Bolączką niejednego biura jest przygotowywanie na żądanie komornika zestawień czy wykazów np. rachunków czy faktur (czyli tzw. informacji przetworzonej). Chodzi oczywiście o określone wiadomości na temat ich klientów. Fora internetowe aż huczą na ten temat.

Księgowi argumentują, że muszą poświęcać swój czas, aby przygotować takie zestawienia i zastanawiają się, czy mogą w związku z tym domagać się wynagrodzenia. Interesuje ich też to, czy np. można odmówić wykonania tego obowiązku, uzasadniając to koniecznością ochrony danych osobowych, a ponadto, jakich danych można żądać w egzekucji sądowej? Przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej padające pytania księgowych prowadzących taką działalność.

Czego może żądać komornik

– Komornik został wyposażony w określone kompetencje władcze, które pozwalają mu na sprawne przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego – tłumaczy Magdalena Wątroba, radca prawny, counsel w zespole postępowań sądowych kancelarii Dentons. I dodaje, że wyrazem tych uprawnień jest m.in. art. 761 par. 11 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem organ egzekucyjny może żądać od uczestników postępowania złożenia wyjaśnień.
Z kolei zdaniem Izabeli Ustymenko-Łukasik, radcy prawnego w Konieczny, Wierzbicki Kancelaria Radców Prawnych sp.p., na podstawie art. 761 par. 11 k.p.c. komornik może żądać informacji dotyczących stanu majątkowego dłużnika lub umożliwiających identyfikację składników jego majątku od innych podmiotów i instytucji, w tym na przykład od biura księgowego obsługującego dłużnika.

Jaki jest dopuszczalny zakres wymaganych informacji

– Komornika ogranicza wiele zasad – tłumaczy Magdalena Wątroba. – Po pierwsze żądana informacja musi być mu niezbędna do prawidłowego (czyli zgodnego z prawem) przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego – wyjaśnia prawniczka. I dodaje, że np. w ramach egzekucji z ruchomości dopuszczalne będzie ustalenie, czy dłużnik jest właścicielem zajętej rzeczy albo czy osoba trzecia może żądać jej zwolnienia spod egzekucji, lecz komornik nie ma już prawa domagać się wskazania miejsca pracy i wysokości wynagrodzenia dłużnika. – Po drugie żądanie komornika nie może zmierzać do ustalenia majątku dłużnika, bo temu służy instytucja wyjawienia majątku (art. 913 k.p.c.). – Wreszcie po trzecie działania komornika muszą być ściśle związane z wnioskowanym przez wierzyciela sposobem egzekucji, a ocena ta powinna być dokonywana na tle okoliczności danej sprawy – zauważa Magdalena Wątroba.

Czy komornik może żądać sporządzenia wykazów lub zestawień

– Złożenie wyjaśnień może nastąpić na piśmie lub ustnie do protokołu (art. 760 par. 1 k.p.c.), zależnie od decyzji komornika – twierdzi Magdalena Wątroba. I dodaje, że nie ma przeszkód, aby żądanie dotyczyło sporządzenia wykazów lub zestawień opartych o dane posiadane przez objęty żądaniem podmiot. Z kolei według Izabeli Ustymenko-Łukasik art. 761 par. 21 k.p.c. mówi, że informacji udziela się w oparciu o dane przekazane przez organ egzekucyjny w terminie wyznaczonym przez komornika. – Nie ma natomiast uzasadnienia dla żądania przez komornika udzielenia informacji w szczególnej formie. Osoba wezwana przez komornika ma obowiązek udostępnienia informacji w takiej postaci, w jakiej ją posiada – mówi prawniczka. Ale zaraz dodaje, że w praktyce z uwagi na to, że informacje powinny być przedstawione pisemnie, mogą przyjąć one właśnie kształt swego rodzaju zestawienia czy też wykazu. – Ostateczny sposób udzielenia informacji zależy jednak od zobowiązanego, a nie od komornika – twierdzi mecenas Ustymenko-Łukasik.
Zdaniem natomiast Mateusza Karciarza, prawnika w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu, forma udostępnienia danych, o których mowa w art. 760 par. 1 k.p.c., nie jest w żaden sposób określona. – Należy jednak przyjąć, że jest to uzależnione od rodzaju informacji przekazywanej komornikowi z uwzględnieniem istoty przepisu, czyli w tym przypadku informacja powinna być udzielona w ten sposób, by umożliwić prowadzenie egzekucji – wyjaśnia prawnik. Według niego może więc przyjąć dowolną postać, np. tabel, diagramów, zdjęć, wykresów i map – i takie wyliczenie znajduje się w par. 4 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 21 grudnia 2018 r. w sprawie maksymalnej wysokości wynagrodzenia za udzielenie informacji komornikowi sądowemu. Mateusz Karciarz podkreśla, że przekazanie informacji organowi często wiąże się z koniecznością jej przetworzenia. Jeżeli żądanie kierowane jest np. do instytucji, która posiada dane dotyczące wielu składników majątku dłużnika, komornik ma prawo wezwać do przedstawienia zestawienia bądź wykazu tych składników.

Kiedy można odmówić wykonania obowiązku

– Odmówić udzielenia informacji można wyłącznie na analogicznych podstawach, na jakich odbywa się odmowa: złożenia zeznań, odpowiedzi na pytania oraz przedstawienia dokumentu w relacjach z sądem – twierdzi Magdalena Wątroba. Zdaniem prawniczki jest to więc możliwe, gdy:
  • osoba zobowiązana do udzielenia komornikowi informacji jest spokrewniona lub spowinowacona z dłużnikiem (art. 248 par. 2 w zw. z art. 261 par. 1 k.p.c.);
  • w razie ryzyka narażenia świadka lub osoby mu bliskiej na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli miałoby to być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej (art. 261 par. 2 k.p.c.).

Czy można powołać się na ochronę danych osobowych

– Osoba lub instytucja w zasadzie nie może odmówić udzielania informacji z powołaniem się na przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, o ile informacje te są niezbędne do prowadzenia egzekucji – uważa dr Magdalena Niziołek, radca prawny w kancelarii Wardyński i Wspólnicy. I dodaje, że zgodnie z art. 6 ust. 2 RODO przetwarzanie danych osobowych jest zgodne z prawem wyłącznie w przypadkach wymienionych w tym przepisie, w tym również gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze (pkt c) oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi (pkt e). – Wobec brzmienia art. 761 par. 11 k.p.c. jedyną przesłanką odmowy udzielenia informacji obejmujących dane osobowe może być twierdzenie, że informacje te nie są niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania egzekucyjnego – podkreśla prawniczka. I dodaje, że zgodnie z prezentowanym w piśmiennictwie poglądem ochroną wynikającą z przepisów o ochronie danych osobowych objęte są jedynie dane osobowe osób fizycznych. Przy czym przepisy ustawy nie mają zastosowania do przedsiębiorców. – W razie odmowy udostępnienia danych żądanych przez komornika istnieje możliwość zainicjowania postępowania w sprawie naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych, prowadzonego przez prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (art. 60 i nast. ustawy z 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych) – wyjaśnia mecenas Niziołek.

W jakiej wysokości można domagać się wynagrodzenia

– Za sporządzenie tych zestawień uczestnik może żądać od komornika wynagrodzenia zgodnie z art. 6 pkt 7 ustawy o kosztach komorniczych. Prawo to nie dotyczy jedynie spraw o świadczenia alimentacyjne oraz o egzekucję i o zabezpieczenie świadczeń wszczętych na wniosek Skarbu Państwa, niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – mówi mecenas Magdalena Niziołek. I wyjaśnia, że wynagrodzenie jest uiszczane przez komornika po udzieleniu informacji, w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wniosku (art. 14 ust. 3 ustawy o kosztach komorniczych), a następnie rozliczane w ramach wydatków w postanowieniu kończącym postępowanie egzekucyjne (art. 770 k.p.c.). Wtóruje jej Beniamin Jakrzewski, prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu. Twierdzi on, że podmiotom udostępniającym na podstawie art. 761 k.p.c. dane na żądanie komornika przysługuje zwrot udokumentowanych wydatków. Wynika to wprost z art. 14 ustawy o kosztach komorniczych. – Wspomniane już rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 21 grudnia 2018 r. w sprawie maksymalnej wysokości wynagrodzenia za udzielenie informacji komornikowi sądowemu szczegółowo reguluje wysokość wynagrodzenia za udzielenie informacji w zależności od jej rodzaju – zwraca uwagę Beniamin Jakrzewski. Według niego wynagrodzenie jest przyznawane na wniosek – komornik uiszcza należność w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wniosku o przyznanie wynagrodzenia od podmiotu udzielającego informacji (art. 14 ust. 3 ustawy o kosztach komorniczych). Warto więc zapamiętać, że pułapy opłat, jakie można żądać za sporządzenie wykazów, można znaleźć w tym rozporządzeniu [ramka].

Ramka

Stawki opłat
  • Opłata jest naliczana od strony tekstu – 10 zł. Gdy chodzi o informację przetworzoną, to strona kosztuje 20 zł (ale jeżeli jest w postaci elektronicznej, to 10 zł). Za udzielenie komornikowi nieprzetworzonej informacji w postaci elektronicznej albo przetworzonej w sposób zautomatyzowany można żądać 5 zł od strony. Takie same opłaty można żądać za informacje, które zostały wymienione w rozporządzeniu, a które można wygenerować z systemu komputerowego. Dotyczy ona wysokości wynagrodzenia; danych adresowych, numeru lub historii rachunku bankowego, miejsca zatrudnienia dłużnika, wysokości wynagrodzenia. W tym przypadku opłata za drugą i każdą kolejną stronę tekstu wynosi 5 zł. Wynagrodzenie łącznie nie może być wyższe niż 45 zł.
  • Maksymalna wysokość wynagrodzenia za udzielenie komornikowi informacji, która zawiera tabele, diagramy, zdjęcia, wykresy i mapy sporządzone przez udzielającego informacji, wynosi 40 zł od strony.
  • Przy obliczaniu wynagrodzenia za stronę uważa się 1125 znaków. Za znak uważa się wszystkie widoczne znaki drukarskie, w szczególności litery, znaki przestankowe, cyfry, znaki przeniesienia oraz uzasadnione budową zdania przerwy między nimi. Stronę rozpoczętą liczy się jako całą.
Podstawa prawna
• art. 248 par. 2 w zw. z art. 261 par. 1 i par. 2, art. 760 par. 1 , art. 761 par. 11, art. 761 par. 21, art. 913, art. 770 ustawy z 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1460; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• par. 4 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 21 grudnia 2018 r. w sprawie maksymalnej wysokości wynagrodzenia za udzielenie informacji komornikowi sądowemu (Dz.U. poz. 2486)
• art. 37 ustawy z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 130)
• art. 78 ustawy z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1421; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
• art. 60 i nast. ustawy z 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1781)
• art. 6 pkt 7, art. 14 ust. 3 ustawy z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2363)
• art. 6 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (tzw. RODO) przetwarzanie danych osobowych (Dz.Urz. UE L 119/1)