Jeśli badania lekarskie nie służą ochronie zdrowia pracowników, tylko mają np. potwierdzić ich przydatność w zawodzie, podlegają opodatkowaniu. Tak uważa fiskus, ale po niedawnym wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego jest szansa na to, że zmieni podejście.
Orzeczenie NSA z 23 lipca 2013 r. (sygn. akt I FSK 1350/12) dotyczyło badań psychologicznych, które musiał przejść kandydat do pracy. Sąd kasacyjny – wbrew izbie skarbowej – pozwolił na zwolnienie ich z VAT. Uzasadnił, że są to usługi świadczone w ramach medycyny pracy, które służą profilaktyce zdrowotnej, nawet jeśli nie jest ona ich głównym celem.
– Daje to szansę na rozszerzenie zakresu zwolnienia z VAT na badania, które chociażby pośrednio służą ochronie zdrowia pracownika – komentuje Magdalena Zarudzka, doradca podatkowy z TGC Corporate Lawyers.

Element terapeutyczny

Zwolnienie z VAT dla usług medycznych nie ma charakteru generalnego. Ustawodawca przewidział je dla tych, które służą profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia i są świadczone przez określone podmioty. Wynika to z art. 132 ust. 1 lit. b i c dyrektywy 2006/112/WE oraz art. 43 ust. 1 pkt 18 i 19 ustawy o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.).
– Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE potwierdzają, że wolne od daniny będą usługi zawierające element terapeutyczny, mające na celu diagnozę, opiekę, a w miarę możliwości leczenie chorób lub zaburzeń zdrowia. Ten sam warunek dotyczy, co do zasady, pracowniczych badań wstępnych i innych świadczeń zdrowotnych w ramach medycyny pracy – mówi Katarzyna Lewandowska, menedżer w PwC.
Jako przykład podaje wyrok TSUE z 20 listopada 2003 r. w sprawie Peter d'Ambrumenil and Dispute Resolution Services Ltd (sygn. akt C 307/01). Trybunał wskazał w nim, że okresowe badania pracowników są zwolnione z VAT w takim zakresie, w jakim ich zasadniczym celem jest zapobieganie chorobom lub ich diagnoza.
Magdalena Zarudzka wyjaśnia, że polski fiskus za wolne od podatku uznaje tylko usługi wykonywane w ramach badań wstępnych, kontrolnych i okresowych oraz ustawy o służbie medycyny pracy (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 125, poz. 1317 z późn. zm.). Są to np. konsultacje laryngologiczne, neurologiczne, okulistyczne, badania laboratoryjne i EKG. Potwierdzają to interpretacje łódzkiej izby skarbowej z 27 maja 2013 r. (nr IPTPP1/443-217/13-4/MH) i katowickiej z 28 marca 2013 r. (nr IBPP3/443-1380/12/AŚ).
– Fiskus nie daje prawa do zwolnienia dla wszelkich badań dodatkowych, które są wymagane przy zatrudnianiu określonej grupy pracowników, np. sprawności psychoruchowej kierowców. Jego zdaniem służą one jedynie do stwierdzenia predyspozycji potencjalnego pracownika do wykonywania określonego zawodu i ich celem nie jest profilaktyka – podkreśla Magdalena Zarudzka.
Takie stanowisko zaprezentowała np. katowicka IS w interpretacji z 27 lutego 2013 r. (nr IBPP3/443-1382/12/LŻ).

Zaświadczenie z daniną

Opodatkowanie zaświadczeń medycznych wymaganych do podjęcia określonej pracy potwierdził warszawski WSA w wyroku z 21 grudnia 2012 r. (sygn. akt III SA/Wa 182/12). Zdaniem organów podatkowych VAT powinny podlegać też badania diagnostyczne i konsultacje specjalistyczne na potrzeby wojskowych komisji lekarskich (wyrok wrocławskiego WSA z 6 czerwca 2012 r., sygn. akt I SA/Wr 247/12).
Jak zauważa Kalina Figurska-Rudnicka, doradca podatkowy w MDDP, organy podatkowe przy tych samych stanach faktycznych nie wydają spójnych interpretacji. Ponadto uparcie stoją na stanowisku, że profilaktyczny wymiar badań jest ubocznym skutkiem np. weryfikacji, czy dana osoba jest na tyle zdrowa, aby wykonywać określone prace.
– Tymczasem pracownicze badania wstępne i inne z zakresu medycyny pracy powinny być co do zasady zwolnione z daniny – uważa ekspert MDDP.
– Nie można ograniczać zwolnienia z VAT tylko do podstawowych badań wykonanych w ramach medycyny pracy. W zależności od rodzaju pracy niezbędny może być cały ich pakiet, aby pracownika bezpiecznie dopuścić do wykonywania zawodu – wtóruje jej Katarzyna Lewandowska.
Obowiązkowe badania
Zgodnie z rozdziałem VI kodeksu pracy – Profilaktyczna ochrona zdrowia (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – pracodawca ma obowiązek dbać, aby pracownicy podlegali wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim. Zasady, na jakich są przeprowadzane, zawarte są w art. 229 kodeksu, a ich zakres wynika z rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. z 1996 r. nr 69, poz. 332).