Mąż i żona mogą złożyć wniosek wspólnie lub indywidualnie. Tak czy inaczej w przypadku wydatków poniesionych do końca zeszłego roku pod wnioskiem muszą być podpisani oboje. Nowe zasady w tym zakresie wprowadził program Mieszkanie dla Młodych.
Osoby fizyczne, które do końca 2013 r. ponosiły wydatki na zakup materiałów budowlanych w związku z inwestycją mieszkaniową, mogą zgłaszać się do urzędów skarbowych po zwrot części VAT. Ci, którzy są (a nawet byli) w związku małżeńskim, powinni jednak przestrzegać pewnych szczególnych zasad.

Definicja małżonków

Wprawdzie ustawa o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym została uchylona 1 stycznia 2014 r., to jednak inwestorzy – o ile robili zakupy do końca 2013 r. – mogą nadal ubiegać się o pieniądze na zasadach w niej przewidzianych. Trzeba jedynie pilnować terminu na złożenie wniosku. Specjalny harmonogram (patrz ramka) został określony w art. 32 ustawy o pomocy państwa w nabyciu mieszkania przez młodych ludzi (tzw. program MdM), która zawiera przepisy przejściowe w tym zakresie.
Na potrzeby zwrotu VAT za małżonków uznaje się osoby fizyczne pozostające w związku małżeńskim – z wyjątkiem będących w separacji. Ustawodawca dał możliwość wyboru sposobu złożenia wniosku, tj. wspólnie z małżonkiem lub odrębnie.
Mąż i żona mogą mieć wątpliwości, gdzie złożyć wniosek, jeśli właściwe dla nich są inne urzędy skarbowe. Generalnie w sprawach zwrotu VAT właściwy jest urząd miejsca zamieszkania osoby składającej wniosek. Jeśli mąż i żona mają różne miejsca zamieszkania, to jeden wspólny wniosek składają do wybranego urzędu – właściwego według miejsca zamieszkania jednego z nich. Jeśli w takiej sytuacji wnioski małżonkowie składają indywidualnie (odrębnie), to o złożeniu przez siebie wniosku trzeba zawiadomić również urząd właściwy dla współmałżonka.

Dane i podpis

We wniosku, który składa osoba będąca w związku małżeńskim, zawsze muszą się znaleźć dane drugiego małżonka, co więcej ustawa w każdym wypadku wymaga podpisów obojga – nawet wówczas, gdy o zwrot występuje tylko mąż albo żona i tylko jedna osoba ponosiła wydatki na zakup materiałów budowlanych. Ustawodawca uznał bowiem, że w przypadku małżonków ubieganie się o zwrot części wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym wymaga ich zgodnego działania.
Podpisy obojga małżonków (bez względu na sposób złożenia wniosku) to wymóg rangi ustawowej, od którego przepisy nie przewidują żadnych odstępstw niezależnie od sytuacji osobistej czy życiowej podatników. Praktyka pokazuje, że jest to niestety bariera w uzyskaniu zwrotu przez osoby, które mimo formalnego pozostawania w związku małżeńskim nie mają możliwości uzyskania podpisu współmałżonka. A brak podpisu spowoduje, że urząd skarbowy uzna wniosek za niekompletny i niespełniający wymogów ustawowych (por. np. interpretacje indywidualne: dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 14 października 2013 r., nr IBPBII/2/415-772/13/MM, oraz dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 5 kwietnia 2013 r., nr IPPB2/415-174/13-4/AK).

Wspólny zwrot

W przypadku małżonków kwota, którą mogą otrzymać, obliczona na zasadach określonych w ustawie (szczegóły w tym zakresie zawiera art. 3 ust. 5–7 ustawy o zwrocie) dotyczy łącznie męża i żony. Z przepisu wynika więc, że istotny jest wyłącznie fakt pozostawania w związku małżeńskim. Regulacja ta nie odnosi się ani do majątkowych czy osobistych stosunków małżonków, ani też nie bierze pod uwagę tego, które z nich faktycznie poniosło wydatki.
Zasada, że małżonkom przysługuje łączny zwrot, ma swoje konsekwencje. Jeżeli bowiem – jeszcze przed ślubem – dana osoba otrzymała już pieniądze na podstawie omawianych przepisów, to jeśli ubiega się o kolejny zwrot (w ramach ustawowego limitu) w czasie, gdy jest już w związku małżeńskim, musi pomniejszyć należną kwotę o zwrot poprzednio otrzymany.
Jeśli natomiast w czasie trwania małżeństwa lub do momentu orzeczenia separacji dana osoba otrzymała należną kwotę, a następnie związek małżeński ustał lub sąd orzekł separację, to przysługujący później tej osobie kolejny zwrot pomniejsza się o:
- połowę poprzednio uzyskanego zwrotu „małżeńskiego” – jeśli składany był wspólny wniosek małżonków, lub
- cały otrzymany zwrot – jeśli składany był odrębny wniosek.

Nowe zasady

Podobnych problemów nie będą mieli małżonkowie składający wnioski na nowych zasadach, a więc w ramach programu Mieszkanie dla Młodych. Zwrot ten dotyczy jednak tylko budowy, i to na podstawie pozwoleń wydawanych po 1 stycznia 2014 r. Pieniądze można otrzymać tylko raz, na podstawie wniosku złożonego nie później niż do 31 grudnia roku, w którym zgodnie z prawem miało miejsce przystąpienie do użytkowania wybudowanego domu.
Bez zmian pozostała zasada, że za małżonków nie uznaje się osób, w stosunku do których sąd orzekł separację. Kwota zwrotu w dalszym ciągu dotyczy łącznie obojga małżonków, a wniosek może być złożony wspólnie albo indywidualnie. Jednak w tym drugim przypadku obecnie uznaje się, że małżonek został upoważniony do ubiegania się o zwrot przez męża lub żonę. W rezultacie nie są więc wymagane podpisy obojga małżonków na wniosku składanym indywidualnie (muszą się na nim jednak znaleźć dane drugiego małżonka).
Małżonkowie, którzy chcą się ubiegać o zwrot VAT na nowych zasadach, muszą zaś spełniać inne wymogi, wynikające ze specyfiki i ograniczeń programu Mieszkanie dla Młodych. Zwrot przysługuje jedynie osobie, która do końca roku kalendarzowego, w którym uzyskała pozwolenie na budowę, nie ukończyła 36 lat. Przy zwrotach małżeńskich warunek ten dotyczy młodszego z małżonków. Ponadto nie można być właścicielem innej nieruchomości mieszkalnej ani posiadać spółdzielczych praw własnościowych. W przypadku małżonków ten wymóg dotyczy obojga.
Na potrzeby zwrotu VAT za małżonków nie uznaje się osób, w stosunku do których sąd orzekł separację.
Wzór zawiadomienia
Warszawa ..............
Stanisław Kowalski
............................
(adres zamieszkania)
............................
PESEL
Naczelnik Urzędu Skarbowego
Warszawa-Bemowo
ul. Białobrzeska 53a
02-325 Warszawa
Mając na uwadze przepisy ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2013 r., informuję tutejszy urząd skarbowy, jako właściwy dla mojej żony Marty Kowalskiej, zamieszkałej ................., PESEL............................, że w dniu dzisiejszym złożyłem wniosek o zwrot części wydatków na zakup materiałów budowlanych.
Stanisław Kowalski
Wzór wniosku o zwrot VAT
Formularz VZM-1, do ewentualnego wykorzystania (nie jest to wzór urzędowy), dostępny jest na stronach internetowych Ministerstwa Finansów oraz urzędów i izb skarbowych, a także bezpośrednio w placówkach organów podatkowych. Osoby pozostające w związku małżeńskim wybierają sposób złożenia tego wniosku – przez zaznaczenie odpowiedniej pozycji – jako wniosek indywidualny albo wspólny z małżonkiem. Jednak w obu wypadkach na formularzu wpisuje się zarówno dane podatnika, jak i jego małżonka.
PRZYKŁADY
1 Ważny stan formalny, nie faktyczny
Podatnik 10 lat temu zawarł związek małżeński. W 2009 r. sąd ustanowił między małżonkami rozdzielność majątkową. Mąż i żona od tego czasu nie utrzymują ze sobą kontaktów. Podatnik w 2012 r. otrzymał w spadku działkę, uzyskał pozwolenie na budowę i rozpoczął inwestycję. Finansuje ją z własnych środków, a nieruchomość jest jego odrębną własnością. Czy wobec tego może odzyskać część VAT – mimo braku na wniosku podpisu żony?
Niestety, wniosek musi zawierać dane i podpisy obojga małżonków. Fakt, że w 2009 r. ustanowili rozdzielność majątkową i nie utrzymują kontaktów, niestety nie zwalnia z tego wymogu. Pomimo stosunków, jakie łączą małżonków, formalnie nadal pozostają oni małżeństwem.
2 Wydatki po rozwodzie liczone rozdzielnie
Podatniczka wraz z mężem otrzymała w 2007 r. z urzędu skarbowego 12 tys. zł tytułem zwrotu VAT w związku z budową domu (wniosek o zwrot składany był wspólnie). Małżeństwo rozpadło się trzy lata później. W 2013 r. podatniczka poniosła koszty remontu mieszkania, które wynajęła. Wyliczyła, że przysługuje jej ok. 1 tys. zł zwrotu. Czy musi od tego odjąć połowę zwrotu, który uzyskała z byłym mężem, co spowoduje, że nic nie odzyska?
Pierwszy zwrot otrzymany był w związku z budową, w drugim przypadku chodzi o remont. Są to dwa różne rodzaje inwestycji (wymagająca i niewymagająca pozwolenia na budowę), dla których ustalono odrębne zasady liczenia kwoty zwrotu i limity, ograniczające ich wysokość. Ma to w tym wypadku istotne znaczenie. Podatniczka, która już po rozwodzie poniosła wydatki związane z remontem mieszkania, nie musi zatem pomniejszać przysługującego jej zwrotu o połowę uzyskanej wcześniej kwoty – z tytułu budowy. Inaczej byłoby w sytuacji, gdy obie inwestycje (małżeńska i podjęta po rozwodzie) miały ten sam charakter.
Harmonogram zwrotów
Wniosek o zwrot części wydatków poniesionych na zakup materiałów budowlanych udokumentowanych fakturą wystawioną w okresie:
● od 1 maja 2004 r. do 31 grudnia 2005 r. – składa się nie później niż do 31 grudnia 2014 r.;
● od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2007 r. – nie później niż do 31 grudnia 2015 r.;
● od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2009 r. – nie później niż do 31 grudnia 2016 r.;
● od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. – nie później niż do 31 grudnia 2017 r.;
● od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. – nie później niż do 31 grudnia 2018 r.
Indywidualny wniosek małżonka
Podatnik pozostający w związku małżeńskim może złożyć wniosek VZM-1 indywidualnie. Musi on jednak zawierać również dane współmałżonka i jego podpis. Nie mają przy tym znaczenia, ani majątkowe ani osobiste stosunki małżonków, nie jest istotne również to, który z małżonków faktycznie poniósł wydatki.
Podstawa prawna
Ustawa z 27 września 2013 r. o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez młodych ludzi (Dz.U. z 2013 r. poz. 1304 z późn. zm.).
Ustawa z 29 sierpnia 2005 r. o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (Dz.U. nr 177, poz. 1468 z późn. zm.).