Umorzony przez bank kredyt, skapitalizowane odsetki oraz odsetki karne, jak również umorzenie zadłużenia wraz z odsetkami wobec budżetu państwa to przychód podlegający PIT.
JAKI PROBLEM ROZSTRZYGNĘŁA IZBA: Podatnik 1 sierpnia 1991 r. zawarł z bankiem umowę o kredyt na budowę domu w kwocie 31 tys. zł (po denominacji). W wyniku trudności ekonomicznych kredyt został spłacony jedynie w niewielkiej części. W 1997 roku dom został zlicytowany, jednak z uzyskanej ze sprzedaży kwoty kredyt nie został spłacony. Do spłaty pozostało 29 019,47 zł kredytu, 36 640,78 zł skapitalizowanych odsetek oraz odsetki karne (387 577,07 zł), zadłużenie wobec budżetu państwa (126 829,47 zł) i odsetki od zadłużenia wobec budżetu państwa (3232,53 zł). 30 maja 2008 r. podatnik zawarł z kredytodawcą umowę ugody, w której zobowiązał się do spłaty kredytu w kwocie 7,5 tys. zł, 30 proc. zadłużenia wobec budżetu państwa i 30 proc. odsetek od zadłużenia wobec budżetu państwa. W przypadku spłaty tych kwot bank zobowiązał się do zwolnienia podatnika z długu pozostałego do spłaty w kwocie 21 519,47 zł, odsetek skapitalizowanych w kwocie 36 640,78 zł i odsetek karnych w kwocie 387 577,07 zł. Jednocześnie podatnik zobowiązał się do wystąpienia o umorzenie pozostałego zadłużenia wobec budżetu państwa. Czy umorzone, w wyniku ugody z bankiem, kwoty z tytułu kredytu na budowę, odsetek skapitalizowanych, karnych, stanowią przychód z innych źródeł?
ODPOWIEDŹ IZBY: Otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu lub jego części, wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód).
Odmiennie należy traktować odsetki od kredytu, które są opłatą za korzystanie ze środków finansowych kredytodawcy. Wysokość odsetek (w sposób niebudzący wątpliwości, co do wysokości), jak i zasady oraz terminy spłaty kredytu wraz z odsetkami określone są w umowie kredytowej. Zmiana wysokości odsetek od kredytów w stosunku do pierwotnej umowy kredytowej mieści się w zasadzie swobody kształtowania umów kredytowych i nie wywołuje skutków podatkowych. Dotyczy to zarówno odsetek od kredytu za okres przypadający po zmianie warunków naliczania odsetek, jak i za okres przed zmianą warunków umowy, ale takich, których w dniu zmiany wysokości odsetek termin płatności jeszcze nie nastąpił (odsetek należnych, ale niewymagalnych).
Natomiast umorzenie kwot niezapłaconych odsetek od kredytu, których termin płatności upłynął, jest przysporzeniem, skutkującym powstaniem dochodu podlegającego opodatkowaniu. Dotyczy to zarówno odsetek skapitalizowanych (które faktycznie po skapitalizowaniu stają się kwotą długu), jak i odsetek wymagalnych, czyli takich, których w myśl postanowień umowy kredytowej termin płatności upłynął.
W opisanym przypadku obowiązek spłaty części kapitałowej zadłużenia oraz częściowego zadłużenia względem budżetu państwa został uprzednio ustalony w drodze ugody zawartej pomiędzy podatnikiem a bankiem. Wobec tego podatnik będący dłużnikiem uznał wierzytelność. Zatem przedmiotowe odsetki były wymagalne. Brak jest tym samym podstaw do traktowania umorzenia przez bank tych odsetek jako zmianę zawartej z podatnikiem umowy kredytu.
Interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 22 czerwca 2009 r. (nr ILPB2/415-474/08/09-S/TW)
OPINIA
MICHAŁ ZAJĄC
doradca podatkowy w Independent Tax Advisers
Gdy bank umarza osobie fizycznej spłatę kwoty głównej kredytu, nie ma wątpliwości, że skutkuje to powstaniem przychodu po stronie tej osoby, gdyż nie musi ona oddawać otrzymanych w przeszłości środków pieniężnych. Nieco inaczej sytuacja wygląda w stosunku do odsetek. W praktyce najczęściej występują tzw. odsetki wymagalne, odsetki niewymagalne (których termin płatności jeszcze nie nastąpił) i odsetki karne (np. naliczone za nieterminową spłatę). W przypadku odsetek niewymagalnych ich umorzenie lub obniżenie nie wywołuje skutków podatkowych w PIT, gdyż działania te oparte są na zasadzie swobody kształtowania umów. Odnosząc się natomiast zarówno do odsetek wymagalnych, jak i odsetek karnych, wskazać należy, że organy podatkowe powszechnie przyjmują, że osoba fizyczna, która w wyniku umorzenia nie jest zobowiązana do spłaty wymagalnych odsetek, uzyskuje realne przysporzenie w swoim majątku, które podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, jako tzw. przychód z innych źródeł. Kwestia ta może być jednak dyskusyjna, gdyż przepisy ustawy o PIT nakazują opodatkowywać, co do zasady, jedynie przychód, który podatnik faktycznie otrzymał. Sporna wydaje się natomiast kwestia, czy umorzenie należnych odsetek przez bank jest jednoznaczne z faktycznym otrzymaniem świadczenia przez osobę fizyczną.