Osoby fizyczne, które nie prowadzą biznesu lub nie są zarejestrowanymi podatnikami VAT, w kontaktach z administracją nie muszą już posługiwać się NIP. Wystarczy im PESEL. Za niecały miesiąc takim osobom urzędy skarbowe przestaną w ogóle nadawać NIP. Te zmiany minister finansów musiał uwzględnić we wzorach wszystkich dokumentów składanych przez podatników, m.in. deklaracjach, zeznaniach, informacjach, oświadczeniach. Minister zmodyfikował druki. W większości przypadków w nowych formularzach zamiast „NIP” jest „Identyfikator podatkowy”. Jednak to nie koniec nowości. Minister praktycznie w każdym druku dodał nową rubrykę, w której podatnicy muszą podawać aktualny adres zamieszkania.
Według ekspertów nowa rubryka ma mocne i słabe strony. Plusem jest to, że w końcu podatnicy zaczną się rozliczać według miejsca zamieszkania a nie zameldowania – a często są to dwie różne miejscowości. To z kolei wpłynie na zwiększenie dochodów części samorządów. Minus tego rozwiązania mogą odczuć sami urzędnicy. Gdy podatnik złoży PIT w miejscu zameldowania, a adres zamieszkania w nim podany będzie inny, urząd będzie musiał przesłać PIT do właściwego dla podatnika urzędu.

Poprawki automatyczne

Konsekwencją częściowej likwidacji NIP jest to, że osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej nie będą już składały organom podatkowym zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizujących.
Grzegorz Grochowina, ekspert w KPMG, mówi nam, że naczelnik urzędu skarbowego zaktualizuje te dane automatycznie po ich otrzymaniu z rejestru PESEL. Uaktualnione w rejestrze PESEL dane będą przekazywane naczelnikom urzędów skarbowych. Wprowadzone rozwiązanie nie znosi jednak całkowicie obowiązku aktualizacji danych w utworzonym Centralnym Rejestrze Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników.
– Konieczność samodzielnej aktualizacji może powstać w sytuacji zmiany adresu zamieszkania czy też rachunku bankowego – tłumaczy Grzegorz Grochowina.
Podatnicy będą więc nadal aktualizowali adres zamieszkania. Maria Kukawska, partner w Stone&Feather Tax Advisory, podkreśla, że od stycznia 2012 r. dane o adresie będzie można zaktualizować dopiero w rocznym zeznaniu podatkowym lub w każdym dokumencie składanym w ciągu roku w związku z obowiązkami wynikającym z ustaw podatkowych. Niezależnie, podatnik może dobrowolnie zgłosić zmianę miejsca zamieszkania do urzędu skarbowego w nowym formularzu ZAP-3, nad którym resort finansów jeszcze pracuje.
– Obowiązek posługiwania się adresem zamieszkania w kontaktach z urzędem skarbowym istniał już przed nowelizacją. Dlatego nie wydaje się, aby dodanie w nowych formularzach pola z aktualnym adresem zamieszkania spowodowało, że będzie on ujawniany przez tych podatników, którzy wcześniej posługiwali się adresem zameldowania – ocenia Maria Kukawska.

Zmiany w NIP nie znoszą całkowicie obowiązku aktualizacji danych

Według eksperta z KPMG, dodana w każdym formularzu nowa rubryka „aktualny adres zamieszkania” ma na celu jedynie wprowadzenie bieżącej aktualizacji wskazanych danych.



Zmienione formularze

Już 1 stycznia 2012 r. wejdzie w życie rozporządzenie ministra finansów z 14 listopada 2011 r., wprowadzające nowe wzory rocznego obliczenia podatku od zeznań podatkowych obowiązujących w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych. Nowe wzory formularzy będą miały zastosowanie do uzyskanych dochodów bądź poniesionych strat od 1 stycznia 2011 r.
– Podatnicy aktualny adres zamieszkania będą podawać, wypełniając deklaracje związane z obowiązkiem podatkowym – tłumaczy Malwina Sik, prawnik, pracownik Instytutu Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy.
Dziś podatnicy, którzy zmieniają adres czy nazwisko, dokonują zmian w formularzu NIP-3 – mają na to 30 dni.

Będą korzyści

Tomasz Rysiak, radca prawny w Kancelarii Prawniczej Magnusson, dodanie rubryki dotyczącej aktualnego miejsca zamieszkania uważa za dobry pomysł. Dotychczas zgłoszenie zmiany miejsca zamieszkania wiązało się z określonym nakładem pracy podatnika, tj. obowiązkiem wypełnienia i wysłania przez podatnika formularza NIP-3, który to obowiązek bardzo często nie był przez podatnika wypełniany. W konsekwencji, znaczna liczba podatników nie płaciła swoich podatków w faktycznie właściwym urzędzie skarbowym.
– Obecnie podatnik będzie mógł zaktualizować swoje miejsce zamieszkania niejako przy okazji, składając po prostu jedną z deklaracji – stwierdza Tomasz Rysiak.

Więcej pracy w urzędach

Obowiązek podawania aktualnego miejsca zamieszkania może spowodować zwiększoną pracę urzędników, związaną z koniecznością przesyłania dokumentów i rejestracji podatników w nowym miejscu zamieszkania. Według Tomasza Rysiaka, jest to wysiłek niezbędny po to, by podatnik zapłacił podatek we właściwym urzędzie skarbowym, co bezpośrednio przekłada się na dochody samorządów, w których podatnicy mają miejsce zamieszkania.

Raczej ułatwienie

Pojawia się tu pytanie, czy podatnicy, którzy zaczną ujawniać swoje miejsca zamieszkania w zeznaniach, nie trafią na czarną listę fiskusa. Za brak aktualizacji danych w ciągu 30 dni od ich zmiany grozi grzywna. Zazwyczaj w formie mandatu, który obecnie wynosi 2772 zł.
– Trudno byłoby urzędnikom skarbowym wykorzystać nowe przepisy w celu nałożenia na podatników kar w związku z zaniechaniem wskazania miejsca aktualnego zamieszkania w ustawowym terminie. Wymagałoby to każdorazowego badania przez urząd, w jakim terminie podatnik faktycznie zmienił swoje miejsce zamieszkania – zauważa Tomasz Rysiak.
Takiego samego zdania jest Maria Kukawska, która uważa, że w praktyce faktyczna możliwość zweryfikowania przez urząd skarbowy prawidłowości danych deklarowanych przez podatników jest iluzoryczna. Z drugiej strony przepisy nie są nakierowane na karanie takich osób.
– Przepisy nowelizacji nie przewidują zaostrzania sankcji za przekazywanie urzędnikom skarbowym danych o miejscu zamieszkania niezgodnych ze stanem faktycznym – dodaje Maria Kukawska.
Celem wprowadzonej nowelizacji jest raczej ułatwienie administracyjne dla podatników (ale też integracja kilku centralnych systemów danych).



...i zostawią obowiązki

– Do opisywanego rozwiązania należy odnieść się krytycznie z innego powodu. W Polsce nadal funkcjonuje obowiązek meldunkowy – stwierdza Malwina Sik.
Według naszej rozmówczyni, jeśli podatnik ma miejsce zamieszkania inne niż miejsce zameldowania, to z perspektywy przepisów o obowiązku meldunkowym stan ten uznać należy za przejściowy. Podatnik zobowiązany do zameldowania się w miejscu nowego zamieszkania powinien dostarczyć administracji publicznej danych w trybie zmiany miejsca zameldowania. Skoro MF oczekuje od podatnika wskazania adresu zamieszkania obok adresu zameldowania, to najpewniej zakłada, że dane te różnią się od siebie. Czy w takim razie Ministerstwo Finansów aprobuje to, że podatnicy nie mają zwyczaju wypełniać obowiązków wynikających z prawa meldunkowego?
– Racjonalny prawodawca nie powinien robić takiego założenia – podkreśla Malwina Sik.
Według niej, nowe rubryki dotyczące miejsca zamieszkania będą miały rację bytu od momentu, kiedy ustawodawca zniesie obowiązek meldunkowy. Tak jak było to już zapowiadane.

Ministerstwo Finansów: Nowa rubryka rozwieje wątpliwości
Osoby fizyczne objęte rejestrem PESEL nieprowadzące działalności lub niebędace zarejestrowanymi podatnikami VAT w przypadku zmiany miejsca zamieszkania aktualizacji tego adresu będą dokonywały w składanej deklaracji lub innym dokumencie związanym z obowiązkiem podatkowym. Jednocześnie podatnik taki będzie mógł również dokonać aktualizacji adresu miejsca zamieszkania na formularzu ZAP-3. Nie będzie miał jednak obowiązku składania ZAP-3

Przyjęcie numeru PESEL za identyfikator podatkowy, jak również nałożenie na ministra spraw wewnętrznych przekazywania do Centralnego Rejestru Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników danych z rejestru PESEL osób fizycznych objętych tym rejestrem, jest zwolniony z obowiązku podawania administracji podatkowej danych (w tym adresu miejsca zameldowania), które to znajdują się w nim.
Z tych powodów na wzorach druków formularzy, które mogą być składane przez osoby fizyczne objęte rejestrem PESEL nieprowadzące działalności gospodarczej lub niebędące zarejestrowanymi podatnikami VAT, pozycje dotyczące podania „adresu zamieszkania” uzupełniono o wyrażenie „aktualny”. Przy takim rozwiązaniu podatnicy nie powinni mieć wątpliwości, jaki adres miejsca zamieszkania mają wpisać na formularzach.