płatnik zacznie stosować ulgę najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie. Należy go powiadomić także o zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia.