Kary umowne i odszkodowania wypłacane w obrocie gospodarczym mogą w niektórych przypadkach stanowić koszt uzyskania przychodu. Kiedy tak będzie?
ROBERT PASTERNAK
partner Kancelarii Prawniczej Deloitte Legal
Mimo że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonywanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów, albo wykonywanych robót i usług nie stanowią kosztów podatkowych, to jednak zakres tego przepisu nie obejmuje wszystkich kar umownych oraz odszkodowań. A contrario, kary umowne z innych tytułów niż wymienione są kosztami, oczywiście po spełnieniu warunków z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Ten pogląd potwierdzają także organy podatkowe, np. w piśmie z 12 marca 2007 r. Urzędu Skarbowego Poznań-Grunwald (nr AD-II-J-K/423/01/07) stwierdzono, że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów, albo wykonanych robót i usług. Jest to katalog wyczerpujący. Oznacza to, że kary umowne z innego tytułu mogą stanowić koszty pod warunkiem istnienia związku przyczynowego pomiędzy karą a możliwością uzyskania przychodu. Podobnie jest w piśmie z 14 sierpnia 2007 r. Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie (nr 1472/ROP1/423-222/07/KUKM). Zatem zaliczenie do kosztów kar umownych i odszkodowań uzależnione jest od spełnienia ogólnego warunku zaliczenia danych wydatków do kosztów. Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. Zapłata kary umownej lub odszkodowania częstokroć jest warunkiem dalszego funkcjonowania źródła przychodów, np. utrzymania stosunków handlowych z kontrahentem lub uniknięcia bankructwa i likwidacji podatnika w przypadku braku zawarcia ugody, także przed sądem. Związek ugody sądowej z zabezpieczeniem lub zachowaniem źródła przychodów został dostrzeżony m.in. w wyroku WSA w Warszawie z 3 lipca 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 511/08), który orzekł, że art. 16 ust. 1 ustawy o CIT nie przewiduje bezpośredniego wyłączenia z kosztów: wydatków poniesionych z tytułu zawartej ugody sądowej bądź zasądzonych prawomocnymi wyrokami kosztów procesu – w tym zastępstwa procesowego. Sąd zauważył, że jakkolwiek można zgodzić się z organem podatkowym, że te koszty nie są ponoszone w celu uzyskania przychodu, nieprawidłowe jest jednak przyjęcie przez ten organ, że nie są ponoszone w celu zachowania bądź zabezpieczenia przychodu.