Osobom prowadzącym działalność gospodarczą przysługuje prawo uwzględnienia w kosztach uzyskania przychodu wartości diet za czas podróży służbowych w ramach określonego limitu, czyli w wysokości diet przysługujących pracownikom.

Wielu właścicielom firm sprawia kłopot kwestia rozliczania diet związanych z wyjazdami służbowymi. Rozpatrując tę kwestię, należy zwrócić uwagę na regulację zawartą w art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm., dalej ustawa o PIT). Zgodnie z tym przepisem, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT. Koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.
Wyłączenie z kosztów
Według art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wartości diet z tytułu podróży służbowych osób prowadzących działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących - w części przekraczającej wysokość diet przysługujących pracownikom, określoną w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra. Te odrębne przepisy zawarte są w rozporządzeniach ministra pracy i polityki społecznej.
Z treści tych regulacji wynika zatem, że oprócz kosztów wymienionych w art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, umożliwiono podatnikowi odliczenie diet z tytułu podróży służbowych do wysokości określonej w szczegółowych przepisach.
W związku z tym, ustawodawca przyznał prawo przedsiębiorcy zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów diet z tytułu podróży służbowych w tej samej wysokości, jakie przysługują one pracownikom. Tym samym, na podstawie powołanych przepisów, w korespondencji z treścią art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy o PIT, można również wywieść wniosek, jaka część diety nigdy nie będzie stanowić kosztu uzyskania przychodu. Zwrócił na to uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 24 stycznia 2007 r. (sygn. akt I SA/Ol 584/06, niepublikowany).
Jak podkreślił wojewódzki sąd administracyjny, ustawodawca nie sformułował legalnej definicji podróży służbowej pracodawcy dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych. Dlatego też, zdaniem sądu, nie można w sposób bezpośredni przenosić na grunt podatkowy definicji podróży służbowej pracowników zawartej w prawie pracy. Stosując zatem wykładnię językową art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy o PIT i posiłkując się wykładnią celowościową kodeksu pracy, podróżą służbową pracodawcy, jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą, będzie wyjazd poza miejsce prowadzenia działalności, związany z wykonywaniem zadań prowadzonej firmy.
Sąd podzielił pogląd, że każdy związany z prowadzoną działalnością gospodarczą wyjazd poza miejsce wykonywania działalności gospodarczej (określone we wpisie) jest podróżą służbową, a przedsiębiorca może wówczas zaliczyć przysługujące mu diety do kosztów uzyskania przychodów.
Stanowisko urzędów
Na podobne kwestie zwraca się uwagę w wyjaśnieniach organów podatkowych (zob. interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 24 kwietnia 2007 r., nr 1401/BF-I/4160-0038/1/07/AG). Z interpretacji przepisu art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy o PIT wynika, że ustawodawca wyłącza z kosztów wartość diet z tytułu podróży służbowych osób prowadzących działalność gospodarczą, ale tylko w części przekraczającej wysokość diet przysługujących pracownikom. Oznacza to, że osobom tym przysługuje prawo uwzględnienia w kosztach uzyskania przychodu wartości diet za czas podróży służbowych w ramach zakreślonego limitu, tj. w wysokości diet przysługujących pracownikom.
Osoby prowadzące działalność gospodarczą z tytułu odbywania podróży służbowych nie mogą rozliczyć w kosztach uzyskania przychodu kosztów faktycznie poniesionych z tytułu zwiększonych wydatków na koszty utrzymania, lecz mogą się rozliczyć tylko swoistym ryczałtem, czyli wartością diet za czas podróży służbowej przysługującą pracownikom.
Kłopoty z definicją
Należy zauważyć, że wspomniany przepis art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy o PIT nie ogranicza kręgu podmiotów, do którego się odnosi poprzez definicję pojęcia podróż służbowa. Użyte bowiem pojęcie podróż służbowa nie ma ustawowej definicji w prawie podatkowym, a sięganie do definicji zawartej w kodeksie pracy jest nieuprawnione (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 5 marca 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 3827/06, niepublikowany). Za nieuprawnione należy również uznać stanowisko, że realizowanie zasadniczego przedmiotu działalności przez osoby prowadzące tę działalność nie wchodzi w zakres podróży służbowych. Ustawodawca w interpretowanym przepisie nie ograniczył kręgu objętych nim podmiotów ze względu na rodzaj prowadzonej działalności. Dlatego za podróż służbową należy uznać również bezpośrednie wykonywanie przez przedsiębiorcę zadań związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej poza granicami kraju.
WAŻNA LICZBA
23 zł - tyle za dobę wynosi dieta przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia w czasie podróży.
PRZYKŁAD
WYKONYWANIE USŁUG W HOLANDII
Podatnik w ramach prowadzonej działalności gospodarczej realizuje m.in. umowę, na podstawie której świadczy usługi na terenie Holandii. Realizacja wskazanego kontraktu wiąże się z koniecznością pobytu podatnika głównie w Holandii. W tej sytuacji podatnik ma prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wartości diet z tytułu wyjazdu służbowego za cały okres pobytu w podróży.
PRZYKŁAD
WSPÓŁPRACA Z JEDNYM PODMIOTEM
Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w oparciu o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Świadczenie usługi wyłącznie na rzecz jednego podmiotu. Działalność polega na wykonywaniu czynności pomocniczych w transporcie, czyli rozładunku i załadunku naczep, a także na kontakcie ze współpracującymi spedycjami. Czynności wykonywane są na terenie Niemiec, poza siedzibą podmiotu gospodarczego, na rzecz którego prowadzi działalność. Podatnikowi przysługuje prawo zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów diet z tytułu pobytu za granicą w celu wykonania usługi polegającej na załadunku i rozładunku naczep na terenie Niemiec.
KRZYSZTOF TOMASZEWSKI
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 22 ust. 1 oraz art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
■ Par. 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce strefy budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1990 z późn. zm.).
■ Par. 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1991 z późn. zm.).