Biura rachunkowe apelują do MF o większą stabilność i przewidywalność przepisów. Od kilku bowiem lat zmiany podatkowe są na porządku dziennym, i to także w trakcie roku. I tak od 1 stycznia br. obowiązują już m.in. duże nowelizacje ustaw o PIT, CIT i VAT. Ta ostatnia weszła w życie dwa dni po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. A to nie koniec, bo już są przewidywane kolejne
TEMAT: Nowelizacje ustaw podatkowych
PROBLEM: Jak biuro ma sobie radzić ze zbyt dużą liczbą zmian w prawie
Liczba zmian ustaw podatkowych w zeszłym roku i na początku obecnego przekroczyła 50. [ramka 1] Chodzi nie tylko o duże nowelizacje, ale również drobniejsze modyfikacje, które jednak wymagają od księgowych uwagi i sprawdzenia, czy nie należy ich zastosować u obsługiwanych klientów. Tymczasem chociaż biura rachunkowe i przedsiębiorcy nie oswoili się jeszcze ze zmianami podatkowymi wprowadzonymi od 1 stycznia, to już powinni zwrócić uwagę na kolejne i się do nich przygotować. [ramka 2]
Ramka 1
Ile razy były nowelizowane główne ustawy podatkowe w 2020 r. (włącznie ze zmianą z 1 stycznia 2021 r.)
Ustawa o CIT – 11 razy
Ustawa o PIT – 17 razy
Ustawa o VAT – 7 razy
Ordynacja podatkowa – 9 razy
Ustawa o podatku akcyzowym – 4 razy
Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych – 0
Ustawa o KAS – 7 razy
Czekające na wejście w życie
3 nowelizacje ustawy o CIT
4 nowelizacje ustawy o PIT
4 nowelizacje ordynacji podatkowej
3 nowelizacje ustawy o VAT
3 nowelizacje ustawy o podatku akcyzowym
1 nowelizacja ustawy o KAS
Ponadto w 2020 r. ustawy o CIT, PIT, VAT, ordynacja podatkowa miały nowe teksty jednolite
Ramka 2
Do czego muszą się przygotować biura rachunkowe i ich klienci
Niektóre zmiany zapowiadane przez Ministerstwo Finansów są już w trakcie prac parlamentarnych (np. dotyczące akcyzy na samochody i składania elektronicznych deklaracji), inne są zapowiadane przez resort. Skupimy się jednak na tym, co już zostało uchwalone i czeka na wejście w życie w trakcie 2021 r., a co może być istotne z punktu widzenia obsługi klientów przez biura rachunkowe. Przy czym należy zaznaczyć, że w praktyce część zmian ma charakter stricte kosmetyczny, jak np. większość wprowadzanych od 1 lipca br. przez ustawę z 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. poz. 2320) w ustawach: z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2419; dalej: ustawa o VAT), z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1426; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320) oraz z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1406; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11; dalej: ustawa o CIT).
Sprawozdania finansowe spółek komandytowych
Część spółek komandytowych zdecydowała, że stanie się podatnikami CIT dopiero od 1 maja br. W efekcie powstał problem, co ze sprawozdaniem finansowym. To ważne dla biur rachunkowych obsługujących takie spółki i ich wspólników.
Jak wynika z informacji Ministerstwa Finansów, spółki komandytowe, które zdecydowały o odroczeniu zmiany swojego statusu jako podatnika CIT do 1 maja, muszą zamknąć księgi rachunkowe na 30 kwietnia, ale tylko dla celów podatku dochodowego. Nie muszą więc sporządzać sprawozdania finansowego na ten dzień. Spółki mają w praktyce dwie możliwości – wyjaśniło MF w odpowiedzi na pytania Polskiej Izby Biegłych Rewidentów. Działania w tym zakresie trzeba było już jednak podjąć. Jednym z rozwiązań jest bowiem wydłużenie roku obrotowego spółki do 30 kwietnia 2021 r. i sporządzenie sprawozdania finansowego za ten okres. Pisaliśmy o tym w artykule „MF: nie trzeba będzie sporządzać sprawozdań na 30 kwietnia” – DGP nr 2/2021.
Zmiany w akcyzie
Biura obsługujące podmioty akcyzowe powinny zwrócić uwagę, że od 1 lutego rusza Centralny Rejestr Podmiotów Akcyzowych. Na wpisanie się do rejestru podmioty akcyzowe będą mieć czas do 30 czerwca br. Zmiany te wynikają z ustawy z 10 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 72). Przypomnijmy, że nowy rejestr będzie prowadził dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu. Zastąpi on dotychczasowe 44 wykazy prowadzone przez naczelników urzędów skarbowych.
Obowiązek rejestracyjny obejmie m.in. pośredniczące podmioty węglowe i gazowe, podmioty nieprowadzące działalności gospodarczej zużywające wyroby akcyzowe zwolnione od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie. Część podatników będzie musiało jedynie uzupełnić zgłoszenie rejestracyjne.
Wejdzie pakiet e-commerce
Od 1 lipca br. zacznie obowiązywać kolejna zmiana w VAT, czyli tzw. pakiet e-commerce. Limit sprzedaży wysyłkowej spadnie z obecnych 35 tys. euro (w Polsce – 160 tys. zł) do 10 tys. euro rocznie. W praktyce po jego przekroczeniu będzie trzeba albo zarejestrować się na VAT w kraju, do którego sprzedawca wysyła towar, albo skorzystać z nowego rozwiązania, czyli One Stop Shop (OSS). Rejestracja w OSS pozwoli deklarować i płacić VAT w drugim państwie, do którego sprzedawca wysyła towar.
Zmiany w podatku u źródła
Niewykluczone są również zmiany w podatku u źródła. Minister finansów odroczył bowiem kolejny raz – do 30 czerwca br. – przepisy dotyczące poboru tego podatku w nowej procedurze (tzw. WHT refund). Jednocześnie MF poinformowało już, że trwają prace nad nowelizacją ustawy, która zmieni zasady poboru podatku u źródła. Projekt ma zostać ukończony w 2021 r. Dlatego nie można powiedzieć, że zmiany te na pewno zaczną obowiązywać od 1 lipca.
Trzeba opracować strategię podatkową
Do końca tego roku trzeba sporządzić i opublikować informację o strategii podatkowej. Dotyczy to tylko największych spółek – które osiągnęły obrót przekraczający 50 mln euro rocznie oraz podatkowych grup kapitałowych. Pierwszą informację, za 2020 r., trzeba sporządzić do końca 2021 r. Prawdopodobnie będą się tym zajmować wewnętrzne działy księgowości oraz zewnętrzni doradcy podatkowi.
Sprawozdanie w 2022 r.
Nowy obowiązek czeka również spółki nieruchomościowe, a więc takie, w których ponad połowę aktywów stanowią położone w Polsce nieruchomości (lub prawa do nieruchomości) o wartości ponad 10 mln zł. Po zmianach wprowadzonych od 1 stycznia 2021 r. w ustawie o CIT muszą one złożyć sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Jak wyjaśniło jednak Ministerstwo Rozwoju, obowiązek ten trzeba wypełnić do 31 stycznia 2022 r.
TAX FREE
Nowelizacja VAT, tzw. SLIM VAT (zasadniczo obowiązująca od 1 stycznia 2021 r.), przewiduje też zmiany w procedurze zwrotu podatku podróżnym (TAX FREE), które wejdą w życie za rok, od 1 stycznia 2022 r. Wprowadzony zostanie elektroniczny system obiegu dokumentów i ich rejestracji oraz elektroniczne potwierdzanie wywozu towarów.
Podstawą zwrotu VAT podróżnym będzie więc dokument elektroniczny oraz elektroniczne potwierdzenie przez urząd celno-skarbowy.
Ponadto od 1 stycznia 2022 r. sklepy sprzedające towary w systemie TAX FREE będą musiały prowadzić ewidencję sprzedaży za pomocą kas fiskalnych online (art. 145b ust. 1 ustawy o VAT).
Nic więc dziwnego, że biura rachunkowe kolejny raz apelują o zmianę podejścia. Jako problem wskazują nie tylko liczbę zmian, lecz także jakość tworzonego prawa podatkowego, zbyt krótkie vacatio legis i wiele innych. Jak mówi właścicielka biura rachunkowego Aleksandra Doleczek z Olesna, księgowi zdają sobie sprawę z konieczności wprowadzania zmian w prawie podatkowym, ale zbyt częste zmiany powodują przede wszystkim chaos, niepokój, brak poczucia bezpieczeństwa i stabilności oraz obarczanie księgowych nadmierną odpowiedzialnością. Zwraca ona również uwagę, że księgowi wystosowali do ministra finansów apel o stabilność polskiego prawa podatkowego. Został on przekazany w interpelacji poselskiej (nr 17064) posła Pawła Szramka (niezrzeszony). Biura rachunkowe czekają na odpowiedź.
– Podatki nigdy nie były prostą dziedziną. Polska jest w czołówce rankingu, jeśli chodzi o stopień skomplikowania systemu podatkowego. Zmiany są potrzebne i nieuniknione. Ale tempo, jakość oraz sposób wprowadzanych zmian powodują odwrotny efekt niż ten, który MF chce osiągnąć – mówi Aleksandra Doleczek. – Moim zdaniem pracownicy księgowości są obecnie jedną z najbardziej przeciążonych pracą grup zawodowych – wtóruje Bogdan Zatorski, product menedżer i legal expert w Sage.
Problemem jakość
Jakość uchwalanych przepisów podatkowych to główny problem, na jaki wskazują księgowi. Według Arkadiusza Kwiecińskiego z Biura Rachunkowego Arco nowe regulacje często są niejasne i nieprecyzyjne, co utrudnia ich właściwą interpretację. Przykładów jest wiele. Chodzi np. o wprowadzone od 1 stycznia 2021 r. zmiany w zakresie korekt faktur in minus. W miejsce ugruntowanej już praktyki uzyskiwania potwierdzania odbioru faktur korygujących nowelizacja wprowadziła nowe wymogi. Obecnie, aby skorygować podstawę opodatkowania i podatek należny, trzeba uzgodnić warunki korekty z nabywcą, udokumentować to i spełnić uzgodnione warunki. Problem w tym, że choć księgowi i przedsiębiorcy nowe regulacje muszą stosować od 1 stycznia br., to nadal do końca nie wiedzą, co dokładnie mają zrobić. Ministerstwo Finansów dopiero pracuje nad stosownym projektem objaśnień podatkowych – dokument jest jeszcze w konsultacjach.
Arkadiusz Kwieciński uważa, że irytujący jest też sposób przedstawiania wprowadzanych zmian jako ułatwienia dla podatników (np. kampania „ENTER i wysłane” w odniesieniu do nowego pliku JPK z deklaracją). – Stwarza to wrażenie, jakoby podatnikom było łatwiej wykonywać ich obowiązki fiskalne, a tymczasem jest zupełnie odwrotnie. Nowy plik JPK_V7 co prawda zniósł obowiązek wysyłania dwóch dokumentów (JPK i deklaracji), lecz wprowadził za to obowiązek oznaczania poszczególnych transakcji, i to czasami w sposób trudny do spełnienia (zwłaszcza przez biuro rachunkowe) – wskazuje Kwieciński.
Wtóruje mu Bogdan Zatorski, który dodaje, że nowy JPK_V7 zaowocował wręcz skokowym wzrostem pracochłonności czynności wykonywanych przez księgowych. Co do zasady powinno być tak, że służby księgowe otrzymują od firm kompletne dane do przesłania pliku do fiskusa, np. o sprzedaży z poprawnie naniesionymi oznaczeniami grup towarów i usług (GTU). Problem w tym, że to tylko teoria. W praktyce – jak mówi Zatorski – proces oznaczania GTU przez handlowców nie zawsze działa poprawnie, a w efekcie na księgowość spadł nowy obowiązek weryfikacji. Jak wielokrotnie informowaliśmy na łamach DGP, często nie da się wszystkiego zweryfikować po transakcji.
Bożena Nowicka, doradca podatkowy w DORADCA Zespół Doradców Finansowo-Księgowych oraz wykładowca Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, zwraca zaś uwagę na to, że treść wielu zmienianych czy też nowo wprowadzanych przepisów jest po prostu niezrozumiała. – Tak naprawdę księgowi nie wiedzą, jak niektóre zmiany należy interpretować czy stosować – mówi Bożena Nowicka. Również ona jako przykład podaje obowiązujący od 1 stycznia 2021 r. pakiet zmian w VAT, w tym nowe obowiązki dla korekt in minus. – Ustawa zmieniająca liczy ok. 8 stron, a objaśnienia do tych zmian 50 stron – podkreśla Nowicka.
Podobnie jest z inną zmianą wprowadzoną 1 stycznia br. – estońskim CIT. – Ministerstwo Finansów zachęca podatników, aby korzystali z tego systemu, tymczasem do końca nie wiadomo, od czego ma płacić podatek spółka, która wybierze estoński CIT. Ustawa zmieniająca w tym zakresie liczy ok. 16 stron, natomiast projekt objaśnień aż 130 stron – wskazuje kolejny przykład Bożena Nowicka. Ekspertka dodaje, że dzisiaj księgowy zdobywa wiedzę nie – jak to bywało za dawnych czasów – z tekstu przeczytanej ustawy, lecz z artykułów prasowych, w których Ministerstwo Finansów tłumaczy, jak rozumieć nowo uchwalone przepisy, a także z objaśnień podatkowych czy z e-maili i telefonów kierowanych do Krajowej Informacji Podatkowej. To kolejny problem.
Zasady gry muszą być jasne
Z kolei Aleksandra Doleczek podkreśla, że zmiany podatkowe są wprowadzane bez wcześniejszych konsultacji, na dodatek szybko, wręcz byle jak, czego konsekwencją jest niejednoznaczność i brak dokładności. Problem w tym, jak mówi Aleksandra Doleczek, że to księgowi stają na pierwszej linii interpretacji nowych przepisów. Wspomniane objaśnienia nie pomagają. – Są udostępniane zbyt późno, czasem nawet po pół roku od wejścia przepisów w życie. Niejednokrotnie księgowi pozostawieni są sami sobie, muszą po omacku stosować i wdrażać przepisy – skarży się księgowa. Narzeka też na brak odpowiedniej komunikacji o wprowadzanych oraz o planowanych zmianach ze strony MF do przedsiębiorców. Potwierdzają to też inni eksperci, którzy dodają, że aby prawidłowo obsługiwać klientów, księgowi, chcąc nie chcąc, często przekazują im informacje o zmianach, a to przecież nie jest standardowy obowiązek biura.
Aleksandra Doleczek dodaje, że księgowi muszą wiedzieć, jak rozumieć i stosować przepisy na już, na teraz. – Chcemy wiedzieć, jak pracować, jak dobrze wykonywać swoją pracę – mówi Doleczek. Wskazuje, że księgowych straszy się karami, sankcjami, odpowiedzialnością karnoskarbową, nie dając im do rąk odpowiednich narzędzi do pracy. – Księgowi chcą powiedzieć „stop”: zmianom podatkowym wprowadzonym na szybko, bez odpowiednich konsultacji z nami, absurdom, niespójności, braku komunikacji. My księgowi nie boimy się zmian – stwierdza ekspertka. Jednak wdrażane przepisy muszą być jasne, zrozumiałe, przemyślane. Ekspertka apeluje też o przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii informacyjnej oraz danie odpowiedniego czasu na przygotowanie się do zmian. – Znając zasady gry – chętnie będziemy wykonywać swoją pracę rzetelnie, solidnie i z odpowiednią starannością – podkreśla Aleksandra Doleczek.
Propozycje rozwiązań
Jakie rozwiązania powyższych problemów widzą księgowi? – Może dobrym wyjściem będzie wprowadzenie przepisu nadrzędnego, zgodnie z którym jakakolwiek zmiana podatkowa może wejść w życie tylko 1 stycznia danego roku i musi być uchwalona minimum trzy miesiące przed wejściem w życie – wskazuje Doleczek. Jej zdaniem zmiany powinny być też konsultowane m.in. z przedsiębiorcami, doradcami podatkowymi, księgowymi, radcami prawnymi itp. – Takie rozwiązanie byłoby z korzyścią dla wszystkich, księgowi mieliby czas na poznanie nowych regulacji, szkolenia i wdrożenie zmian. Przedsiębiorcy zaś na przygotowanie, a fiskus na skuteczne egzekwowanie przepisów. Co więcej, byłby czas na przeprowadzenie odpowiedniej kampanii informacyjnej – uważa Doleczek. Ponadto we wspomnianej interpelacji poselskiej pada też pytanie, czy MF zgadza się z rekomendacjami Warsaw Enterprise Institute w zakresie konieczności wprowadzenia pakietu stabilizacyjnego. [ramka 3]
Ramka 3
Pięć zasad systemowych, które postuluje Warsaw Enterprise Institute
1. Wydłużenie vacatio legis – 12-miesięczne vacatio legis dla przepisów regulujących bądź wpływających bezpośrednio na funkcjonowanie polskiej gospodarki. Cel: danie podmiotom gospodarczym możliwości realnego zapoznania się z wszystkimi istotnymi planowanymi zmianami w prawie.
2. Wszystkie zmiany jednego dnia – przepisy regulujące bądź wpływające bezpośrednio na funkcjonowanie polskiej gospodarki wchodzą w życie raz do roku. Cel: jak przy 1. oraz większa roztropność prawodawcy przy tworzeniu prawa.
3. Ograniczony okres obowiązywania przepisów – wygaszanie przepisów w razie braku ich pozytywnej ewaluacji. Cel: zwiększenie efektywności prawa.
4. Zasada „Dwa za jeden” – wymóg kompensacji nowych regulacji usuwaniem starych. Cel: jak przy 2. oraz zmniejszenie kosztów biurokracji po stronie firm.
5. Przeglądy regulacyjne – regularna analiza całości korpusu regulacji gospodarczych i usuwanie szkodliwych. Cel: likwidacja nawisu prawnego, który odziedziczyliśmy po poprzednich rządach. Odchudzenie prawa. ©℗
Źródło: interpelacja nr 17064 do ministra finansów w sprawie stabilności polskiego prawa podatkowego, www.sejm.gov.pl
Z kolei zdaniem Bogdana Zatorskiego księgowym może pomóc w pracy (której przybywa im wraz ze zmianami przepisów) postępująca cyfryzacja, w tym zapowiedziane przez MF na 2021 r. wprowadzenie do powszechnego użycia faktur elektronicznych ustrukturalizowanych. – Jednolity powszechnie stosowany standard e-faktury postrzegam jako szansę na zmniejszenie pracochłonności obsługi faktur zakupu w działach księgowych – mówi Zatorski.
Pod presją czasu
Zmian podatkowych w ciągu kilku ostatnich lat było dużo, ale poprzedni rok i początek obecnego przelały czarę goryczy. Bożena Nowicka przyznaje, że tak ogromna liczba zmian wprowadzonych w ostatnim czasie spowodowała, że praca księgowych stała się niezmiernie trudna. Dwoją się oni i troją, aby sprostać wymaganiom narzucanym przez nowelizowane przepisy. Ponoszą też koszty modyfikacji i aktualizacji systemów finansowo-księgowych, co w oczywisty sposób przekłada się na wzrost kosztów prowadzenia działalności. – Praca księgowych, zarówno tych pracujących na samodzielnych stanowiskach, jak i w biurach rachunkowych, stała się nerwowa, a zarazem niekomfortowa. W takim gąszczu zmian nietrudno przecież o błąd czy pomyłkę. Od księgowych nieustannie wymaga się profesjonalizmu oraz wszechstronnej wiedzy, na zdobywanie której po prostu brakuje teraz czasu – mówi Nowicka.
Wprawdzie takie postulaty, jak te zgłoszone we wspomnianej interpelacji, pojawiają się nie po raz pierwszy, ale księgowi liczą, że ich głos zostanie w końcu wysłuchany.
