Jak przedsiębiorca może podatkowo rozliczyć kredyt lub pożyczkę

autor: Łukasz Zalewski16.04.2014, 07:12; Aktualizacja: 16.04.2014, 08:49

Udostępnij na Facebooku Udostępnij na Twitterze

Podatkiźródło: ShutterStock

Finansowanie działalności gospodarczej kredytem lub pożyczką to normalna i bardzo częsta praktyka rynkowa, a odsetki od takich zobowiązań można, co do zasady, zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Spełniony musi być jednak wymóg, o którym mówi art. 15 ust. 1 ustawy o CIT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 ze zm.) oraz art. 22 ust. 1 ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.): kosztami podatkowymi są te poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów – z wyjątkiem wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT oraz art. 23 ustawy o PIT.

W rozstrzygnięciu wątpliwości, kiedy wydatki związane z obsługą kredytu obniżają przychód, pomagają interpretacje indywidualne wydawane przez dyrektorów izb skarbowych oraz wyroki sądów administracyjnych.

Liczą się zapłacone odsetki

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 10 ustawy o CIT, nie uważa się za koszty podatkowe wydatków na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów). Z art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy o PIT wynika też, że nie stanowią kosztów uzyskania przychodów naliczone, lecz niezapłacone albo umorzone odsetki od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów). Z kolei art. 23 ust. 1 pkt 33 stanowi, że kosztem nie mogą być również odsetki, prowizje i różnice kursowe od pożyczek (kredytów) zwiększające koszty inwestycji w okresie ich realizacji.

Z powyższych przepisów (analogiczne znajdują się też w ustawie o CIT) wynika więc, że kwota kredytu lub pożyczki nie wpływa na koszty. Przychód można jednak pomniejszyć o odsetki od tych zobowiązań, ale pod warunkiem, że:

zostały one zapłacone oraz

pożyczka lub kredyt zostały zaciągnięte na cele działalności gospodarczej (i odsetki nie zwiększyły kosztów inwestycji w okresie ich realizacji).

Wydatki muszą też zostać właściwie udokumentowane (np. umowami, rachunkami, fakturami).

Prywatny kredyt też ma znaczenie

Sprawa rozstrzygnięta interpretacją indywidualną z 10 lutego 2010 r. (nr IBPBI/1/415-1206/10/WRz) dotyczyła podatnika, który założył działalność gospodarczą – cukiernię i lodziarnię. Wymagało to dużych nakładów finansowych, w związku z czym wystąpił do banku o kredyt firmowy. Nie dostał go. Bank udzielił mu jednak kredytu jako osobie fizycznej, zabezpieczając wierzytelność hipoteką na prywatnym mieszkaniu. Uzyskane pieniądze kredytobiorca w całości przeznaczył na uruchomienie działalności gospodarczej. Dyrektor izby skarbowej w Katowicach w interpretacji przyznał, że podatnik może zaliczyć odsetki bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej – ale pod warunkiem, że kredyt pozostaje w związku z uzyskiwanymi przychodami z tej działalności, a odsetki zostaną faktycznie zapłacone i nie zwiększą kosztów inwestycji.

Kolejny przypadek dotyczył rozliczenia kredytu w rachunku bieżącym (interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 20 marca 2014 r., nr ILPB1/415-1395/13-2/AMN). Kobieta prowadziła z mężem działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej (miała 85 proc. udziałów, mąż – 15 proc.).

W 2003 r. podatnicy uzyskali kredyt w rachunku bieżącym. Skapitalizowane odsetki zaliczali do kosztów uzyskania przychodów. W sierpniu 2012 r. rozwiązali spółkę. Wszelkie prawa i obowiązki przeszły na podatniczkę. Dalej korzystała ona z kredytu. W maju 2013 r. wnioskodawczyni i jej mąż zawarli aneks do umowy kredytowej, na mocy którego jedynym kredytobiorcą stała się żona, prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą. We wrześniu 2013 r. spłaciła całość zadłużenia, które istniało jeszcze przed rozwiązaniem spółki. W efekcie kredyt na rachunku bieżącym został powiązany wyłącznie z jej działalnością gospodarczą. Chciała wiedzieć, od którego momentu może zaliczać skapitalizowane odsetki od kredytu do kosztów podatkowych prowadzonej indywidualnie działalności. Dyrektor izby wyjaśnił, że może to robić od dnia, w którym stała się podmiotem wszelkich praw i obowiązków rozwiązanej spółki cywilnej, a więc od 1 września 2012 r. Nie ma przy tym znaczenia fakt późniejszego podpisania aneksu do umowy, na mocy którego wnioskodawczyni została jedynym kredytobiorcą ani fakt spłaty przez nią całości zadłużenia powstałego przed rozwiązaniem spółki.

Uwaga na pożyczkę od udziałowca

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu rozpatrywał z kolei sytuację, gdy spółka z o.o. otrzymała pożyczkę od przedsiębiorstwa będącego jej 100-proc. udziałowcem (interpretacja z 17 marca 2014 r., nr ILPB3/423-600/13-3/EK). Uzyskana przez nią kwota przekraczała trzykrotność jej kapitału zakładowego. Pożyczka została udzielona na okres krótszy niż rok. Odsetki były naliczane miesięcznie. Pożyczkobiorca chciał wiedzieć, czy może je zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Dyrektor izby wyjaśnił, że z art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o CIT wynika, że z kosztów uzyskania przychodów wyłączone są naliczone, lecz niezapłacone albo umorzone odsetki od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów). Innymi słowy, odsetki są kosztem, o ile zostały uregulowane. Ale to nie wszystko. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca posiadającego nie mniej niż 25 proc. udziałów, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec wszystkich udziałowców posiadających nie mniej niż 25 proc. udziałów sięga co najmniej trzykrotności jej kapitału zakładowego - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza ten limit, określony na dzień zapłaty odsetek.

Ponieważ w omawianej sprawie pożyczkodawca ma ponad 25 proc. udziałów, spółka może zaliczyć do kosztów odsetki jedynie w części, w jakiej pożyczka nie przewyższa trzykrotności kapitału zakładowego. W praktyce trzeba jednak wziąć pod uwagę wartość całego zadłużenia wobec udziałowca – wszystkie istniejące i niezapłacone na dany dzień zobowiązania, zarówno z tytułu pożyczki (kapitał, odsetki), jak i jakiegokolwiek innego. W rezultacie, jeżeli w dniu zapłaty odsetek łączna wartość zobowiązań spółki wobec udziałowca przekroczy trzykrotność kapitału zakładowego, to nie będzie ona mogła uznać za koszt uzyskania przychodów całej kwoty odsetek, ale tylko ich część – taką, w jakiej pożyczka mieści się w tym limicie.

Jeżeli za zgodą udziałowca spółka spłaci wcześniej kapitał pożyczki i na dzień uregulowania odsetek jej łączne zadłużenie nie przekroczy trzykrotności kapitału zakładowego, wówczas w całości będzie mogła je zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Dywidenda bez związku z przychodami

Zdarza się, że spółki zaciągają kredyty i pożyczki na wypłatę dywidendy lub skup akcji własnych w celu ich umorzenia. Powstaje wtedy problem, czy odsetki od takich zobowiązań (gdy chodzi nie o np. powiększenie zdolności produkcyjnych, ale zapewnienie płynności finansowej w danym momencie) stanowią koszt uzyskania przychodów. Przez długi czas organy podatkowe i sądy zajmowały rozbieżne stanowisko. Spór rozstrzygnęła ostatecznie uchwała NSA z 12 grudnia 2011 r. (sygn. akt II FPS 2/11), zgodnie z którą odsetki oraz inne wydatki związane z kredytem zaciągniętym przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością na wypłatę dywidendy, należnej jej udziałowcom, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT nie są kosztem uzyskania przychodów. Sąd zwrócił uwagę, że oceniając, czy wydatek w postaci odsetek od kredytów lub pożyczek można zaliczyć do kosztów podatkowych, trzeba ustalić, na jaki cel zostało zaciągnięte zobowiązanie. Przypomniał, że kredyt czy pożyczka musi mieć związek z przychodem lub zabezpieczeniem albo zachowaniem źródła przychodów.

Pożyczka na pensje dla pracowników

Nie w każdym jednak przypadku odsetki od kredytu mającego na celu zapewnienie płynności finansowej są wyłączone z kosztów podatkowych. Jak wynika z interpretacji indywidualnej dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy (z 6 listopada 2013 r., nr ITPB1/415-954/13/AK), odsetki od kredytu mogą pomniejszyć przychody w przypadku, gdy zewnętrzne finansowanie zostanie przeznaczone na wypłatę wynagrodzeń dla pracowników oraz opłacenie rachunków w hurtowniach. Jak wyjaśnił podatnik, bez pożyczonych pieniędzy nie miałby możliwości kontynuowania produkcji, co oznaczałoby likwidację zakładu.

Odsetki od kredytu mogą pomniejszyć przychody w przypadku, gdy pieniądze zostaną przeznaczone na wypłatę wynagrodzeń dla pracowników
Od jakich przykładowo czynności jest PCC
● Od umowy sprzedaży
● Od zmiany umowy spółki
● Od ustanowienia hipoteki
● Od pożyczki

1. Czy jest PCC od umowy kredytu bankowego
Osoba prowadząca działalność gospodarczą zamierza zaciągnąć kredyt w banku. Czy będzie musiała zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych?
Umowy pożyczki są opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych, ale z zastrzeżeniem art. 2 pkt 4 ustawy o PCC (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.). Zgodnie z nim czynność cywilnoprawna, inna niż umowa spółki i jej zmiany, nie podlega daninie, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:
a) opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
b) zwolniona z podatku od towarów i usług – z pewnymi wyjątkami, które nie mają tu zastosowania.
Ponieważ w roli podatnika VAT występuje bank, to na kredytobiorcy nie ciążą obowiązki w zakresie PCC. W efekcie, zaciągając kredyt w banku, nie płaci się podatku od czynności cywilnoprawnych.

2. Czy od pożyczki od firmy jest podatek
Osoba prowadząca działalność gospodarczą chce pożyczyć pieniądze od innego przedsiębiorcy. Czy musi odprowadzić PCC?
Jeśli żadna ze stron transakcji nie występuje w charakterze podatnika VAT, to zwolnienie z PCC nie obowiązuje i pożyczkobiorca musi zapłacić ten podatek. Wynika to z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy o PCC. Zgodnie z kolejnymi przepisami tej ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (zawarcia umowy). Podstawę opodatkowania stanowi kwota pożyczki, a stawka wynosi 2 proc. Pożyczkobiorca musi ponadto w terminie 14 dni od zawarcia umowy pożyczki złożyć deklarację na formularzu PCC-3 oraz wpłacić należną daninę.

3. Czy od wpisu do księgi jest danina
Firma wzięła kredyt pod hipotekę budynku. Będzie musiała dokonać wpisu do księgi wieczystej. Czy od tej czynności będzie musiała zapłacić PCC?
Tak. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. h) ustawy o PCC, ustanowienie hipoteki podlega opodatkowaniu. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki. W praktyce odpowiednie oświadczenie podatnik składa w momencie podpisywania umowy kredytowej w banku. Od tego zdarzenia ma 14 dni na złożenie w urzędzie skarbowym deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz zapłatę należności.

Podstawa prawna

Art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 10 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 ze zm.).

Art. 22 ust. 1, art. 23 ust. 1 pkt 8 lit. a), art. 23 ust. 1 pkt 32 i 33 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).